Sháken Aımanov atyndaǵy "Qazaqfılm" kınostýdııasy – qazaq kınoóneriniń qara shańyraǵy, qazaq mádenıeti men tamyry tereń tarıhtyń dáleli. Alaıda, kıeli shańyraqta sońǵy jyldary túrli qıyndyqtar bolyp, sheshimin tappaǵan máseleler qordalanǵan. Bul kınostýdııanyń qazirgi kúıi, tipti, otandyq kıno salasynyń bedeline nuqsan keltirýde.
Búgin, 2 qarashada kınogerler men kıno ardagerleri bas qosyp, qara shańyraqtaǵy máseleni bılikke estirtýge tyrysty.
Jyldar boıy sheshimin tappaı kele jatqan máseleler qatarynda eń aldymen ǵımarattyń jaǵdaıy aıtylǵan. Alǵashqy problema – Qazaqfılmge tıesili ǵımarattyń taǵdyry. Keńes dáýirinen beri turǵan myqty "Qazkınoprokat" ǵımaraty qazaq kınosynyń ótkenin saqtap, qazirgi ujymnyń qajetin ótep kelgen. Onda osy ýaqytqa deıin kıno stýdııanyń arhıv bólimi, qural-jabdyqtary men qyzmetkerlerge arnalǵan jataqhanalar bolǵan. Al keıingi jyldary 2 qabatty ǵımarat kompanııalarǵa kelisimshart boıynsha belgili merzimge jalǵa berilip, kınogerlerdiń jyrtyǵyn jamaǵan eken. Alaıda sońǵy aıda bútin ǵımarat qalalyq ákimdik tarapynan «apattyq jaǵdaıda» dep tanylypty.
Bul ǵımarat - kóneniń kózi, tarıhtyń dáleli. Sháken Aımanov syndy talaı myqtylardan qalǵan amanat – Rysqulov kóshesindegi ǵımarat ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýzynda ketýi múmkin ekeni aıtyldy. 1 gektardy qamtıtyn ǵımaratta turyp, jumys isteıtin halyq ta zaryn aıtyp, kómek suraǵan.
«Kompanııalardyń bárin qýyp shyǵyp otyr. Qazir Sháken Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń prezıdenti qyzmetin ýaqytsha atqaryp otyrǵan Aıdar Omarov, vıe-prezıdent bolyp taǵaıyndalǵan Áset Ernazarov ǵımaratty «apattyq jaǵdaıda» dep syltaýratyp, ákimshilikke áperip jatyr. Ǵımaratty ákimshiliktiń balansyna ótkizedi, sol jaqtaǵy bir topqa satylady. Bul ǵımarattan aıyrylǵan soń «Qazaqfılmniń» jaǵdaıy múshkil bolady. Óıtkeni kınostýdııa Úkimetten aqsha almaıdy. Arendada tur. Eski Qazaqstannyń klany Ál-Farabı men Gagarın kóshelerinde turǵan úlken, 17 gektar aýmaqty alyp turǵan «Qazaqfılmdi» alý maqsatynda tur. Qazaqfılmge barlyq kúshti jumyldyrýda. Eger biz qazir Rysqulov kóshesindegi ǵımarattan aıyrylsaq, onda bitti. Qazaqfılm de ketedi. Osyndaı úlken sumdyqtar bolyp jatyr», - deıdi qoǵam qaıratkeri, «Qazaqanımaııa» ShB redaktory Erlan Tóleýtaı.
KINOSTÝDIIaǴA KIRE ALMAǴAN KINOGERLER
Rysqulov kóshesinde ornalasqan 101nómirli 2 qabatty ǵımaratta qoıma, arhıv, jataqhana men jalǵa da berilgen bólimder bolǵan. Kınogerlerdiń sózinshe ǵımarat qazirgi tańda jalǵa berilip, odan túsken 5 mıllıonǵa jýyq qarajat stýdııanyń qarjylyq tapshylyǵyn az da bolsa jabýǵa kómektesip otyr. Alaıda, ákimdik bul ǵımaratty apatty dep tanyǵan. Al kıno maıtalmandary ákimdiktiń bul áreketin «ǵımaratty basqa maqsatta paıdalanýǵa tyrysyp jatyr» dep kúmándanýda. Tipti stýdııada jumys isteıtin kıno salasynyń mamandary jumys ornyna kire almady. Ardagerlerge de kirýge ruqsat bolmady.
«Negizi osy úndeýge qatysýdy uıymdastyrmastan buryn kınogerler «Qazaqfılmniń» qazirgi basshysynan ótingen. Pavılonǵa kirýge ruqsat surap, máseleni ishte sheshýdi usyndyq. Basynda qarsylyq bildirmegen. Biraq búgin stýdııaǵa da, ishke de kirgizbeı jatyr. Problema óte kóp. Bizdiń salamyz jyldan jylǵa nasharlaýda. Kıno azaıyp jatyr. Ádilettilik joq, úzdik fılmder ótpeıdi. Buryn «Qazaqfılmde» ómir qaınap turatyn. Qazir ishke kirseńiz jumys kúni zıratqa uqsaıdy. Sebebi jumys joq, adam joq. «Qazaqfılm» qazir birde-bir fılm shyǵaryp jatqan joq. Kınoǵa ómirin arnaǵan tulǵalar stýdııaǵa kire almaı júr. Kınogerler odaǵy, akademııa, lıga, bári-bári Prezıdentke, tıesti oryndarǵa birneshe hat joldaǵan. Eshqandaı reakııa joq. Endi tek jalǵyz jol qaldy. Prezıdentke ashyq úndeý joldasaq sonda ǵana másele sheshiler me. Problema óte kóp. Ulttyq kıno stýdııasyn basqaryp otyrǵan adam qazaq tilin bilmeıdi. Ony qalaı basqarmaq? Bizge jany ashıtyn adam bolsa deımiz», - dep túıindedi QR Eńbek sińirgen qaıratkeri Qanat Tórebaev.
Qanat Tórebaevtyń sózinshe, «Qazkınoprokat» ǵımaratynyń sapasy óte jaqsy ekenin aıtady. Kópshilik ákimdik «apattyq jaǵdaıda» dep tanyǵan ǵımarattyń erteńi ne bolaryna alańdaýly.
KREDITTEN - KREDITKE
«Qazaqfılm» basyna tóngen qara bult munymen seıilmeıdi. Kún tártibindegi ekinshi ózekti másele – kıno salasynyń mamandary men shyǵarmashylyq ujymynyń jalaqy almaýy. Tamyz aıynan beri eńbekaqylaryn ala almaı júrgen kıno qyzmetkerleri men tehnıkalyq mamandardyń jaǵdaıy kúrdeli. Uzaq ýaqyt boıy tólenbegen jalaqy olardyń kúnkórisine ǵana emes, stýdııa jumysyna da keri áserin tıgizýde. Qaryzǵa belsheden batyp, kredıt arqyly kún kórip júrgenderdiń biri kóp balaly áke – Nurzat Áshimhanuly.
«Aılyq almaǵanymyzǵa 4 aıdaı boldy. Men mysaly osy Ulttyq kınony qoldaý ortalyǵynyń úshinshi kınosyn istep jatyrmyn. Úshinshi kınonyń eń alǵashqy kınosyn mamyr aıynda aıaqtap qoıǵanbyz. Alaıda tolyq aqshany almadyq. Bizge eshqandaı sebep aıtyp otyrǵan joq. Tek «aqsha túspeı jatyr, mınıstrlik aqsha jibermeı jatyr» dep aýyzsha aıtady. Alaıda biz ony qaǵaz túrinde talap etsek, eshqandaı jaýap bolmaıdy. Qazirge deıin aqshanyń ne sebepten berilmeı otyrǵany belgisiz. Men «Qazaqfılmde» jumys istep jatqanyma 15 jyl boldy. Sońǵy Ulttyq kınony qoldaý ortalyǵy paıda bolǵaly jalaqyny bermeý máselesi paıda bolǵan. Osyǵan deıin basymyzda mundaı másele joq edi. Aıyna keliskenimiz boıynsha ártúrli sýmmada aqsha alamyz. Onyń bári kıno men túsirilimniń qıyndyǵyna baılanysty. «Qazaqfılm» shamamen maǵan 1 mıllıon 500 myńdaı teńge qaryz. Kredıtti kredıtpen jaýyp júrmiz. Bizde bir topta 70 adamdaı jalaqymyzdy ala almaı júrmiz», - dedi rejısser orynbasary Nurzat Áshimhanuly.
Jobanyń atqarýshy prodıýseri de bul máseleniń qashan sheshiletinin bilmeıtinin jetkizdi.
«Bizde Ulttyq kınony qoldaý ortalyǵynan 18 joba bar. Osy kúnge deıin tamyz aıynan bastap 18 joba boıynsha eshkim aqshasyn ala almaı júr. Túsirilim toptary jalaqy almady, akterlerimiz gonoraryn ala almaı júr. Aqshanyń berilmeý sebebi bizge aıtylmaıdy. «Memlekette, qazynada aqsha joq, bıyl bólinbedi, aqsha áli kelmedi» dep aıtady. Biraq ol qaǵaz túrinde dáleldenbeıdi. Aqshanyń naqty túsetin mezgili de belgisiz. Bir jobada 30-40 adamdaı bar. Al bizde 18 joba bar. Sonyń bári óz aqshasyn ala almaı júr», - deıdi atqarýshy prodıýser Ardager Santybaev.
QAZAQ TILIN BILMEITIN BASShYLYQ
Aıta keteıik, tamyz aıynda da «Qazaqfılmde» úlken daý týyp, eks-basshy Azamat Satybaldyǵa úndeý jasaý úshin qyzmetkerler bas ǵımarattyń aldyna jınalǵan edi. Sol kezde qanshama aı boıy jalaqysyn ala almaǵan «Qazaqanımaııa» mamandary ashýlanyp, basshynyń syrtqa shyǵýyn talap etken. Narazy jurtty jańbyr astynda kúttirip, týyndaǵan máselege baılanysty basshynyń orynbasary Aıdar Omarov sóz sóılegen bolatyn. Qazaq tilinde qoıylǵan suraqqa qazaqsha bilmeıtininen «esh qymsynbaı», oryssha jaýap bergen Omarov búginde Sháken Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılmniń» basshysy qyzmetin ýaqytsha atqaryp otyrǵany aıtyldy.
«Bul qazaq kınematografııasy aınalasynda sońǵy jyldary basy shýdan aıyrylmaı jatyr. Qanshama úndeý jasap, hat joldasaq ta másele sheshiler emes. «Qazaqfılmniń» basshylyǵynda otyrǵan qazirgi «bastyqtary» Ulttyq kınostýdııa dep ataıdy. Biraq, myna «Ulttyq kınostýdııa» men «Ulttyq» termınine eshqandaı jaqyndyǵy joq adamdar bılikte otyr. Qazaq tilin, mádenıetin, mamandyqty, kınony bilmeıdi. Onyń bárinde ákimshiliktiń adamdary otyr deýge bolady. Búginde «Qazaqfılmge» kirýdiń ózi qıyn. Sol sebepti búgin jınalyp, Prezıdentke úndeý jasaýǵa májbúr bolyp otyrmyz», - deıdi Adaı Ábildınov.
Kıno – tek óner emes, halyqtyń rýhanııatyn qalyptastyratyn qýatty qural. "Qazaqfılm" kınostýdııasy elimizdiń mádenı murasynyń mańyzdy bóligi, al onyń taǵdyry qoǵamnyń nazarynda bolýy kerek. Bul máselelerdi sheshý úshin memleket tarapynan jedel ári ádil sharalar qoldanylyp, óner shańyraǵynyń jumysyn qalpyna keltirý qajet.
Aıta keteıik, "Qazaqfılmniń" aldyna jınalǵan jurtty bul joly da qarýlanǵan kúzet pen bir top polıııa kútip aldy.
Máselege baılanysty búgin stýdııa qyzmetkerleri men ardager kınogerler Memleket basshysyna úndeý jasady. Úndeý mátini:
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevqa!
Qadirli Qasym-Jomart Kemeluly, biz, kıno salasynyń kúlli qyzmetkerleri, amalymyz múlde taýsylǵandyqtan, Sizge Úndeý jasap, "Ádiletti Qazaqstannyń" "Estıtin Úkimetine" bar shyndyqty tikeleı jetkizýge májbúrmiz.
Úkimet pen "Qazaqfılmniń" kıno isine jaýapty sheneýnikteriniń bassyzdyǵy men biliksizdi jáne jaýapkershiliksizdigi saldarynan kıno salasyndaǵy ahýal kúnnen kúnge kúrdelene túsýde ári der kezinde sheshilmegendikten shegine jetken bul problemalar odan ári ýshyǵyp barady
Máselen, 2021-2023 jyldary “Qazaqfılmdi” modernızaııalaýǵa jumsalǵan mıllıardtaǵan teńgeniń qaıda ketkeni belgisiz, nátıjesi bulyńǵyr.
Ulttyq kınony qoldaý memlekettik ortalyǵy men Sháken Aımanov atyndaǵy “Qazaqfılm” kınostýdııasy basshylarynyń kóbiniń kınoóndiristen túk habary joq, bul salany múlde bilmeıtin dıletanttar bolyp otyrǵandyǵy – kıno salasyndaǵy asqynǵan problemalardyń túpkilikti sheshilýine eń basty kedergi bolyp tur.
Kıno túsirý mamandary birneshe aılap jalaqy almaı jumys isteýde, al ulttyq ortalyqtyń endi ǵana jumysqa turǵan keıbir basshylary ózderine jıi-jıi syıaqy taǵaıyndap alýdy qalypty jaǵdaıǵa aınaldyrǵan.
Mundaı bassyzdyqtan “Qazaqfılm” basshylary da qalyspaı, stýdııa qyzmetkerlerin qysqartý arqyly ózderine joǵary jalaqy taǵaıyndap alýdan jarysýda. Qazirgi ýaqytta, “Qazaqfılmge” tıesili Ryskulov kóshesi – 101 úıde ornalasqan burynǵy “Kazkınoprokat” kesheniniń jer telimi bógde qolǵa berileıin dep jatyr. Mundaı problemalar jetip artylady, onyń bárin bir vıdeo-úndeýmen jetkizý múmkin emes.
Sondyqtan Sizge úndeý joldap, eldegi kınematografııa salasyndaǵy zańsyzdyqtardy toqtatý úshin, jaǵdaıdy óz baqylaýyńyzǵa alýyńyzdy suraımyz! Jaýapty basshylar kınogerlermen kezdesýden basyn alyp qashýda. Biz bul máselelerge qatty alańdaýlymyz jáne ulttyq kınonyń keleshegi men talapaıǵa túsken "Qazaqfılm" kınostýdııasynyń taǵdyryna beı-jaı qarap otyra almaımyz. Sol sebepti Sizdi halqymyzdyń uly tulǵalary men dańqty kınogerleriniń izi qalǵan “Qazaqfılm” kınostýdııasyna arnaıy kelip, kınogerlermen ashyq kezdesý ótkizýge shaqyramyz.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti, qadirli Qasymjomart Kemeluly, Siz, bizdi estısiz dep úmittenemiz.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
