ءسوز – قۇدىرەت
12.08.2019
ءسوز – قۇدىرەت
ءومىرىڭىز توزاققا اينالماسىن دەسەڭىز، مۇنداي ەركەككە جولاماڭىز! عابيت مۇسىرەپوۆ اتامىز «ەركەك قىرىققا كەلگەنشە ەس كىرمەسە – قاسىرەت!» دەپ ءدوپ ايتقان. ال، مۇنداي ەركەكتىڭ بەلگىلەرى قانداي؟ ونى جىگىت شاعىندا قالاي «تانۋعا» بولادى؟ بۇل سۇراقتار بوساعا اتتاماعان، وڭ جاقتا وتىرعان جانە العاشقى نەكەسى ءساتسىز بولىپ ەكىنشى رەت تۇرمىسقا شىعۋدى ويلاپ، جوسپارلاپ جۇرگەن قىز-كەلىنشەكتەردى قىزىقتىرارى انىق. وسى ورايدا «قاسىرەت» ەركەكتىڭ بويىنداعى بەلگىلەرىن ..
06.08.2019
ءسوز – قۇدىرەت
زورعا شىداپ كەلەمىن. قاسىمىزدا بالالار بولعان سوڭ عانا ءوزىمدى كۇشپەن باسىپ، زورعا شىداپ كەلەمىن. قىرسىققاندا، جول دا بىتەر ەمەس. الدە مۇنى دا بۇل سۇمىراي ادەيى ىستەپ كەلە مە؟ قانىم قايناپ كەلەدى، قانىم قايناپ... وعان ايتار ءار ءسوزىمدى ىشتەي قايتالاپ، ايتىپ جاتقان كەزىمدى كوز الدىما ەلەستەتىپ، دايىندالىپ كەلەمىن. توزە الار ەمەسپىن، وسى ءبىر قىلىقتارىنا توزە الار ەمەسپىن. سودان اراسىندا وعان جالت قارايمىن. ىشكە جينالعاننىڭ ءبارىن لاق ەتكىزگىم كەل..
05.08.2019
ءسوز – قۇدىرەت
گۇلنار سالىقبايدىڭ ەسكەرتۋلەرى ء(بىزدىڭ دە كوكەيىمىزدە جۇرگەن تۇيتكىلدەر): جۋرناليستەر، ەستە ۇستاڭىزدار!
1. «قاجەت»، «ءتيىس»، «كەرەك» دەگەن مودالدىق سوزدەردىڭ ىشىندە تەك «ءتيىس» ءسوزى عانا جىكتەلەدى. مىسالى، «بارۋعا ءتيىسپىن، بارۋعا ءتيىسسىڭ، بارۋعا ءتيىس». ال «قاجەت»، «كەرەك» جىكتەلمەيدى. قازىر ەكىنىڭ ءبىرى «بارۋ كەرەكپىن»، «بارۋىڭىز كەرەكسىزدەر»، ت.ب. دەپ سويلەيدى. بۇل قاتە.
2. «-ما، -مە، -با، -بە، -پا، -پە» سۇراۋ ەسىمدىكتەرى جالعانعاندا ونىڭ ا..
23.07.2019
ءسوز – قۇدىرەت
1.ايەلدى تاباعىنان بايقا،بالانى تالابىنان بايقا.
2.شەشەسىن ۇقپايتىن، اكەدەن ىقپايتىن ۇل بولمايدى.
شەشەگە تارتپايتىن، اكەگە جۇك ارتپايتىن قىز بولمايدى.
3.قىز باقىتى – قىرىق قۇراق.
4.قوي باققانعا ات تاڭداتپا،ءتىس قاققانعا قىز تاڭداتپا.
5 .ايەلگە انا،بالاعا دانا دەپ قارا.
6.قىز بالانىڭ قىمباتى مەن قيماسى ۇياتى مەن يباسى.
7.قىزدا قىلىق جوق دەمە،مومىندا بىلىق جوق دەمە.
8.ءار ايەلدە بولادى مىڭ سان قىلىق،قىلىقتىڭ ەڭ جامانى جاساندىلىق.
9.كەربەز قىز قارتا..
22.07.2019
ءسوز – قۇدىرەت
60 جىلداردىڭ باسى بولاتىن. ول كەزدە سەندەردىڭ شەشەلەرىڭ اقشولپان قۇلدىراڭداپ جۇگىرىپ جۇرگەن كەزى. باتىس جاققا اتاڭمەن بىرگە اعايىنعا سالەم بەرەيىن دەپ بارعانىمىزدا، وسى ءبىر وقيعانى كەمپىرلەردەن ەسىتىپ قايتقان ەدىم.
ءبىر ءۇيدىڭ ەركە، ادەمى قىزى بولىپتى. ءۇش ۇلدان كەيىن كورگەن قىزعالداعىن اكەسى دە، شەشەسى دە ماپەلەپ وسىرگەن. اۋىزىنان شىققان ءاربىر ءسوزىن جەرگە تۇسىرمەي قاعىپ، ءاپ ساتتە ورىندايدى ەكەن. وتاعاسى اۋىلدىڭ زاۆحوزى، ال ايەلى ەسەپشى بول..
16.07.2019
ءسوز – قۇدىرەت
ەسىمى ورتا عاسىرلاردان ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن بەلگىلى اقىن، قوعام قايراتكەرى ءجۇسىپ بالاساعۇن ءوزىنىڭ «قۇتتى بىلىك» دەپ اتالاتىن ەڭبەگىندە ايەل ادامداردى بىرنەشە توپقا جىكتەگەن. جاستىق شاقتىڭ بۋىمەن جىگىتتەردىڭ كوبىسى سىرتقى سۇلۋلىققا كوپ نازار اۋدارىپ الدامشى سەزىمنەن اسا الماي جاتادى. ال سىرتى سۇلۋ ارۋلاردىڭ ىشكى سۇلۋلىعىنىڭ قوس كەزدەسۋى – وتە سيرەك قۇبىلىس. سۇلۋلىقتىڭ كوپ ادامعا مويىن بۇرعىزاتىندىعى انىق، سۇلۋعا ۇيلەنگەن ازاماتتىڭ بار ءومى..
15.07.2019
ءسوز – قۇدىرەت
بىرەۋلەر قۇدايدان بالا تىلەيدى. ول بالانى نە قىلادى؟ ولسەم ورنىمدى باسسىن دەيدى، ارتىمنان قۇران وقىسىن دەيدى، قارتايعان كۇنىمدە اسىراسىن دەيدى. وسىدان باسقاسى بار ما؟
بالام ورنىمدى باسسىن دەمەك نە ءسوز؟ وزىڭنەن قالعان دۇنيە يەسىز قالار دەيسىڭ بە؟ قالعان دۇنيەنىڭ قامىن سەن جەمەك پە ەدىڭ؟ ءولىپ بارا جاتقاندا وزگەدەن قىزعانىپ ايتقانىڭ با؟ وزگەگە قيمايتۇعىن سەنىڭ نە قىلعان ارتىقشا ورنىڭ بار ەدى؟ بالانىڭ جاقسىسى - قىزىق، جامانى - كۇيىك، نە ءتۇرلى بولا..
20.05.2018
ءسوز – قۇدىرەت
اقان سەرى قورامساۇلى — ءومىر شىندىعىن ۇلكەن سۋرەتكەرلىكپەن جىرلاعان زامانىنىڭ اسقاق اقىنى عانا ەمەس، مۇڭشىل دا سىرشىل، ليريكالىق تەبىرەنىستى سازىمەن، انشىلىك-ورىنداۋشىلىق ونەرىمەن تانىلعان وزگەشە دارىن يەسى. ونىڭ كومپوزيتورلىعى اقىندىعىنان كەم تۇسپەيدى. جۇرتشىلىققا كەڭ تانىلىپ، "اقان سەرى" اتانۋى جانە اتاق، داڭقىنىڭ شار-تاراپقا جەتۋى — انشىلىك-كومپوزيتورلىق ونەرىنىڭ جەمىسى. كوكشەنىڭ سۇلۋ تابيعاتىن البىرت سەزىمگە، اسەرلى مۋزىكا ۇنىنە بولەپ، ارتىنا..
11.05.2018
ءسوز – قۇدىرەت
ءبىر باي قوناق قوندىرۋعا وتە تار ادام ەكەن. ەلىنىڭ سالتى بويىنشا قىزى ايتقان ولەڭگە جاۋاپ تاۋىپ ايتا الماسا، بەتتەپ كەلگەن قوناق اۋىل يەسىنىڭ قوندىرماعانىنا كىنا قويا الماي، كەتە بەرۋگە ءتيىستى ەكەن. سول قىزدىڭ ولەڭىنە ىلىك تاۋىپ ايتا الماي، تالاي قوناق قونا الماي كەتىپتى. سونداعى قىزدىڭ ولەڭى:
"ونەر تاپسا جىگىتتىڭ باعى بولدى،
كەشە كەلىپ قوناقتار تاعى بولدى.
اي توپىردى كۇن سايىن سالماس بولار،
قوناقتىڭ بىزدەن كەتەر شاعى بولدى", - دەپ، ۇيدە وتىرىپ ..
29.04.2018
ءسوز – قۇدىرەت
ءتاڭىرىم سەنى جىبەردى 16 جەلتوقساندا!
ەڭ اۋەلى كىشكەنتايلاردىڭ جۇزدەرىنەن ءسۇيىپ، ۇلكەندەردىڭ الدىندا قۇرمەتپەن باس يەمىن.
قول-ەتەكتى سۇيگىزدىرمەسسىڭ، بۇنى بىلەم…
قالىڭ قالاي؟
انام، سۇيىكتىم، وتانىم – قازاقستانىم، قالايسىڭ؟..
ءاردايىم جاقسى بول، جاراي ما؟
مەنىڭ قالىمدى سۇراساڭ، بىلگەنىڭدەي، تاعى جالعىز، تاعى سەنسىز، تاعى باسى دەرتتە…
***
ءوزىمدى بىلەتىن 3 جاسىمنان بەرى بارسىڭ مەن ءۇشىن.
انامنىڭ «قايداسىڭ؟»-دارىندا، «اينالايىن»-دارىندا، «ءجۇر، بال..
08.04.2018
ءسوز – قۇدىرەت
الماتى. 1990 جىل. جاز. جەلتوقسان كوشەسى 177-دەگى تۆ مەن راديو ءۇيىنىڭ كىرە بەرىسىندە سسسر حالىق دەپۋتاتى زناچوگىن تاققان مۇحتار شاحانوۆتى كۇزەتتەگى ەكى ميليتسيونەر ىشكە جىبەرمەي تۇر ەكەن. “ايپىرماي، ساعات قايدا، ساعات”-, دەيدى داڭقى دۇرىلدەگەن اقىن. ءسىرا، ماسكەۋدەگى سسسر حالىق دەپۋتاتتارىنىڭ ماجىلىسىنەن كەلە سالا، الماتىنى اۋىلىنداي كورىپ، رۋحى ءبىر دوستارىن كەزەك-كەزەگىمەن، الدىن-الا حابارلاسپاي ارالاپ جۇرسە كەرەك. جاعدايدى لەزدە ءتۇسىندىم. كۇز..
10.03.2018
ءسوز – قۇدىرەت
بۇگىن الماتىداعى «استانا» قوناق ۇيىندە «قازاقتىڭ ءتىلى مەن تاريحى – ۇلتتىڭ التىن قازىعى» دەگەن تاقىرىپتا قوعامدىق تالقىلاۋ ءوتتى.
جيىندا اكادەميك اسقار جۇمادىلداەۆ ءسوز سويلەپ، ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى.
- كەشە عانا عىلىمي جينالىس بولدى. سول جيىندا مەن ءبىر ساعاتتىق بايانداما جاسادىم. باياندامانىڭ تاقىرىبى: «ماتەماتيكانى قازاق تىلىندە وقىتۋعا بولا ما، بولماي ما؟». ارينە، بۇل قانداي اقماعي سۇراق دەپ ويلارسىزدار. وكىنىشكە وراي، XXI عاسىردىڭ باسىندا وسى..
27.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
«جاس الاش» گازەتىندە جاريالانعان «ءسوز تانيتىن كوز كەرەك» ماقالاسىنان باستالعان قالامگەرلەرىدىڭ ءسوز سايىسى ودان ءارى جالعاسىن تاپتى. نازارلارىڭىزعا نەسىپبەك ايتۇلىنىڭ ء"وزىڭ ديۋانيسىڭ، كىمگە ءپىر بولاسىڭ؟" ماقالاسىنا مىرزان كەنجەبايدىڭ جاۋابىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
قازاقستان جازۋشىلارىنىڭ قۇرىلتايى قارساڭىندا
قۋانىشىمدا شەك جوق! بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ، اسىرەسە، پوەزيانىڭ جاي-جاپسارى، پىكىرتالاستار، كوزقاراستار ارتۇرلىلىگى، ناقتى ادەبي سىننىڭ جوقتى..
25.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
مىرزان كەنجەبايعا جاۋاپ
مىرزان! مىڭ جەردەن ارپالىسقانىڭمەن، امانحاندى مي باتپاقتان الىپ شىعا المايسىڭ. مۇنىڭ بوس اۋرەشىلىك. وعان ارا تۇسكەن بولىپ، مەنى اعاش اتقا مىنگىزگىڭ كەلگەنى – دالباسالىق. ونى قىزدىڭ بالاسىنداي ماپەلەپ باقساڭ دا، الپىستان اسقان شاعىندا قازاقتىڭ قارا ءتىلىنىڭ قازانىن قايناتا المايدى.
وسى كۇل تاسىعانى – تاسىعان. مەنىڭ ماقالامنىڭ شىمبايىنا باتقانى سونشا – ول ارتىمەن سۇڭگىپ، ساسقان ۇيرەكتىڭ كەبىن كيدى. اتىنا ايتىلعان اششى دا بو..
24.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
ءار پەندەنىڭ دۇنيە ەسىگىن اشقان ساتتەن باستاپ، اقىرعى دەمى بىتكەنگە دەيىنگى تىرلىگىندە اتقاراتىن جۇمىستارى، مويىندارىنا جۇكتەلگەن مىندەتتەرى بولادى. ۆەدالىق ىلىمدە بۇنى –دحارما دەپ اتايدى. بۇل مىندەتتەر ەشقانداي كونستيتۋتسيادا نەمەسە زاڭدا جازىلماسا دا، ءدىني شارتتاردا بەلگىلەنبەسە دە ، ونى ءاربىر ادام ءوزى ىشتەي تۇيسىنەدى.
مىندەتتى ورىنداماۋدىڭ سالدارى
پەندە موينىنا جۇكتەلگەن تابيعي مىندەتتەرىن ورىندامايتىن بولسا، ونىڭ زاردابىن ءوزى دە، اينالاسى..
23.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
قازاق ءالىپبيى قالىپقا تۇسكەنمەن، قايتا قارار ارىپتەر بار…
قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا نازارىنا
قازاقتىڭ لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن جاڭا ءالىپبيىن قابىلداۋ – جالپىحالىقتىق قولداۋعا يە بولىپ، جاپپاي تالقىلاۋ وزەگىنە اينالدى.
ەڭ ءبىرىنشى قازاقشا ءتول ارىپتەردى ديگرافپەن تاڭبالاعان ءالىپبي قوعامدا قاتتى قارسىلىققا ۇشىرادى. ەكىنشى رەت وزگەرتىلىپ، لاتىن گرافيكاسىنا ءوتۋ تۋرالى پرەزيدەنت جارلىعىمەن جاريا..
17.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
بۇرىننان بىلەتىن جازۋشىمنىڭ جاڭا كىتابىن قولىما ۇستاپ، باسپاحانانىڭ ءيىسى شىققان بەتتەرىن پاراقتاعانىمدا، ىلعي دا مەنىڭ ەسىمە ونىڭ شىعارماسىمەن تۇڭعىش تانىسقانداعى العان اسەرىم تۇسەدى. بالكىم سوندىقتان با ەكەن، ونەردەگى ىزدەنىسىن قاداعالاپ، جازعان دۇنيەسىنەن جاڭالىق كۇتىپ جۇرەتىن جازۋشىم راحىمجان وتارباەۆتىڭ «شىڭعىس حاننىڭ كوز جاسى» اتتى كىتابىنا كوز جۇگىرتكەنىمدە 1985 جىلدىڭ قوڭىر كۇزىندە، «جالىن» جۋرنالىندا، قازاق پروزاسىنىڭ مەترى دۋلات يسابەكو..
14.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
كۇنى كەشە عانا قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا پلەنۋم ءوتتى. VI پلەنۋم. 800-گە جۋىق مۇشەنىڭ 80-گە جۋىعى جينالعان القا-قوتان جيىن تۇپ-تۋرا 5 ساعاتقا سوزىلدى.
پلەنۋمنىڭ قاراۋى ءتيىس قوس ماسەلەنىڭ ءبىرى: جازۋشىلار وداعىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايىنىڭ ۋاقىتىن بەلگىلەۋ; ەكىنشىسى، سوڭعى 5 جىلدا وداق ورىنداعان جۇمىستاردى جيىنتىقتاۋ بولاتىن.
دەگەنمەن، وداقتاعى وي تالاس قىزىپ، جارىسسوزگە شىققان جازۋشىلار جو-نى 22 جىل باسقارىپ كەلگەن نۇرلان ورازالينگە جەكە ارازدىقتا..
14.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
«قازاقتى اۆتونوميا قىلساق، قاراوتكەل – الاشتىڭ ورتاسى، سوندا ۋنيۆەرسيتەت سالىپ، قازاقتىڭ ۇل-قىزىن وقىتساق، «قوزى كورپەش – باياندى» شىعارعان، شوقان، اباي، احمەت، مىرجاقىپتى تاپقان قازاقتىڭ كىم ەكەنىن ەۋروپا سوندا بىلەر ەدى-اۋ» دەگەن ەكەن ءا.بوكەيحان. قاراوتكەل دەپ ەسىل جاعالاۋىندا قازىرگى استانا ءوڭىرىن اتاعان. ساۋدا-ساتتىقتان بولەك، نەبىر ءدۇلدۇل سال-سەرىلەردىڭ ونەر كورسەتكەن ايگىلى قاراوتكەل جارمەڭكەسى دە وسىندا ورىن تەپكەن. الەكەڭ قاراوتكەل ءوڭ..
08.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
يتتىك پەن پەندەلىك حاقىندا
قارا باسىن ارىلتا الماي كۇنادان،
«ءيتسىڭ!» – دەدى ءبىر ادامعا ءبىر ادام.
يتتىك پەنەن ادامدىقتىڭ اراسىن،
اجىراتىپ بەردى دەيسىڭ كىم وعان؟!
كورمەسە دە قيىندىقتى تىم ءالى،
تورلادى دەپ مەنى قايعى تۇمانى.
ءوز كىناسىن مويىنداماي ءبىر جىگىت،
«يت تىرلىگىڭ قۇرىسىن!» – دەپ جىلادى.
جۇرسە دە جۇرت سول ولكەنى مەكەندەپ،
ءوز-وزىنەن كورىندى دە بوتەن بوپ.
قارالادى قۇمى ءان سالعان ولكەنى،
«يت بايلاسا تۇرعىسىز جەر ەكەن!..
05.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
شاھكارىم قۇدايبەردىۇلى – ءومىرى دە، ولەڭى دە بۇگىنگى قازاق ەلىنە اڭىز بولعان ابىز تۇلعا. “ابىز” كونەدەن كەلە جاتقان ءسوز. قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىندە ابىز ءسوزىن اراب تىلىنەن ەنگەن، ءبىرىنشى ماعىناسى – كوپ بىلەتىن، ءبىلىمدى ادام، بىلگىر،ەكىنشى ماعىناسى – ساۋەگەي، كورىپكەل دەپ كورسەتكەن (قتتس، 1974, 1-توم، 38-بەت).
كونە تۇركى ءتىلى سوزدىگىندە (دتس) ابا – مات، ابا – (اراب) پراروديتەل، پرەدكي ماعىنالارى بەرىلەدى. ابىز ءسوزىنىڭ توركىنى “ابا”..
02.02.2018
ءسوز – قۇدىرەت
قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ قۇرىلتايى قارساڭىندا
ءيا، نەسىپبەك ايتۇلى باستاپ، بۇگىنگى ۇلتتىق ءباسپاسوزىمىزدىڭ بەتكە ۇستارىنىڭ ءبىرى دەرلىك «جاس الاش» قوستاپ، «قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ قۇرىلتايى قارساڭىندا» دەگەن ايدارمەن يگىلىكتى ءبىر ءىستى قولعا العان ەكەن. ونىڭ «قۇرىلتاي قارساڭىندا ورتاعا سالار وي كوپ» دەپ باستالۋىنىڭ ءوزى بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنە قولىنان كەلگەنشە ازدى-كوپتى ۇلەس قوسسام دەيتىن، ونىڭ قازىرگى جاي-كۇيىنە الاڭدايتىن كىم-كىمدى ..
29.01.2018
ءسوز – قۇدىرەت
اقىن ابۋباكىر قايران – 60 جاستا!
شۇباتتان شىققان…
ابۋباكىر قايرانعا
شەڭگەلمەن ويناپ،
جانتاقتا جاتقان جانتايىپ،
ۋىزعا تويعان
بوتاداي بۇلا، بالپايىپ،
ءتارتىپتى توپتا
تۇسەدى كوزگە تۇلعاسى،
تارباعاتايدىڭ
تاسىنداي قوجىر تالپايىپ.
اينالعان ولەڭ،
بايىرعى بالبال قايدا دەر،
اق بوران سوعىپ،
ايتقانداي سالەم ايعا جەر،
قايران ەل جوعىن
ۋايىمداپ جىرمەن ىزدەگەن،
قاينارى ءمولدىر،
قايراعى قاتتى قايران ەر!
قولقانى قاۋىپ،
جۇلدىزسىز ءتۇنى قالانىڭ،
اقىننىڭ بەيۋاق
تاۋى..
28.01.2018
ءسوز – قۇدىرەت
ۇلىلار ومىرىنەن
دەگەن ەكەن:
1. بىردە ۆيكتور گيۋگو پرۋسسياعا بارادى. جاندارم انكەتانى تولتىرىپ جاتىپ:
— قانداي قىزمەتپەن اينالىساسىز؟ — دەپ سۇرادى
— جازامىن.
— سۇراعانىم، تابىس كوزىڭىز نەدە؟
— قالامدا.
— دەمەك سولاي جازايىق: «گيۋگو. قالام ساتۋشى».
2. ەسەپكە سەنبەگەن شىعار
اقىن، سازگەر ەلەنا ابدىقالىقوۆا بىردە شىعارماشىلىق كەزدەسۋ بارىسىندا، "بەس كۇن جالعان دۇنيە، دەپ نەگە ايتتى ەكەن" دەپ قالسا كەرەك. سوندا زالدا وتىرعان ارىپتەس اقىنداردىڭ ءبىرى ىل..
18.01.2018
دالا دانالىعى
پاتشالىق رەسەي قازاق دالاسىن ايماق-ايماققا ءبولىپ باسقارعاندا سەمەي قالاسى ءبىر ايماقتىڭ ورتالىعى بولىپ ورىستان كەلگەن گۋبەرناتورعا اعا سۇلتان قۇنانباي جانە باراق تورە ورىنباسار بولىپ تۇرادى.
كۇن سايىن قىسىمعا الىپ كەلە جاتقان پاتشا اكىمشىلىگىمەن قارسىلاسىپ، وشتەسىپ جۇرگەن قازاق جىگىتتەرى اقساققيان، تابىلدى دەيتىن ەكى جىگىت (قازاقتار اقوياز دەپ اتاپ كەتكەن) اق پاتشانىڭ اۋدان دارەجەلەس ادامى – ورىس باستىقتى ءولتىرىپ كەتەدى. سەمەي گۋبەرناتورى ولار..
13.01.2018
ءسوز – قۇدىرەت
بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن «رۋحاني جاڭعىرۋعا» بايلانىستى كوپتەگەن يگىلىكتى شارالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. رۋحاني جاڭعىرۋ – ەلدىك جاڭارۋعا، كۇللى رۋحاني قۇندىلىقتاردى دامىتۋعا نەگىز بولاتىن ماڭىزدى سەرپىلىس. ولاي بولسا، مەملەكەتتىك ءتىل ىرگەتاسىنىڭ مىقتى قالانۋى دا – رۋحاني جاڭعىرۋىمىزعا سەبەپكەر ەكەنى انىق. وقىرمان نازارىنا ۇسىنىلىپ وتىرعان ماقالامىزدا انا ءتىلىمىزدىڭ وي-سانامىزدى تولعاندىرعان وزەكتى ماسەلەلەرىنە نازار اۋدارۋدى..
10.01.2018
ءسوز – قۇدىرەت
پرەمەرنىي پوكاز سەريالا «كوزى-كورپەش – بايان-سۋلۋ»، سوستوياۆشيسيا ۆ پرەدنوۆوگودنيە دني، وبەرنۋلسيا نەشۋتوچنىم سكاندالوم. نە دوجيداياس فينالنىح تيتروۆ شەستيسەرينوگو تەلەپرودۋكتا، زريتەلي ناپيسالي پيسمو, ادرەسوۆاننوە مينيسترۋ ينفورماتسي ي كوممۋنيكاتسي داۋرەنۋ اباەۆۋ ي پرەدسەداتەليۋ پراۆلەنيا او «رترك «كازاحستان» ەرلانۋ كارينۋ س ترەبوۆانيەم سنيات ەگو س ەفيرا.
چۋجيە سرەدي سۆويح
پودپيسانتى وبراششەنيا، سرەدي كوتورىح ەست يمەنا يزۆەستنىح ۆ سترانە جۋرنالي..
31.12.2017
ءسوز – قۇدىرەت
I
شىعارما جازىلىپ ءبىتتى.... كىتاپ بوپ باسىلىپ شىققالى دا الدەقاشان. ەندى، مىنە، قايتا-قايتا باسىلىپ تا جاتىر. شاماسى، ءسىرا ۇزاق جىلدار كوز مايىڭدى تاۋىسقان وسى كىتاپتى العاش رەت جازسام دەگەن ويدىڭ باسىڭا قاشان، قالاي كەلگەنى حاقىندا جانە قالاي جازىلعانى حاقىندا وي تولعايتىن ۋاقىت تا جەتكەن سياقتى. شىنىن ايتقاندا، وسى ساۋالدىڭ بۇدان بۇرىن دا ءبىر رەت الدىمدى توسقانى بار. بۇنان بۇرىن دا ءدال وسى ساۋالعا جاۋاپ بەرگەم. ول، ۇمىتپاسام، 1970 جىلدىڭ كو..
17.12.2017
ءسوز – قۇدىرەت
بيىلعى جىلدىڭ 26 قازانىندا ەلباسى قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ جونىندەگى جارلىعىنا قول قويدى. جاڭا ءالىپبي تاريحقا ۇلتتىق ءالىپبي بولىپ ەنەدى. بۇل نۇكتە ەمەس. قىرۋار جۇمىستىڭ باسى عانا.
ءالىپبي نۇسقاسى بەكىتىلگەنگە دەيىن جۇرگىزىلگەن جۇمىستار نەگىزىنەن لاتىن قارپىنە كوشۋ قاجەتتىلىگىن نەگىزدەيتىن اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ سيپاتىندا بولدى. ول ءۇشىن قۇرامىندا ءتىل ماماندارى، ساراپشىلىق قاۋىمداستىق، مۇددەلى ۇيىم وكىلدەرى قامتىلعان جۇمىسشى توپ..
07.12.2017
ءسوز – قۇدىرەت
جاقىندا ءيسى قازاققا اتى ءمالىم ءبىر جازۋشىمىز تاشكەنتكە بارىپ كەلدى. وزبەكستان استاناسىنىڭ سۇلۋلىعى، تازالىعى، وزبەك حالقىنىڭ كىشىپەيىلدىگى، وزدەرىنىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىنە، ۇلتتىق تىلىنە دەگەن قۇرمەتى، اسىرەسە ۇلتتىق نامىسى مەن ۇلتتىق سانا-سەزىمىنىڭ وتە بيىك ەكەنى تۋرالى ۇزاق اڭگىمەلەدى. رەسپۋبليكا استاناسى تاشكەنتتە تۋىپ-وسكەن، ءومىر بويى قالادا تۇراتىن جاستارى ءبىر-بىرىمەن تەك وزبەكشە سويلەسەدى، تاشكەنتتە ءتورت كۇن بولعانىمدا بىزدەگىدەي ورىسشا ق..
22.05.2017
ءسوز – قۇدىرەت
شەشەن سوزىمەن ۇنەمى قاتار اتالاتىن، جەكەلەگەن جاعدايدا «بي-شەشەندەر» دەپ ءسينونيمى رەتىندە قولدانىلسا دا ءتۇرلى سەبەپتەرمەن نازاردان تىس قالىپ كەلە جاتقان «بي» ءسوزىنىڭ ەتيمولوگياسىنا، لەكسيكالىق مانىنە، ونىڭ قوعامداعى رولىنە، ولار قۇرعان بيلەر ينستيتۋتىنا دا تولىعىراق توقتالىپ وتكەن ءجون دەپ سانايمىز.
سەبەبى، ىلكى داۋىرلەردەن ءحىح عاسىرعا دەيىن قازاق شەشەندىك سوزدەرىنىڭ بۇقارالىق سيپات الۋى، قۇقىقتىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ بارىسىندا شەشەندى..
24.01.2017
ءسوز – قۇدىرەت
بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىسقا كەڭىنەن ەنۋىنە بايلانىستى قازاقتىڭ اۋىزەكى سويلەۋ ءداستۇرىن، شەشەندىك ونەرىن جاڭعىرتۋ مىندەتى كۇن تارتىبىندە تۇر. وسىعان وراي، ەڭ الدىمەن«شەشەن» اتاۋىنىڭ وزىنە ايرىقشا نازار اۋدارىپ، جاڭاشا قاراپ، وزگەشە پايىمدايتىن ۋاقىت تا كەلگەن سىڭايلى. وسى ءبىر عانا ءسوزدىڭ ەتيمولوگياسىنا، ونىڭ قولدانىلۋ تاريحىنا مۇقيات نازار اۋدارۋ ارقىلى حالقىمىزدىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىن، كورشى حالىقتارمەن قارىم-قاتىناسىن، ءاربىر كەزەڭ..
22.01.2017
ءسوز – قۇدىرەت
باياعىدا قازاقتىڭ عۇلاماسى ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى «دۇنيەدە 77 ءتىل بار، سونىڭ ىشىندە اراب ءتىلى – اسىل ءتىل. ويتكەنى قۇران عارابي، اراب تىلىندە تۇسكەن. ەكىنشى اسىل ءتىل – قازاقتىڭ ءتىلى. قازىرگى جۇرگەن زامانداستارىمىزدىڭ بىردە-بىرەۋى قازاق ءتىلىن بىلمەيدى. شىركىن، بىلسە عوي. ءدىن دە، عىلىم دا، اۋليەلىك تە قازاقتىڭ تىلىندە تۇر»، دەپتى. شاماسى ءحىح عاسىردىڭ سوڭى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا ايتسا كەرەك بۇل ءسوزىن. ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ زامانىنداعىلار قازاق..
13.07.2016
ءسوز – قۇدىرەت
بي ۇعىمى ءداستۇرلى قازاق قوعامىنىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك جۇيەسىندەگى دەموكراتيالىق بيلىكتىڭ يەسى رەتىندە قابىلدانعان. زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ، اسىرەسە، ۆ.ۆ. بارتولدتىڭ پىكىرىنشە،«بي»سوزى شامامەن XIV -XV عاسىرلاردا ەجەلگى تۇركى تىلىندەگى«بەك» اتاۋىنىڭ ءبىر نۇسقاسى رەتىندە پايدا بولىپ، باسقارۋشى، ەل بيلەۋشى ماعىناسىن بىلدىرگەن. كەيىننەن بaستاپقى سەمaنتيكالىق-تىلدىك رەڭكىنەن aجىراپ، كوبىنەسە، داۋ-جانجالدى شەشىپ، كەسىمدى تورەلىك aيتۋشى، ءادىل ۇكىم ش..
07.02.2016
ءسوز – قۇدىرەت
ء بىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مەملەكەت بولىپ قالىپتاسا باستاعانىنا، تۋىن كوتەرىپ، ورداسىن تىككەنىنە بەس جارىم عاسىر بولىپتى. وسى ءبىر اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ۋاقىتتا الاش جۇرتىنىڭ الماعان اسۋلارى، شىقپاعان شىڭدارى جوق ەكەندىگىنە مىنا ءبىزدىڭ كەڭ كوسىلىپ، ەركىن جايلاپ وتىرعان ۇلان بايتاق دالامىز بەن زامانالار ەسكەرتكىشتەرىندەي زاڭعار تاۋلارىمىز، شالقار كولدەرىمىز، ولكەمىزدى ورنەكتەگەن وزەندەرىمىز كۋا.
ا..
29.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
قازاق، تۇرىك تىلدەرىندەگى ولشەمدىك اتاۋلار
حالىق تىرشىلىگىندە ولشەم بىرلىكتەرىنىڭ الاتىن ماڭىزى ەرەكشە. قاراپ تۇرساق، ولشەم بىرلىكتەرى شارۋاشىلىق ىستەرىندە، كاسىپتە، ساۋدا-ساتتىق تۇرلەرىندە كەڭىنەن قولدانىس تاپقان. بۇل رەتتە، قازاق پەن تۇرىك حالىقتارىنىڭ ولشەم بىرلىكتەرىندەگى ءوزارا ۇقساستىقتاردىڭ، ورتاق نۇسقالاردىڭ بار ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ماسەلەن، ارپا، شىمشىم، مىسقال، قاداق، باتپان، ت.ب. ولشەم تۇرلەرىن باۋىرلاس حالىقتاردىڭ سوزدىك قو..
29.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
XIX عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا «باسپا بەتىن كورگەن قيسسا» دەگەن ايدارمەن جارىق كورگەن حالىقتىق تۋىندىلاردىڭ ءبىرى − «ايمان-شولپان» جىرى. بۇل شىعارمانى ەسكى قازاق جازبا ادەبي ءتىل ۇلگىلەرىنە جاتقىزۋىمىزدىڭ سەبەبى، بىرىنشىدەن، ونىڭ فونەتيكالىق-ورفوگرافيالىق جۇيەسىندە كونە تۇركى ادەبي ءتىلى ءداستۇرىنىڭ ساقتالۋى بولسا، ەكىنشىدەن، ونىڭ لەكسيكاسىندا ەسكى قازاق ءتىلى سوزدەرى مەن اراب-پارسى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءجيى كەزدەسۋى، سونداي-اق كونە تۇركى تىلدىك جالعاۋ..
23.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
قازاق حالقى باسقا تۇركى حالىقتارى ءتارىزدى بىرنەشە عاسىر بويى باسىن ورحون-ەنەسەي جازبالارىنان الاتىن تۇركى ادەبي ءتىلىن پايدالاندى. بۇل ءتىل بارلىق ۋاقىتتا بىركەلكى بولعان جوق. تاريحي كەزەڭدەردە ۇستەمدىككە يە بولعان تايپالار ءتىلىنىڭ، سونداي-اق اراب جانە پارسى، موڭعول تىلدەرىنىڭ اسەرىنە ۇشىرادى. الايدا ونىڭ نەگىزگى لەكسيكاسى مەن گرامماتيكالىق قۇرىلىسى ساقتالىپ وتىردى. بۇعان اراب جازۋىنىڭ امبەباپتىعى (ۋنيۆەرسالدىعى) دا سەبەپشى بولسا كەرەك. كەيىنىر..
22.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
تابيعاتتىڭ ءاربىر جاراتىلىسىنا جەتە ءمان بەرىپ، ءوز ومىرىمەن شەبەر ۇيلەستىرە بىلگەن دانا حالقىمىز ءتورت تۇلىكتىڭ دە بابىن جەتىك بىلگەن عوي. كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىگىنىڭ قاجەتىنە جاراتىپ قانا قويماي، ءتورت تۇلىكتىڭ ارقايسىسىن باپتاپ كۇتۋدىڭ دە نەگىزدەرىن قالىپتاستىرعان. بۇل بۇگىنگى زەردەمەن قارايتىن بولساق، توم-توم عىلىمي ەڭبەكتەر جازۋعا بولاتىن ءبىلىم كوزدەرى. كوشپەلى عۇمىر سالتتىڭ وزىندىك داستۇرلەرى ءتورت تۇلىكتىڭ ءتول اتاۋلارىنىڭ دا مولىنان ج..
22.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
حالقىمىزدىڭ تىلدىك قورىندا تۇيە اتاۋىنا بايلانىستى كوپتەگەن سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرى مولىنان ۇشىراسادى. بۇل تۇيە جانۋارىنىڭ قازاق حالقىنىڭ شارۋاشىلىعىنداعى الار ورنىنىڭ ەرەكشە ەكەنىن ءبىلدىرىپ تۇرعانى انىق. ولاي بولسا، تۇيە تۇلىگىنە قاتىستى اتاۋلارعا، ول اتاۋلاردىڭ قانداي ءمان-ماعىنا بەرەتىنىنە توقتالايىق.
سوقتان. سوقتان دەپ قازاق ءتورت جاسقا شىعار دونەن بۋرانى ايتقان.تىعىرشىن. ءتورت جاسقا شىعار ءالى قايىماعان ۇرعاشى تۇيەگە بەرىلگەن اتاۋ. بۇل ء..
17.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
ۇلتاندى قۇل دەپ تانىستىرىپ، ونىڭ سۇيكىمسىز ەتىپ كورسەتىلگەنى 1956 جىلعى داۋ-دامايدا «الپامىس» جىرىن سىناپ، حالىقتىق سيپاتى جوق دەگەن وي ايتۋعا يتەرمەلەگەن. بىراق بۇل وبراز تۋرالى م.عابدۋللين: «ونىڭ ۇنامسىز بەينەدە الىنۋى ۇلتاننىڭ قۇل بولعاندىعىندا ەمەس، ىسىندە. ءتىپتى جىردىڭ قاي ۆاريانتىن الساق تا، ۇلتان شىن مانىندەگى قۇل دا ەمەس. ول – الپامىستىڭ نەمەرەسى، قۇلتايدان تۋعان بالا. ۇلتان وسە كەلە، الپامىس سەكىلدى ەل قامقورشىسى ەمەس، ءوز دارەجەسىنىڭ ۇ..
17.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
باتىرلار جىرى – ەل قورعاعان ەرلەردىڭ باتىرلىعىن جىرلاعان تاريحي ولەڭ ءسوز عانا ەمەس، قازاق ءتىلىنىڭ قاينار بۇلاعى. وندا ەل مەن جەر ءۇشىن بولعان ەگەستىڭ، باسىن وققا بايلاعان باتىردىڭ، تۇياعى التىن تۇلپاردىڭ، ادال جار بولعان ارۋدىڭ سۋرەتى جاتىر. ول – ءسوز سۋرەتى. مۇندا قازاق ايەلىنە عانا ءتان دانالىق، دارالىق، تەكتىلىك، كورەگەندىكتىڭ كوركەم وبرازى سومدالعان. ءدىنى ءپاس تارتىپ، ءتىلى جۇتاڭداعان بۇگىنگى قازاققا باتىرلار جىرىنىڭ بەرەرى ۇشان-تەڭىز. «ان..
17.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
ەل بولىپ ەتەك-جەڭىمىزدى جيعالى بەرى بارىمىزشا سىنىعىمىزدى جالعاپ، جىرتىعىمىزدى جاماپ كەلەمىز. ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولدى، ءداستۇرلى مادينيەت تە، اقىندىق ونەر دە كەڭىنەن ناسيحاتتالا باستادى. سونىمەن بىرگە شەشەندىك ونەر تۋرالى پىكىرلەر دە ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. ءتىپتى شەشەندىك ونەر دەگەن ءپاندى مەكتەپتەگى باستاۋىش سىنىپتارعا دا بەكىتىپ قويدىق.وسى شەشەندىكتى ءبىز قالاي ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز؟ شەشەندىك – تاپقىر سويلەۋ ونەرى دەيمىز. سول سەبەپتى دە ادەمى سويلەۋگە..
17.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
اتا-بابالارىمىز ءسوز ماعىناسىنا، ونىڭ ايتىلۋ مانەرى مەن قولدانۋ سىرىنا ايرىقشا ءمان بەرگەن. ءاربىر ءسوز ءوزىنىڭ تابيعي قىزمەتىنەن اۋىتقىماي، باسقا اتالىم ءسوزدىڭ ماعىناسىمەن ارالاسپاي وزىندىك بولمىسىن تازا، قاز قالپىندا ساقتاۋعا ۇمتىلعان، مىسالعا الار بولساق، اقسۋ، قاراسۋ، قىزىلسۋ دەپ اتالاتىن گيدرونيمدىك اتاۋلار قازاق دالاسىندا ءجيى ۇشىرايدى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سايرام اۋدانىندا وسىلايشا اتالاتىن ءىرى ەلدى مەكەندەر ورىس تىلىنە بەل..
17.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
«قامبار باتىر» – قازاق حالقىنىڭ قاھارماندىق جىرى. جىردىڭ 19 نۇسقاسى بۇگىنگى ۇرپاققا جەتتى. جىردىڭ باستى تاقىرىبى – جەر مەن ەل نامىسىن قورعاۋ. «قامبار باتىر» جىرى باتىردىڭ ەسەيىپ، ەل قامقورلىعى بولعان تۇسىنان باستالادى. نەگىزگى كەيىپكەر وقيعاعا ارالاسپاس بۇرىن ءازىمبايدىڭ قيساپسىز مول بايلىعى، ونىڭ التى ۇلى جانە سۇلۋ قىزى – نازىمنىڭ ءسان-سالتاناتى ماراپاتتالادى.
ونان سوڭ قىز بالانى ەسەيگەنشە ماپەلەپ، كۇتىپ ەركەلەتە ءوسىرىپ، ال ۇلكەيگەن كەزىندە ەس..
16.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
قازاق حاندىعى ديپلوماتياسىن زەرتتەۋ بارىسىندا بiز، بيلەر ينستيتۋتىنىڭ اتقارعان قىزمەتi مەن ولاردىڭ ديپلوماتيالىق قاتىناستاردى ورناتۋداعى رولiنە توقتالماي وتە المايمىز. مۇنىڭ iشiندەگi ەڭ ماڭىزدىسى – تiل ماسەلەسi, ياعني ديپلوماتيالىق قاتىناستاردى ورناتۋداعى دانالىق تiلدiڭ، تاپقىر تiلدiڭ قىزمەتi. وسىدان كەلiپ ديپلوماتيالىق قىزمەتتەگi مەتاتiلدiڭ ورنى انىقتالا باستايدى. «مەتاتiل» دەگەن تەرمين نەنi بiلدiرەدi?
مەتالينگۆيستيكا، مەتاتiل اتاۋلارى عىلى..
16.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
ايۋبيكە – قازاق باتىرلار جىرىنداعى ايرىقشا ەسىم. ول – «قوبىلاندى»، «قامبار» باتىرلارمەن سالىستىرىپ، مۇحتار اۋەزوۆ ءىنى باتىر اتاعان «ەر سايىننىڭ» جارى. «ەر سايىن» جىرى ەڭ العاش الاشوردا كوسەمى، عالىم احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ جيناقتاۋىمەن 1923 جىلى ماسكەۋدەگى «كۇنشىعىس» باسپاسىنان جارىق كوردى. كىتاپ شوقاننىڭ دوسى، ورىس عالىمى گريگوري پوتانينگە تارتۋ رەتىندە شىعارىلعان. ءبىر قىزىعى، بۇل كىتاپ وتكەن عاسىردىڭ ءبىرىنشى شيرەگىندە جارىق كورگەنىنە قاراماستا..
16.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
قازاقتىڭ جەرى قانداي كەڭ بولسا، ونىڭ جان الەمى، رۋحى، دۇنيەتانىمى، پاراساتى مەن پايىمى، قيالى مەن نانىم-سەنىمى دە سونداي بايتاق، قاتپارلى، قا­زىنالى، ءورىستى، ورنەكتى. وزگەلەر تۇسىنە المايتىن، تۇسىنۋگە ىقىلاس تانىتقانىمەن تۇيسىنە دە، تۇشىنا دا المايتىن، ال ءوزىمىز جان-جۇرەگىمىزبەن سەزىنگەنى­مىزبەن باسقالارعا ۇقتىرىپ ايتىپ، اقتارىپ جازىپ بەرە المايتىن ءبىر قۇپيا تىلسىم الەم بار. ول – ۇلتتىق ميفولوگيا. قازاق ميفولو­گيا­سىنىڭ قا..
16.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
تۇرماعامبەت Iزتiلەۋوۆتىڭ پوەتيكالىق مەكتەبi تەك قانا قازاق قۇشاعىنا عانا لايىقتى مەكتەپ سياقتى. ۇلى اقىننىڭ ويشىلدىق شىعارمالارىنداعى بەينەلەر، سيۋجەتتەر، اۋەندەر بۇكiل مۇسىلماندىق شىعىستىڭ شىمىر بۇلاقتارىنان تاراپ، قازاق ولەڭiنiڭ ءورiسiن، كەڭiستiگiن كەڭەيتiپ كەتتi.
تۇرماعامبەت Iزتiلەۋوۆتiڭ شىعارماشىلىق قازىناسىنىڭ قوردالى قورجىندارىندا ارابتى دا، پارسىنى دا، ارمياندى، گرۋزيندi, تاجiكتi, وزبەكتi, قاراقالپاقتى دا تاڭ قالدىراتىن تاڭشولپانداي تازا ء..
14.01.2016
ءسوز – قۇدىرەت
قامشى — قازاق حالقىنىڭ با­يىرعى كەزدەگى شارۋاشىلىق، ما­دەني ومىرىندە اسا كەڭ تارا­عان، «كولىكتى ايداپ جۇرگىزۋ ءۇشىن قولدانى­لا­تىن، تاسپادان ءارتۇرلى نۇسقادا ءتۇيىپ، توبىلعى نەمەسە باسقا زاتقا ساپتاپ جاساعان ەجەلگى ات ايداۋىش قۇرالداردىڭ ءبىرى، ەر-تۇرماننىڭ ءبىر قۇرامى». بىراق قازىرگى كەزدە وسىنداي قاراپايىم قامشىنىڭ ءوز «قۇپياسى» بارىن كوبىمىز اڭعارا بەرمەيتىن ءتارىزدىمىز. «قامشى» ۇعىمىنىڭ قۇرىلىمدىق مازمۇنى ايتارلىقتاي كۇردە..
تاعى جۇكتەۋ