1917 جىلدىڭ 5 مەن 13 جەلتوقسان ارالىعىندا ورىنبور قالاسىندا ءىى جالپىقازاق سەزى ءوتتى. اتالعاش قۇرىلتايدا الاشوردا ۇكىمەتى قۇرىلىپ، ونىڭ توراعاسى بولىپ ءاليحان بوكەيحان سايلاندى. پرەمەر-مينيستر الاش پارتياسىنىڭ باعدارلاماسىندا مەملەكەت پەن ءدىن ءىسىن ءبولىپ، ءبىرىنىڭ ىسىنە ەكىنشىسى ارالاسپاۋى كەرەك دەگەن ۇستانىمدا بولدى. ءدىن جانە مەملەكەتتىك ۇستانىم ءاليحان بوكەيحاننىڭ كادەت (كونستيتۋتسيالىق دەموكراتيا) پارتياسىنان شىعۋىنا بىرنەشە سەبەپ بولدى. ..

مەن امانجول اعامىزدى 1991 جىلعا دەيىن بىلگەن ەمەسپىن. سول جىلى  باتىس ايماق (التى وبلىستاعى جۇمىستى جانداندىرۋ) بويىنشا «ازات» قوزعالىسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى رەتىندە مامىر ايىندا ورالعا باردىم. ماقسات – قوزعالىستىڭ بولىمشەسىن قۇرۋعا جارايتىن بەلسەندىلەر جيناستىرۋ. سابەتقازى اقاتاي اعامىزدىڭ ايتۋىمەن، ماڭدايدى ورالدىق اقىن اپەكەمىز ايسۇلۋ قادىربايعا تىرەپ باردىم. اپەكەم دەگەنىم بولماسا، ول كىسى جاس كورىندى، ايەكە ءوزىنىڭ «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ وبلىست..

1937 جىلى 8 جەلتوقساندا احمەت بايتۇرسىنۇلى «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپپەن اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. احمەت بايتۇرسىنۇلى – اقىن، عالىم-ادەبيەتتانۋشى، تۇركىتانۋشى، پۋبليتسيست، پەداگوگ، اۋدارماشى جانە قوعام قايراتكەرى، حح عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى. سونىمەن قاتار، ول -  قازاق ءتىل ءبىلىمى مەن ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ۇلتتىق جازۋدىڭ رەفورماتورى، اعارتۋشى جانە الاش وردا اتقارۋشى بيلىگىنىڭ مۇ..

1917 جىلى 5-13 جەلتوقسان ارالىعىندا ورىنبوردا وتكەن ەكىنشى جالپىقازاق سەزى قازاق حالقىنىڭ ساياسي تاريحىنداعى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى رەتىندە ەستە قالدى. وسى سەزدىڭ ناتيجەسىندە ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونوميا قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانىپ، الاش وردا ۇكىمەتى قۇرىلدى. ەكىنشى جالپىقازاق سەزىنە قازاق دالاسىنىڭ ءار ايماعىنان كەلگەن 200-دەن استام وكىل قاتىستى. ولاردىڭ باستى ماقساتى – ۇلتتىڭ بولاشاعىن ايقىندايتىن ساياسي جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ ب..

قازاقتىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى، قوعام قايراتكەرى، اقىن مىرجاقىپ دۋلاتۇلىنىڭ 1906 جىلى پەتروپاۆل قالاسىندا تۇسكەن سۋرەتى تابىلدى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە سىلتەمە جاساپ. فوتوسۋرەت 1967 جىلى نيۋ-يورك، لوندون قالا­لارىندا قاتار باسىلعان «ور­تا­لىق ازيا رەسەي وتارىندا» اتتى زەرتتەۋ ەڭبەگىندە جا­رىق كورگەن. امەريكا تاريحشىسى ەدۆارد ءالۆورزدىڭ رەداكتسياسىمەن وقىرمانعا ۇسى­نىلعان بۇل عىلىمي جي­ناق­تا ورتالىق ازياداع..

تاعى ءبىر قايراتتى قازاق ومىردەن ءوتتى. ۇلتتىق كولوريتى مول، زياتتى زيالى. كۇللى ەڭبەگىن قۇندىلىقتاردى قاستەرلەۋگە، جادىگەرلىكتەردى جاڭعىرتۋعا ارناعان زەردەلى زەرتتەۋشى. عاريفوللا انەس... كەشەدەن بەرى الەۋمەتتىك جەلى ونى ەگىلە جوقتاپ جاتىر. جوقتايتىنداي بار... ۇلت رۋحانياتىندا ايرىقشا ءىز قالدىرعان، ءورىسى مەن ونەگەسى كوپ عاريفوللالار بارشىلىق. قاي-قايسىسى دا ەلدىك ماسەلەلەرگە بارىنشا اتسالىستى. ءبىرى ونەرىمىزدى ورلەتتى. تاعى ءبىرى عىلىمىمىزدى تو..

جات جەردەگى قايراتكەرلەردى ەلگە اكەپ قايتا جەرلەۋدى ويلاسۋ قاجەت شەت جەردە - گەرمانيادا ءجۇرىپ، قازاق جەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن حارەس (قارەس، قارىس) قاناتباي ۇلكەن ساياساتكەر تۇلعا ەدى. عاجابى، ارعى جاقتا وزىمەن جاھاتتاس جولداستارى ماۋلەكەش قايبالدين ( اسان كايگين), ءامىرحان تىلەۋماعامبەتوۆ ( ءاليحان اعاەۆ), ءماجيت ايتباەۆ ( قوبىزشى قورقىت) وزدەرىنە بۇركەنشىك ەسىم-سوي الىپ جاتقاندا، ەش قايمىقپاستان قۇجاتقا «قارەس قوسايۇلى قاناتباي» دەپ ..