2 جەلتوقساندا الماتىدا وتكەن ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا «پەتروگليف ىزشىلەرى» قوعامدىق قورىنىڭ ەرىكتىلەرى ەسەپ بەرىپ، اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن باياندادى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى orda.kz-كە سىلتەمە جاساپ.
2025 جىلى ۆولونتيور-ارحەولوگتار 27 ەكسپەديتسياعا قاتىسىپ، 11 جاڭا پەتروگليف شوعىرىن اشقان. سونىمەن قاتار كونە جەرلەۋ ورىندارى مەن باسقا دا تاريحي ەسكەرتكىشتەردى تاپقان.
قوردىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ولگا گۋميروۆانىڭ ايتۋىنشا، ەرىكتىلەر دەگەرەس، التىنەمەل جانە بايانجۇرەك تاۋلارىندا، كوكسۋ وزەنىنىڭ سول جاعالاۋىندا، اسى ۇستىرتىندە جانە باسقا دا ايماقتاردا جۇمىس ىستەگەن. جاڭا تابىلعان پەتروگليفتەر شوعىرلارى ەشكىولمەس جوتاسىندا اشىلعان. بۇل – ەۋرازياداعى ەڭ ءىرى پەتروگليف ايماقتارىنىڭ ءبىرى.
«مەنىڭ ويىمشا، بيىلعى ماۋسىمداعى ەڭ قۇندى ەكى ولجا بار. ءبىرىنشىسى — كوكسۋ وزەنىنىڭ سول جاعالاۋىنداعى مولالى شاتقالىنان تابىلعان كونە جەرلەۋ ورىندارى. قولا ءداۋىرى مەن ەرتە تەمىر داۋىرىنە جاتاتىن قورىمداردىڭ اراسىندا قازاقتاردىڭ ەتنوگرافيالىق زيراتتارى ورنالاسقان. وكىنىشكە قاراي، كوپتەگەن وڭىردە مۇنداي زيراتتار ەگىستىك جەردى جىرتۋ كەزىندە جويىلىپ كەتكەن، ال بۇل جەردە ولار سول كۇيىندە ساقتالعان»،- دەدى ولگا گۋميروۆا.
«پەتروگليف ىزشىلەرى» قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى اتاپ وتكەن ەكىنشى ماڭىزدى تابىس — بايانجۇرەكتەن تابىلعان پەتروگليفتەر شوعىرى. بۇل سۋرەتتەردىڭ ەرەكشەلىگى — ولاردىڭ وتە جوعارى شەبەرلىكپەن سالىنۋى.
جالپى العاندا ۆولونتيور-ارحەولوگتار بارلىق تاريحي ەسكەرتكىشتىڭ قۇندى ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستاندا ءالى دە ولاردى قورعاۋعا قاتىستى ماسەلەلەر بار ەكەنىنە نازار اۋداردى.
ء«بىزدىڭ قوردىڭ وكىلدەرى سوڭعى ەكى جىلدا ارحەولوگيالىق نىسانداردى قورعاۋ رەجيمىن كۇشەيتەتىن زاڭ جوبالارىن ازىرلەۋگە بەلسەندى قاتىستى. ناتيجەسىندە قازاقستاندا مەتالىزدەگىشتەردى پايدالانۋعا تىيىم سالىندى. ويتكەنى بۇل ناعىز ماسەلە ەدى. ءتىپتى شەتەلدەن ارنايى توپتار كەلىپ، ارحەولوگيالىق قۇندىلىقتاردى ەشقانداي باقىلاۋسىز الىپ كەتەتىن. بىراق ءبىز رەفورمانىڭ ءارى قاراي جالعاساتىنىنا ۇمىتتەنەمىز. سەبەبى كوپتەگەن ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتىڭ قورعاۋ رەجيمى ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى رەتتەلمەگەن. ءبىز كەز كەلگەن الەۋەتتى ارحەولوگيالىق نىسان تابىلعان بويدا بىردەن قورعاۋعا الىنۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز»،- دەدى قور بەلسەندىسى يۋري دوروحوۆ.
ايتۋىنشا، الدىمەن اقپاراتتى ۇزاق ۋاقىت جيناپ، سودان كەيىن ساراپتاما جۇرگىزۋ قاجەت. تەك سودان كەيىن عانا نىساندى قورعاۋعا الۋ نەمەسە الماۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانادى. ال تاريحي ەسكەرتكىش مەملەكەت قورعاۋىنا الىنعانشا، ول ۆاندالداردان نەمەسە شارۋاشىلىق جۇمىستارىنان زارداپ شەگىپ ۇلگەرۋى مۇمكىن. ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا اتاپ وتكەن مىسالداردىڭ ءبىرى — ارقارلى مەن قىزىلتاس جوتالارىنداعى ءىرى پەتروگليف شوعىرلارى. قۇرىلىس ماتەريالدارىنا كەرەك شيكىزاتتى ءوندىرۋ كەزىندە بۇل جەرلەردەگى جارتاستاعى سۋرەتتەر بۇلىنگەن. بۇل ايماقتاردى قورعاۋعا الۋ تەك قوعامدىق رەزونانستان كەيىن عانا مۇمكىن بولدى.
سونىمەن قاتار قازاقستاندا ءالى دە جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان پەتروگليف شوعىرى عالىمدار تاراپىنان تىركەلمەگەن بولۋى ابدەن مۇمكىن.
ء«بىز باتىس قازاقستاننان باستالىپ، وڭتۇستىك ارقىلى شىعىسقا دەيىن سوزىلاتىن ءبىرتۇتاس تىزبەكتى جيناپ جاتىرمىز. ەلدەگى بيىك ەمەس تاۋلاردىڭ بارلىعى دەرلىك پەتروگليفتەرگە تولى. وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ باسىم بولىگى ءالى تىركەلمەگەن. قازىر تىركەلگەنى — شامامەن 300. بىراق عالىمداردىڭ باعالاۋى بويىنشا، ولاردىڭ ناقتى سانى 1500-دەن اسادى»، — دەدى ولگا گۋميروۆا.
سۋرەت: orda.kz
