شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى "قازاقفيلم" كينوستۋدياسى – قازاق كينوونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى، قازاق مادەنيەتى مەن تامىرى تەرەڭ تاريحتىڭ دالەلى. الايدا، كيەلى شاڭىراقتا سوڭعى جىلدارى ءتۇرلى قيىندىقتار بولىپ، شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر قوردالانعان. بۇل كينوستۋديانىڭ قازىرگى كۇيى، ءتىپتى، وتاندىق كينو سالاسىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋدە.
بۇگىن، 2 قاراشادا كينوگەرلەر مەن كينو ارداگەرلەرى باس قوسىپ، قارا شاڭىراقتاعى ماسەلەنى بيلىككە ەستىرتۋگە تىرىستى.
جىلدار بويى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان ماسەلەلەر قاتارىندا ەڭ الدىمەن عيماراتتىڭ جاعدايى ايتىلعان. العاشقى پروبلەما – قازاقفيلمگە تيەسىلى عيماراتتىڭ تاعدىرى. كەڭەس داۋىرىنەن بەرى تۇرعان مىقتى "قازكينوپروكات" عيماراتى قازاق كينوسىنىڭ وتكەنىن ساقتاپ، قازىرگى ۇجىمنىڭ قاجەتىن وتەپ كەلگەن. وندا وسى ۋاقىتقا دەيىن كينو ستۋديانىڭ ارحيۆ ءبولىمى، قۇرال-جابدىقتارى مەن قىزمەتكەرلەرگە ارنالعان جاتاقحانالار بولعان. ال كەيىنگى جىلدارى 2 قاباتتى عيمارات كومپانيالارعا كەلىسىمشارت بويىنشا بەلگىلى مەرزىمگە جالعا بەرىلىپ، كينوگەرلەردىڭ جىرتىعىن جاماعان ەكەن. الايدا سوڭعى ايدا ءبۇتىن عيمارات قالالىق اكىمدىك تاراپىنان «اپاتتىق جاعدايدا» دەپ تانىلىپتى.
بۇل عيمارات - كونەنىڭ كوزى، تاريحتىڭ دالەلى. شاكەن ايمانوۆ سىندى تالاي مىقتىلاردان قالعان امانات – رىسقۇلوۆ كوشەسىندەگى عيمارات ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتۋى مۇمكىن ەكەنى ايتىلدى. 1 گەكتاردى قامتيتىن عيماراتتا تۇرىپ، جۇمىس ىستەيتىن حالىق تا زارىن ايتىپ، كومەك سۇراعان.
«كومپانيالاردىڭ ءبارىن قۋىپ شىعىپ وتىر. قازىر شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ پرەزيدەنتى قىزمەتىن ۋاقىتشا اتقارىپ وتىرعان ايدار وماروۆ، ۆيتسە-پرەزيدەنت بولىپ تاعايىندالعان اسەت ەرنازاروۆ عيماراتتى «اپاتتىق جاعدايدا» دەپ سىلتاۋراتىپ، اكىمشىلىككە اپەرىپ جاتىر. عيماراتتى اكىمشىلىكتىڭ بالانسىنا وتكىزەدى، سول جاقتاعى ءبىر توپقا ساتىلادى. بۇل عيماراتتان ايىرىلعان سوڭ «قازاقفيلمنىڭ» جاعدايى مۇشكىل بولادى. ويتكەنى كينوستۋديا ۇكىمەتتەن اقشا المايدى. ارەندادا تۇر. ەسكى قازاقستاننىڭ كلانى ءال-فارابي مەن گاگارين كوشەلەرىندە تۇرعان ۇلكەن، 17 گەكتار اۋماقتى الىپ تۇرعان «قازاقفيلمدى» الۋ ماقساتىندا تۇر. قازاقفيلمگە بارلىق كۇشتى جۇمىلدىرۋدا. ەگەر ءبىز قازىر رىسقۇلوۆ كوشەسىندەگى عيماراتتان ايىرىلساق، وندا ءبىتتى. قازاقفيلم دە كەتەدى. وسىنداي ۇلكەن سۇمدىقتار بولىپ جاتىر»، - دەيدى قوعام قايراتكەرى، «قازاقانيماتسيا» شب رەداكتورى ەرلان تولەۋتاي.
كينوستۋدياعا كىرە الماعان كينوگەرلەر
رىسقۇلوۆ كوشەسىندە ورنالاسقان ء101نومىرلى 2 قاباتتى عيماراتتا قويما، ارحيۆ، جاتاقحانا مەن جالعا دا بەرىلگەن بولىمدەر بولعان. كينوگەرلەردىڭ سوزىنشە عيمارات قازىرگى تاڭدا جالعا بەرىلىپ، ودان تۇسكەن 5 ميلليونعا جۋىق قاراجات ستۋديانىڭ قارجىلىق تاپشىلىعىن از دا بولسا جابۋعا كومەكتەسىپ وتىر. الايدا، اكىمدىك بۇل عيماراتتى اپاتتى دەپ تانىعان. ال كينو مايتالماندارى اكىمدىكتىڭ بۇل ارەكەتىن «عيماراتتى باسقا ماقساتتا پايدالانۋعا تىرىسىپ جاتىر» دەپ كۇماندانۋدا. ءتىپتى ستۋديادا جۇمىس ىستەيتىن كينو سالاسىنىڭ ماماندارى جۇمىس ورنىنا كىرە المادى. ارداگەرلەرگە دە كىرۋگە رۇقسات بولمادى.
«نەگىزى وسى ۇندەۋگە قاتىسۋدى ۇيىمداستىرماستان بۇرىن كينوگەرلەر «قازاقفيلمنىڭ» قازىرگى باسشىسىنان وتىنگەن. پاۆيلونعا كىرۋگە رۇقسات سۇراپ، ماسەلەنى ىشتە شەشۋدى ۇسىندىق. باسىندا قارسىلىق بىلدىرمەگەن. بىراق بۇگىن ستۋدياعا دا، ىشكە دە كىرگىزبەي جاتىر. پروبلەما وتە كوپ. ءبىزدىڭ سالامىز جىلدان جىلعا ناشارلاۋدا. كينو ازايىپ جاتىر. ادىلەتتىلىك جوق، ۇزدىك فيلمدەر وتپەيدى. بۇرىن «قازاقفيلمدە» ءومىر قايناپ تۇراتىن. قازىر ىشكە كىرسەڭىز جۇمىس كۇنى زيراتقا ۇقسايدى. سەبەبى جۇمىس جوق، ادام جوق. «قازاقفيلم» قازىر بىردە-ءبىر فيلم شىعارىپ جاتقان جوق. كينوعا ءومىرىن ارناعان تۇلعالار ستۋدياعا كىرە الماي ءجۇر. كينوگەرلەر وداعى، اكادەميا، ليگا، ءبارى-ءبارى پرەزيدەنتكە، تيەستى ورىندارعا بىرنەشە حات جولداعان. ەشقانداي رەاكتسيا جوق. ەندى تەك جالعىز جول قالدى. پرەزيدەنتكە اشىق ۇندەۋ جولداساق سوندا عانا ماسەلە شەشىلەر مە. پروبلەما وتە كوپ. ۇلتتىق كينو ستۋدياسىن باسقارىپ وتىرعان ادام قازاق ءتىلىن بىلمەيدى. ونى قالاي باسقارماق؟ بىزگە جانى اشيتىن ادام بولسا دەيمىز»، - دەپ تۇيىندەدى قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى قانات تورەباەۆ.
قانات تورەباەۆتىڭ سوزىنشە، «قازكينوپروكات» عيماراتىنىڭ ساپاسى وتە جاقسى ەكەنىن ايتادى. كوپشىلىك اكىمدىك «اپاتتىق جاعدايدا» دەپ تانىعان عيماراتتىڭ ەرتەڭى نە بولارىنا الاڭداۋلى.
كرەديتتەن كرەديتكە
«قازاقفيلم» باسىنا تونگەن قارا بۇلت مۇنىمەن سەيىلمەيدى. كۇن تارتىبىندەگى ەكىنشى وزەكتى ماسەلە – كينو سالاسىنىڭ ماماندارى مەن شىعارماشىلىق ۇجىمىنىڭ جالاقى الماۋى. تامىز ايىنان بەرى ەڭبەكاقىلارىن الا الماي جۇرگەن كينو قىزمەتكەرلەرى مەن تەحنيكالىق مامانداردىڭ جاعدايى كۇردەلى. ۇزاق ۋاقىت بويى تولەنبەگەن جالاقى ولاردىڭ كۇنكورىسىنە عانا ەمەس، ستۋديا جۇمىسىنا دا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. قارىزعا بەلشەدەن باتىپ، كرەديت ارقىلى كۇن كورىپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى كوپ بالالى اكە – نۇرزات ءاشىمحانۇلى.
«ايلىق الماعانىمىزعا 4 ايداي بولدى. مەن مىسالى وسى ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنىڭ ءۇشىنشى كينوسىن ىستەپ جاتىرمىن. ءۇشىنشى كينونىڭ ەڭ العاشقى كينوسىن مامىر ايىندا اياقتاپ قويعانبىز. الايدا تولىق اقشانى المادىق. بىزگە ەشقانداي سەبەپ ايتىپ وتىرعان جوق. تەك «اقشا تۇسپەي جاتىر، مينيسترلىك اقشا جىبەرمەي جاتىر» دەپ اۋىزشا ايتادى. الايدا ءبىز ونى قاعاز تۇرىندە تالاپ ەتسەك، ەشقانداي جاۋاپ بولمايدى. قازىرگە دەيىن اقشانىڭ نە سەبەپتەن بەرىلمەي وتىرعانى بەلگىسىز. مەن «قازاقفيلمدە» جۇمىس ىستەپ جاتقانىما 15 جىل بولدى. سوڭعى ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى پايدا بولعالى جالاقىنى بەرمەۋ ماسەلەسى پايدا بولعان. وسىعان دەيىن باسىمىزدا مۇنداي ماسەلە جوق ەدى. ايىنا كەلىسكەنىمىز بويىنشا ءارتۇرلى سۋممادا اقشا الامىز. ونىڭ ءبارى كينو مەن ءتۇسىرىلىمنىڭ قيىندىعىنا بايلانىستى. «قازاقفيلم» شامامەن ماعان 1 ميلليون 500 مىڭداي تەڭگە قارىز. كرەديتتى كرەديتپەن جاۋىپ ءجۇرمىز. بىزدە ءبىر توپتا 70 ادامداي جالاقىمىزدى الا الماي ءجۇرمىز»، - دەدى رەجيسسەر ورىنباسارى نۇرزات ءاشىمحانۇلى.
جوبانىڭ اتقارۋشى پروديۋسەرى دە بۇل ماسەلەنىڭ قاشان شەشىلەتىنىن بىلمەيتىنىن جەتكىزدى.
«بىزدە ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنان 18 جوبا بار. وسى كۇنگە دەيىن تامىز ايىنان باستاپ 18 جوبا بويىنشا ەشكىم اقشاسىن الا الماي ءجۇر. ءتۇسىرىلىم توپتارى جالاقى المادى، اكتەرلەرىمىز گونورارىن الا الماي ءجۇر. اقشانىڭ بەرىلمەۋ سەبەبى بىزگە ايتىلمايدى. «مەملەكەتتە، قازىنادا اقشا جوق، بيىل بولىنبەدى، اقشا ءالى كەلمەدى» دەپ ايتادى. بىراق ول قاعاز تۇرىندە دالەلدەنبەيدى. اقشانىڭ ناقتى تۇسەتىن مەزگىلى دە بەلگىسىز. ءبىر جوبادا 30-40 ادامداي بار. ال بىزدە 18 جوبا بار. سونىڭ ءبارى ءوز اقشاسىن الا الماي ءجۇر»، - دەيدى اتقارۋشى پروديۋسەر ارداگەر سانتىباەۆ.
قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن باسشىلىق
ايتا كەتەيىك، تامىز ايىندا دا «قازاقفيلمدە» ۇلكەن داۋ تۋىپ، ەكس-باسشى ازامات ساتىبالدىعا ۇندەۋ جاساۋ ءۇشىن قىزمەتكەرلەر باس عيماراتتىڭ الدىنا جينالعان ەدى. سول كەزدە قانشاما اي بويى جالاقىسىن الا الماعان «قازاقانيماتسيا» ماماندارى اشۋلانىپ، باسشىنىڭ سىرتقا شىعۋىن تالاپ ەتكەن. نارازى جۇرتتى جاڭبىر استىندا كۇتتىرىپ، تۋىنداعان ماسەلەگە بايلانىستى باسشىنىڭ ورىنباسارى ايدار وماروۆ ءسوز سويلەگەن بولاتىن. قازاق تىلىندە قويىلعان سۇراققا قازاقشا بىلمەيتىنىنەن «ەش قىمسىنباي»، ورىسشا جاۋاپ بەرگەن وماروۆ بۇگىندە شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلمنىڭ» باسشىسى قىزمەتىن ۋاقىتشا اتقارىپ وتىرعانى ايتىلدى.
«بۇل قازاق كينەماتوگرافياسى اينالاسىندا سوڭعى جىلدارى باسى شۋدان ايىرىلماي جاتىر. قانشاما ۇندەۋ جاساپ، حات جولداساق تا ماسەلە شەشىلەر ەمەس. «قازاقفيلمنىڭ» باسشىلىعىندا وتىرعان قازىرگى «باستىقتارى» ۇلتتىق كينوستۋديا دەپ اتايدى. بىراق، مىنا «ۇلتتىق كينوستۋديا» مەن «ۇلتتىق» تەرمينىنە ەشقانداي جاقىندىعى جوق ادامدار بيلىكتە وتىر. قازاق ءتىلىن، مادەنيەتىن، ماماندىقتى، كينونى بىلمەيدى. ونىڭ بارىندە اكىمشىلىكتىڭ ادامدارى وتىر دەۋگە بولادى. بۇگىندە «قازاقفيلمگە» كىرۋدىڭ ءوزى قيىن. سول سەبەپتى بۇگىن جينالىپ، پرەزيدەنتكە ۇندەۋ جاساۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىرمىز»، - دەيدى اداي ءابىلدينوۆ.
كينو – تەك ونەر ەمەس، حالىقتىڭ رۋحانياتىن قالىپتاستىراتىن قۋاتتى قۇرال. "قازاقفيلم" كينوستۋدياسى ەلىمىزدىڭ مادەني مۇراسىنىڭ ماڭىزدى بولىگى، ال ونىڭ تاعدىرى قوعامنىڭ نازارىندا بولۋى كەرەك. بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان جەدەل ءارى ءادىل شارالار قولدانىلىپ، ونەر شاڭىراعىنىڭ جۇمىسىن قالپىنا كەلتىرۋ قاجەت.
ايتا كەتەيىك، "قازاقفيلمنىڭ" الدىنا جينالعان جۇرتتى بۇل جولى دا قارۋلانعان كۇزەت پەن ءبىر توپ پوليتسيا كۇتىپ الدى.
ماسەلەگە بايلانىستى بۇگىن ستۋديا قىزمەتكەرلەرى مەن ارداگەر كينوگەرلەر مەملەكەت باسشىسىنا ۇندەۋ جاسادى. ۇندەۋ ءماتىنى:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا!
قادىرلى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى، ءبىز، كينو سالاسىنىڭ كۇللى قىزمەتكەرلەرى، امالىمىز مۇلدە تاۋسىلعاندىقتان، سىزگە ۇندەۋ جاساپ، "ادىلەتتى قازاقستاننىڭ" "ەستيتىن ۇكىمەتىنە" بار شىندىقتى تىكەلەي جەتكىزۋگە ءماجبۇرمىز.
ۇكىمەت پەن "قازاقفيلمنىڭ" كينو ىسىنە جاۋاپتى شەنەۋنىكتەرىنىڭ باسسىزدىعى مەن بىلىكسىزدى جانە جاۋاپكەرشىلىكسىزدىگى سالدارىنان كينو سالاسىنداعى احۋال كۇننەن كۇنگە كۇردەلەنە تۇسۋدە ءارى دەر كەزىندە شەشىلمەگەندىكتەن شەگىنە جەتكەن بۇل پروبلەمالار ودان ءارى ۋشىعىپ بارادى
ماسەلەن، 2021-2023 جىلدارى “قازاقفيلمدى” مودەرنيزاتسيالاۋعا جۇمسالعان ميللياردتاعان تەڭگەنىڭ قايدا كەتكەنى بەلگىسىز، ناتيجەسى بۇلىڭعىر.
ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعى مەن شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى “قازاقفيلم” كينوستۋدياسى باسشىلارىنىڭ كوبىنىڭ كينووندىرىستەن تۇك حابارى جوق، بۇل سالانى مۇلدە بىلمەيتىن ديلەتانتتار بولىپ وتىرعاندىعى – كينو سالاسىنداعى اسقىنعان پروبلەمالاردىڭ تۇپكىلىكتى شەشىلۋىنە ەڭ باستى كەدەرگى بولىپ تۇر.
كينو ءتۇسىرۋ ماماندارى بىرنەشە ايلاپ جالاقى الماي جۇمىس ىستەۋدە، ال ۇلتتىق ورتالىقتىڭ ەندى عانا جۇمىسقا تۇرعان كەيبىر باسشىلارى وزدەرىنە ءجيى-ءجيى سىياقى تاعايىنداپ الۋدى قالىپتى جاعدايعا اينالدىرعان.
مۇنداي باسسىزدىقتان “قازاقفيلم” باسشىلارى دا قالىسپاي، ستۋديا قىزمەتكەرلەرىن قىسقارتۋ ارقىلى وزدەرىنە جوعارى جالاقى تاعايىنداپ الۋدان جارىسۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا، “قازاقفيلمگە” تيەسىلى رىسكۇلوۆ كوشەسى – 101 ۇيدە ورنالاسقان بۇرىنعى “كازكينوپروكات” كەشەنىنىڭ جەر تەلىمى بوگدە قولعا بەرىلەيىن دەپ جاتىر. مۇنداي پروبلەمالار جەتىپ ارتىلادى، ونىڭ ءبارىن ءبىر ۆيدەو-ۇندەۋمەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.
سوندىقتان سىزگە ۇندەۋ جولداپ، ەلدەگى كينەماتوگرافيا سالاسىنداعى زاڭسىزدىقتاردى توقتاتۋ ءۇشىن، جاعدايدى ءوز باقىلاۋىڭىزعا الۋىڭىزدى سۇرايمىز! جاۋاپتى باسشىلار كينوگەرلەرمەن كەزدەسۋدەن باسىن الىپ قاشۋدا. ءبىز بۇل ماسەلەلەرگە قاتتى الاڭداۋلىمىز جانە ۇلتتىق كينونىڭ كەلەشەگى مەن تالاپايعا تۇسكەن "قازاقفيلم" كينوستۋدياسىنىڭ تاعدىرىنا بەي-جاي قاراپ وتىرا المايمىز. سول سەبەپتى ءسىزدى حالقىمىزدىڭ ۇلى تۇلعالارى مەن داڭقتى كينوگەرلەرىنىڭ ءىزى قالعان “قازاقفيلم” كينوستۋدياسىنا ارنايى كەلىپ، كينوگەرلەرمەن اشىق كەزدەسۋ وتكىزۋگە شاقىرامىز.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى، قادىرلى قاسىمجومارت كەمەلۇلى، ءسىز، ءبىزدى ەستيسىز دەپ ۇمىتتەنەمىز.
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
