ديماش - ۇلت ماقتانىشى، جاھاندىق، عالامدىق تۇلعا. قۇبىلىس (فەنومەن). قالاي اسپەتتەسەك تە، قالاي ماقتانساق تا، قالاي ماقتاساق تا جاراسادى. ديماش وعان ابدەن لايىق. ونىڭ بويىنداعى سان ءتۇرلى اسىل قاسيەتتەرگە قاراپ، ءتىپتى بوگدە عالامشارلىق دەپ ويلاپ قالاسىز. ءبىز ادەتتە كەمشىلىگى كوپ پەندەنى كورەمىز. ال ديماش بويىنداعى اسىل قاسيەتتەرىمەن اتالمىش پەندەنىڭ جاڭا ءھام كەمشىلىكسىز پەندە بەينەسىن اشقانداي. كۇللى الەمگە رۋحاني اسەر بەرىپ، انىمەن عالامدى بىرىكتىرىپ وتىرعان جۇدىرىقتاي بالانىڭ قازاق توپىراعىنان شىققانىنا قالايشا قۋانباسقا؟! تەرەڭ ءتۇسىنىپ، تۇيسىنگەن ءار قازاققا ونىڭ ءوزى زور باقىت، ۇلكەن قۋانىش!
ديماش كۇنى كەشە استاناداعى ەڭ ۇلكەن “استانا ارەنادا” ەكى كۇن قاتارىنان “Stranger tour” اتتى كونتسەرت بەردى. 35 مىڭ ادامنان ەكى كۇندە 70 مىڭ كورەرمەندى وڭاي جينادى. وعان قوسا 80-نەن استام ەلدەن 10 مىڭعا جۋىق شەتەل جانكۇيەرلەرى كەلدى. ديماش ون كۇن قاتارىنان كونتسەرت بەرسە دە، حالىق تا سونشالىقتى جينالاتىن ءتارىزدى. حالىقتىڭ جالىقپاي، قايتا-قايتا كەلەرىنە ەش ءشۇبا جوق. 7 تىلدە ءان شىرقالعان كونتسەرتتە جانكۇيەرلەر دە قالىسپاي سول تىلدەردە قوسىلا ءان ايتتى.
عالامات داۋىسى
ءار كونتسەرتى 3 ساعاتتان ارتىق بولدى. الايدا حالىققا ول دا ازدىق ەتتى. سەبەبى ديماشتىڭ ءاربىر تۋىندىسى ءمىنسىز، ماعىنالى. ءيا، ونىڭ اندەرىن ء“ان” دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. بىرىنەن-ءبىرى اساتىن عالامات شىعارما. ساعاتتاپ ۇزدىكسىز ءان سالسا دا، داۋىسىنىڭ كەم كەتكەن تۇسى بولعان جوق. اۋىر شىعارمالاردى ەركىن ورىنداۋىندا ونىڭ تىلسىمعا تولى ەرەكشە قابىلەتى مەن كومەيىنىڭ سىرلارى جاتىر. ونىڭ داۋىسىنداعى شەكسىز مۇمكىندىكتەر تىڭدارماندى تەرەڭ ەموتسياعا بولەيدى.
جان-دۇنيەنى تەربەيتىن قاسيەتى
ديماشتىڭ ءمىنسىز داۋىسى جان دۇنيەڭىزدىڭ ەڭ قاتپارلى تەرەڭ تۇكپىرىن باۋرايدى. اسىرەسە، كوپتەگەن شەتەلدىك جانكۇيەرلەردىڭ تەرەڭ تەبىرەنىسپەن وتىرعانىن بايقادىم. الىستان جەتكەن انسۇيەر قاۋىم وكىلدەرى كوپ-اق. قولاربادا ارەڭ دەمالىپ، ءتىپتى، دەمىگىپ، جىلاپ وتىرعان جاندى دا كوزىم شالىپ قالدى. “كەيبىر قاتەرلى اۋرۋلار ديماشتىڭ كونتسەرتىنە بارىپ جازىلىپ كەتىپتى” دەگەن اڭگىمەنىڭ نەگىزى بار ەكەن.
“شىن جۇرەكتەن شىققان دۇنيە عانا جۇرەككە جەتەدى” دەمەكشى، ديماشتىڭ جۇرەكپەن تەبىرەنىپ ءان شىرقايتىنى ءاربىر ساحناعا شىققاندا وڭاي اڭعارىلادى. ءاتۇستى ءان ايتۋ دەگەن اتىمەن جوق. ءار ءاندى ايتقان سايىن جانىن جەپ، ىشكى تۇڭعيىق تۇكپىرىندەگى سەزىمدەرىن تىڭدارمانعا شەبەر جەتكىزەدى. ءاننىڭ ءاربىر نوتاسىن ماحابباتپەن، سەزىممەن ورنەكتەيدى.
كىشىپەيىلدىگى
“ونەر ادامى قانشا بيىككە كوتەرىلسە دە حالىقتان بيىك ەمەس.” ديماش مەملەكەت قايراتكەرى قوناەۆتىڭ وسى ءسوزىن ءجيى ايتادى. ايتىپ قانا قويمايدى، ۇستانادى. اكەسىنىڭ دە “بالام، مەن سەنى قادىرلەسىن دەسەڭ حالىقتىڭ الدىندا كىشىپەيىل بول. سەبەبى سەن حالىقتان ەشقاشان بيىك تۇرمايسىڭ” دەگەن ءسوزىن ءار ساحناعا شىققان سايىن ەسىنە الادى. باسى جەرگە جەتكەنشە حالىققا ءيىلىپ تاعزىم ەتىپ، ونەرىن قۇرمەتتەپ كەلگەنى ءۇشىن العىس ايتادى.
سىمباتتى كەسكىن-كەلبەتى
ديماش - وتە كورىكتى جىگىت. ساحنالىق كيىمىندە، شاش ۇلگىسىندە ۇلكەن تالعامپازدىقتىڭ ءىزى بايقالادى. ديماشتىڭ قويۋ قارا قاسى، قىر مۇرىنى، جازىق ماڭدايى، ات جاقتى كەلبەتى، سۇڭعاق بويى ساحانادا ءان سالعاندا ودان سايىن ارلەنە تۇسەدى. جاراسىمدى قيمىل-قوزعالىستارى دا ءمىنسىز ءمۇسىنىن نۇرلاندىرىپ، ءدۇيىم ەلدىڭ الدىندا جارقىراتىپ تۇرادى.
ساحناداعى ەركىندىگى
ديماش ساحنا ءۇشىن جارالعانى انىق. قۇددى كيەلى ساحنانىڭ ءتول پەرزەنتى دەرسىز. فونوگرامما قولدانۋ ديماشتىڭ تابيعاتىنا جات دۇنيە. سوندىقتان دا بولار ءان سالعاننان كەيىنگى ەنتىگە سويلەگەنى وزىنە جاراسىپ-اق تۇرادى. ساحنادا ءوزىن ەركىن ءارى شىنايى ۇستاعانى سونشا بي بيلەپ ءجۇرىپ اياق كيىمى ۇشىپ كەتتى. “كەلەسى جىلى دا كيەمىن دەپ ءبىر ولشەمگە ۇلكەندەۋ العانمىن” دەپ، ازىلدەپ ەلدىڭ ىشەك-سىلەسىن قاتىردى. بيىك ساحنادا ۇشپا-ۇش تۇرعان وپەراتورعا ديماش “بىلاي تۇرساڭشى” دەپ قۇلاۋدان ساقتاپ قالعانى ەل اۋزىندا تاراپ ءجۇر.
حالىقپەن دە كەرى بايلانىس جاساي بىلەدى. تىڭدارماندارعا حورمەن ءان ايتقىزىپ، شەتەلدىكتەرگە مينۋتتار بويى “قازاقستان، جاساسىن!” دەپ ۇرانداتقىزۋ ونىڭ - كەرەمەت ءادىسى. تىڭدارمانداردى وڭ جانە سول قاناتقا، ورتاعا ءبولىپ ءوزارا جارىستىراتىنى تاعى بار. ءبىر بايقاعانىمىز، ءوز قاراكوز قازاقتارىمىزعا قاراعاندا ديماشتىڭ شىعارمالارىن شەتەلدىكتەر جاتقا بىلەدى ەكەن. ديماش قاي تىلدە ايتسا دا قوسىلىپ، اندەتە بەرەدى. بۇل الەمنىڭ قازاق ءتىلدى ۇيرەنۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.
بي ونەرى
شاپشاڭ قوزعالىپ بي بيلەگەنى كەيدە اڭىز تۇلعا مايكل جەكسوندى ەسكە سالادى. بىراق ديماشتىڭ بيىندە وزىندىك مانەر، ەرەكشەلىك بار. پلاستيكالىق قيمىل-قوزعالىسپەن وتە كوپ تەر توگىپ، ەڭبەكتەنگەنى كورىنىپ تۇر. بيشىلەر توبى دا ابدەن دايىندىقتان وتكەن. ءار كومپوزيتسياعا وزىنشە بولەك بي، بولەك كيىم ۇلگىسى ازىرلەنگەن. ديماش بيلەپ ءجۇرىپ، بىرنەشە مارتە كوككە كوتەرىلىپ، قالىقتاپ ءجۇرىپ تە، ءجۇرىپ بارا جاتقان كولىكتىڭ ءتۇر-تۇرىنە ءمىنىپ، كاسكادەرلىق قويىلىمدار كەزىندە دە ءوز داۋىسىمەن ءان شىرقادى. قيمىل-قوزعالىستار ۆوكالدىق قابىلەتىنە اسەر ەتپەي، جوعارعى نوتانى ەركىن الدى.
“الەمدى ماحاببات قۇتقارادى”
ديماش قۇدايبەرگەن رەسمي تۇردە بۇۇ-نىڭ ىزگى نيەت ەلشىسى. ونەر مايتالمانى كونتسەرتىندە سوعىستى ايىپتاپ، الەمدى تەك بەيبىتشىلىك الديلەگەنىن قالايتىنىن باسا ايتتى. “قانشاما ەلدە بولدىم. نەبىر كەرەمەت، جاقسى ادامداردى كوردىم. جامان ۇلت دەگەن بولمايدى ەكەن” دەيدى ديماشجان. سول ويىن “The story of one sky” ء(بىر اسپان تاعدىرى) كومپوزيتسياسى ارقىلى جەتكىزە ءبىلدى. بۇل شىعارما بەيبىتشىلىك، بىرلىك جانە ادامزاتتىڭ ءوزارا بايلانىسى تۋرالى ماڭىزدى ويدى جەتكىزەدى. شەكارالارداعى مادەنيەت پەن ايىرماشىلىقتى ەڭسەرىپ، ءبىرتۇتاس الەم بولۋدى كوزدەيدى. ءاننىڭ ءماتىنى ماحاببات، قاقتىعىس، جوعالتۋ جانە ءۇمىت تاقىرىپتارىن قوزعايدى. ول سوعىس پەن ادامدار اراسىنداعى ءبولىنۋدى توقتاتۋعا شاقىرادى. الەمدىك ىنتىماقتاستىق پەن تۇسىنىستىككە شاقىرىپ، ۇلت، ءناسىل، سەنىم ايىرماشىلىقتارىنا قاراماستان، بارلىعىمىز ءبىر اسپان استىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ۇلكەن وتباسى ەكەنىمىزدى ەسكە سالادى. وسىدان كەيىن ديماشتى قالاي عانا ادامزاتتىڭ ورتاق تۇلعاسى دەپ ۇلىقتامايسىز؟!
شابىت سىيلاپ، جىگەر بەرەدى
ديماشتىڭ كونتسەرتىنە بارعاندار مىندەتتى تۇردە شابىتتانىپ قايتادى. ءجاي عانا كەزدەسۋلەردەگى سويلەگەن ءسوزىن تالايلار تامسانىپ ايتىپ جۇرەدى. ونىڭ ءاربىر ءسوزى فيلوسوفياعا تولى. ستۋدەنتتەرمەن دە، مەكتەپ وقۋشىلارىمەن دە كەزدەسىپ، كەڭەسىن، اقىلىن ايتىپ جاتادى. تالاي جاستىڭ ديماشتان شابىت العانىن كوردىك. ال ەندى كەشەگى وتكەن كونتسەرتىندە جارتى ساعاتقا شىدامايتىن كىسىلەر ءۇش ساعات بويىنا اياعىنان تىك تۇرىپ، رۋحتانىپ بيلەگەندەرىن دە اڭعارمادى. شىعارماشىلىقتا، كاسىپتە، ومىردە ديماشتىڭ اندەرىمەن كۇش-قۋات الىپ، قاناتتانىپ جەتىستىككە جەتكەندەر جەتەرلىك.
ەڭبەكقورلىعى
بىردە استاناداعى ونەر ورداسىندا ديماشپەن بىرگە وقىعان حاكىم ەسىمدى زامانداسى “ديماش وتە ەڭبەكقور ستۋدەنت بولدى. وقۋ ورنىنا ەرتە بارىپ، كەش قايتاتىن. تىنىمسىز، ۇزدىكسىز دايىندالاتىن” دەيدى. ديماش كوپتەگەن مۋزىكالىق اسپاپتاردى مەڭگەرگەن، بيلەيدى، شەت تىلدەرىن دە جاقسى بىلەدى. ءار جانردا ءان شىرقايدى. مۇنىڭ ءبارى قاجىرلى ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى. ۇزدىكسىز دامۋعا ۇمتىلاتىن تۇلعانىڭ جارقىن مىسالى دەپ ايتۋعا بولادى. سول تولاسسىز ەڭبەكتىڭ جەمىسى كوز الدارىڭىزدا!!!
ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاۋى
ديماش تۋعان تىلىنەن، سالت-ساناسىنان، تاريحى مەن مادەنيەتىنەن جەرىگەن قازاق جاستارىن ءوز تامىرىنا قايتا ورالتۋعا زور قىزمەت ەتۋدە. قازاق قانا ەمەس، قانشاما شەتەلدىكتەردى قازاقشا سويلەتىپ ءجۇر. ءوزى “قازاق ءتىلى” قوعامىنىڭ قۇرىلتايشىسى.
كەشەگى كونتسەرتىندە دومبىرا مەن قوبىز تاريحىن اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلعان بەينەروليكتەردى حالىق نازارىنا ۇسىندى.
ونىڭ قازاق تىلىنە، مادەنيەتىنە، ءتول تاريحىنا دەگەن قۇرمەتى ءاربىر سوزىنەن ايقىن ءبىلىنىپ تۇرادى. ول ءوزىنىڭ كونتسەرتتەرىندە 7 تىلدە ءان ورىندايدى. بىراق قازاق تىلىندەگى اندەرىن شەتەلدە دە قالدىرماي، وزگە ۇلتتارعا ايتقىزادى. شەتەلدە بەرگەن ءبىر كونتسەرتىندە “ات اينالىپ قازىعىن تابادى. قانشا جەردەن وزگە تىلدە سويلەپ جاتسام دا، سىزدەرگە ءوز تىلىمدە سويلەپ، قازاعىمنىڭ اتىنان ءبىر تاعزىم ەتەمىن” دەگەن ءسوزى الەۋمەتتىك جەلىدە تاراعان ەدى. بۇل تىلگە دەگەن قۇرمەتى.
ديماش جاقىندا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى تانىمال Euronews تەلەارناسىنا سۇحبات بەردى. “مەنىڭ ماقساتىم - اقشا تاۋىپ بايۋ نەمەسە كوممەرتسيالىق ماقسات ەمەس، قازاق تاريحى مەن مادەنيەتىن بۇكىل الەمگە تانىتۋ. قازاق بولعانىما ماقتانامىن. ءاربىر قازاق دومبىرا تارتا ءبىلۋى كەرەك. دومبىرا - ءبىزدىڭ ۇلتتىق اسپابىمىز” دەپتى. ديماشتىڭ ءوزى دومبىرانىڭ قۇلاعىندا وينايدى. قۇرمانعازىنىڭ ايگىلى “اداي” كۇيىن داۋىلپاز كۇيشىلەردەي كۇمبىرلەتەدى.
ديماشتىڭ “V دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارىنىڭ” سالتاناتتى اشىلۋىندا ءان شىرقاپ، سوڭىندا ەكى كۇن قاتارىنان ءتورت ساعاتتاپ كونتسەرت بەرۋى - ۇلت، مەملەكەت الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى. ەلىمىزدە بولعان حالىقارالىق دەڭگەيدەگى شاراعا قوسقان وراسان زور ۇلەسى. ديماشتىڭ كونتسەرتىنە 80 مەملەكەتتەن 10-15 مىڭ شەتەلدىك قوناق كەلگەن ەكەن. ولار قۇر قايتپاي، قازاقتىڭ، جالپى كوشپەلىلەردىڭ باي بولمىسىن، تابيعاتىن، تاريحىن، مادەنيەتىن، ۇلتتىق سپورتىن كوزبەن كورىپ، كوڭىلمەن ءتۇيىپ قايتتى. وسىلايشا، استانانىڭ تورىندە بۇرىن-سوڭدى بولماعان اۋقىمدى شارا ءوتتى.
وسىنداي جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلەتىن ۇلتتىڭ ۇلىن، الەمدىك ونەرپازدى تاربيەلەپ وسىرگەن اتا-اجە مەن اكە-شەشەگە دە قالاي ريزا بولمايسىز؟!
اجەسىنىڭ بالاسى
ديماش كونتسەرتتە ءوز اجەسى مەن ناعاشى اجەسىن ورنىنان تۇرعىزىپ ەل الدىندا العىس ايتتى. “ەشكىم وزدىگىنەن مىقتى بولمايدى. مامامنىڭ (اجەسىن “ماما” دەيدى) اياعى اۋىراتىن. ول اياعىنىڭ اۋىرعانىنا قاراماستان مەنى كۇن سايىن مۋزىكالىق مەكتەپكە تاسىدى. مەن سول ءۇشىن وسى كۇنى شەكسىز العىس ايتامىن” دەپ ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا راحمەت ايتتى. باقىتتى اجەنىڭ تولقىپ، ءۇمىتىنىڭ ارتىعىمەن اقتالعانى ءۇشىن ايرىقشا قۋانىپ تۇرعانى سەزىلدى. اتا-اجەلەر تاربيەلەگەن پەرزەنتتىڭ قانداي بولارىن بۇكىل الەمگە ايگىلەپ، دالەلدەپ بەرگەندەي.
ايتپاقشى، ديماش وسى ءبىر اجەسىنە دەگەن ريزاشىلىعىن Euronews ارناسىنداعى سۇحباتىندا دا ايتىپتى.
ءتۇيىن:
تەكتى ۇل ءوز تامىرىن ۇمىتپايدى. قازاقتىڭ جاس قىرانى قاناتىن قومداپ، الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىلدى. بۇل - ديماش قۇبىلىسى، ديماش فەنومەنى. عالامدىق رۋحانياتقا قوسقان قازاق بالاسىنىڭ وزىندىك ايشىقتى قولتاڭباسى. ديماشتىڭ بولاشاعى ودان ءارى جارقىراپ، داڭقى كوتەرىلە بەرسىن دەيمىز! اسقار بيىگى ەشقاشان الاسارماسىن! ول – قازاقتان شىققان ۇلى تۇلعا، ادامزاتتىڭ عاجايىپ وكىلى!
ارمان سەرىكۇلى،
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنىڭ جەتەكشىسى
