ون ءبىرىنشى قالامۇش

ءبارiبiر ول ەلەكتريك كاسiبiن بوسقا تاڭداماپتى. جانىنداعىلارعا جاعىمدى ەنەرگيا تاراتاتىن قاسيەتi بار سياقتى. تالعاتتىڭ توڭiرەگiنە جولاپ كەتكەن ادام شىرق ءۇيiرiلiپ شىقپاي قويادى. ەلەكتردەن باسقا تاقىرىپ قوزعالسا بولدى، جورعاداي جوسىلادى. سويلەگەندە اۋىزدىعا دەس بەرمەيدi. بiر باستاسا، بiرازعا دەيiن كوسiلەدi. ءتۇن ورتاسى اۋعانشا جاتاقحانانىڭ دالiزiندە سايراپ وتىرادى. كۋرسىمىزدىڭ اقىندارى:

– دەپ ءسابيت دونەنتاەۆشا سiلتەپ، وعان ولەڭ ارنايتىن.

ەندi سپورت جۋرناليسi بولۋعا بەل بۋدى. ايتەۋiر، سپورتتىڭ ماڭايىندا جۇرگiسi كەلدi. نيكولاي وزەروۆ، كوتە ماحارادزە، ۆلاديمير ماسلاچەنكولاردىڭ رەپورتاجدارىن ۇزبەي كورiپ وتىردى. كەز-كەلگەن فۋتبول كومانداسىنىڭ ويىنشىلارىنىڭ اتى-ءجونiن جاتقا سوعاتىن. فۋتبولشىنىڭ نەمەسە باسكەتبولشىنىڭ بويىنىڭ ولشەمi قانشا، كiم قانشا دوپ سوقتى، سونىڭ ءبارiنiڭ دەرەكتەرi ميىندا ساپىرىلىسىپ جۇرەتiن. وسىعان تاڭعالاتىنىمىز سونشالىق، وقۋعا تۇسكەن جىلى ونىڭ سپورت جۋرناليسi بولاتىنىنا ەشكiمنiڭ دە كۇمانi جوق ەدi. وقىعان-توقىعانى كوپ. ادەمi سويلەيدi, ءسوزدiڭ مايەگiن بiلەدi. جۋرفاكتاعى جازۋعا ارنالعان تاپسىرمالاردى شەبەرلiكپەن ورىندايدى. «وبششىم، وقۋعا بالا ەمەس، سپورت ەنتسيكلوپەدياسى ءتۇسiپتi عوي» دەدi باعاسىن بiلەتiندەر. بiراق سول اۋزىندا دامىل جوق، قولىندا قيمىل جوق «ەنتسيكلوپەديانى» ەپتەگەن جالقاۋلىق قۇرتتى. باسقالارداي تىنىمسىز بولعان جوق. رەداكتسيالارعا شابا بەرمەيدi. الاش جۇرتىن بيلەگەن اتالارىنىڭ داستۇرiمەن اسپاي-ساسپاي تiرشiلiك ەتتi. باپپەن ءجۇرiپ-تۇردى. ءتاتتi ارمان مەن ءتاتتi ۇيقىنى قاتار الىپ ءجۇردi.

بiر كۇنi تاڭەرتەڭ ۇيقىدان تۇرىپ جاتتىق. ەرتەرەك ويانعان قايرات اقىن بالكونعا شىعىپ، تەمەكiسiن ەزۋiنە قىستىرىپ، «قار جاۋىپ تۇر...» دەپ قۋانىپ، ولەڭ ءورiپ ءجۇر. سونى ەستiگەن تالعات جاۋ تيگەندەي اتىپ تۇردى. «نە دەيسiڭ؟! قار جاۋدى دەگەنشە قان جاۋدى دەسەڭشi. بۇگiنگi «قايراتتىڭ» ويىنى ويىن بولمايدى عوي ەندi...». تالعات كوزi اقشالاڭداپ، كۇيiنiپ جۇرسە، قايرات: «ماع-عان ءبار-رi-بiر!» – دەپ شيقىلداپ كۇلەدi...

بiردە تانىمال ءارتiس ۆاحتانگ كيكابيدزە ەكەۋi قولتىقتاسىپ، رەسپۋبليكا سارايىنىڭ الدىندا جارتى ساعات جۇرگەنi بار. ۇلى گرۋزين العاشقىدا مۇنى بالا دەپ مەنسiنبەگەنگە ۇقسايدى. بۇل قاپتالداسىپ قويمايدى. بiراق ءور مiنەز ۆاحتانگتىڭ كوپ بiلەتiن كوكەزۋ ستۋدەنتپەن سويلەسپەسكە امالى قالمايدى. گرۋزين فيلمدەرiنiڭ جاي-جاپسارىن شەمiشكەدەي شاعىپ تۇر. گرۋزينiڭ نە، كەڭەستiك كينونىڭ جايىن دا كينوسىنشىدان ارتىق بiلمەسە، كەم بiلمەيدi. تiپتi ءوزiن ەلدiڭ بارiنە ءمالiم ەمەس نىسپىسىمەن اتاپ، «بۋبا!» دەپ قويادى. «ءاي، سەن نە قىلعان بالاسىڭ؟ – دەيدi كيكابيدزە، – ءجۇرشi بىلاي، اڭگiمەلەسەيiك!». سودان ءتۇننiڭ بiر ۋاعىنا دەيiن سۇحبات جازدى.

ونىسىن ساباققا بارماي، قۇلقىن سارiدەن تۇرىپ، «لەنينشiل جاسقا» الىپ كەتiپ ەدi, اعالارى: «ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا ايتىلعان فاكتiلەر عوي»، – دەپ باسپاي قويىپتى. «ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىنا جولاعانىم جوق، وزiمەن جارتى ساعات اڭگiمەلەسiپ كەلدiم»، – دەسە، سەنبەگەن. ءسويتiپ، قاپالانىپ وتىر ەكەن. بايعۇستى اياپ كەتتiم. قولىمدا قارابايىر اقپارات قۇرالى بار ەدi: جاتاقحانا قابىرعا گازەتiنiڭ رەداكتورى ەدiم. بiر ءسوزiن وزگەرتپەي جاريالاپ جiبەردiم. ءماز بولىپ قالدى. كەيiن ءبارiبiر سول كيكابيدزەگە استانادا جولىعىپ، الگi سۇحباتىن كەڭەيتiپ جاريالادى.

ءوزi باياۋ قيمىلدايتىن ادامنىڭ وسىنداي ءۇش سۇحباتىنىڭ ءساتسiز بولۋى جازۋعا دەگەن بەلسەندiلiگiن ازايتىپ جiبەردi. سودان سوڭ جازۋمەن ەمەس، وقۋمەن اينالىستى. كەيدە وسى ساتسiزدiكتەرiنiڭ ءوزi كەيiنگi ساتتiلiكتەرiنە جول اشقان سەكiلدi كورiنەدi.

انشەيiندە كۇنiگە مىڭ رەت ءسۇرiنiپ-قابىنىپ جۇرەتiن ەبەدەيسiز ادامنىڭ سيانىڭ بiر تامشىسىن دا توكپەيتiنiنە تاڭعالاسىڭ. «ون ءبىرىنشى قالامۇشپەن تەك مۇحتار ماعاۋين اعامىز ەكەۋمiز عانا جازامىز»، – دەپ كۇلەدi. سيامەن جازاتىن قالامساپتاردان كوللەكتسيا جينايدى. تالعاتتا قالامساپتىڭ دا، قالامۇشتىڭ دا جەتi اتاسى بار. كونەنiڭ ءسوزiن سويلەيتiن ءوزi سەكiلدi ون ءبىرىنشى قالامۇشتى ۇنەمi سۇرتكiشتەپ، باپتاپ وتىرعانىن كورەسiڭ. كومپيۋتەرiڭە دە، ينتەرنەتiڭە دە پىسقىرمايدى. ميىنداعى مالiمەتiن وسىلاردىڭ قاي-قايسىسىنا دا ايىرباستامايدى.

– گازەتتiڭ سول كەزدەگi باس رەداكتورى جۇماگۇل ساۋحاتقا مىڭ دا بiر راحمەت! – دەيدi تالعات. – دوسىمنىڭ بiر اۋىز سوزiنە بولا سىرىمدى بiلمەسە دە، سىناق مەرزiمiنسiز قابىلدادى. بiر-اق شارت قويدىم. «قارتاڭ اجەم بار، سوعان جiبەرiپ تۇرساڭىز بولدى»، – دەدiم. جۇماگۇل اپكەم سوزiندە تۇردى. جىلىنا ءتورت رەت جiبەرiپ تۇردى. كەيدە ەر ادامداردىڭ بويىندا كەزدەسە بەرمەيتiن iرiلiگiن بايقاتىپ تۇراتىن بۇل كiسiدەن كوپ نارسە ۇيرەندiم.

ەڭ جاقسى كورەتiن جۋرناليستەرi – جانبولات اۋپباەۆ، جارىلقاپ بەيسەنبايۇلى، تiلەكقابىل بورانعاليۇلى. وسى ءۇش اعاسىنىڭ جازعان دۇنيەسi جارىق كورسە، وقىپ شىققانشا ەشتەڭەدە شارۋاسى بولمايدى. ءوز توڭiرەگiنە دە جاستار ءۇيiرiلiپ جۇرەدi. جاندوس بادەلۇلى، ايحان ءشارiپ، تولەن تiلەۋباەۆ، ەرەنعايىپ قۋاتايۇلى سىندى تالانتتى تايتۇياق نوياندار تالعات مىرزانىڭ شاراپاتىن مولىنان كوردi.

يماندى جۋرناليستيكانى ۇناتادى. اتىس-شابىسقا، داۋ-دامايعا تولى تاقىرىپتارعا ءۇيiر كەيiنگi بۋىنعا توسىرقاي قارايدى.

سانكت-پەتەربۋرگ مەملەكەتتiك پوليار اكادەمياسىنىڭ رەكتورى ازۋرگەت شاۋكەنباەۆا تۋرالى ماقالاسى كۇللi جۇرتتى ەلەڭ ەتكiزدi. ازۋرگەت تاربايقىزى وسى وقۋ ورنىنىڭ نەگiزiن قالاعان. فرانتسيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتi جاك شيراكپەن جۇمىس بارىسىندا ارالاسىپ-قۇرالاسىپ تۇرعان. سول ەلدiڭ «قۇرمەتتi لەگيون» وردەنiنiڭ يەگەرi. چۋۆاشيانىڭ ەكونوميكا مينيسترi گۇلميرا تاعايقىزى اكيموۆانى (تۇرمىس قۇرعانعا دەيiنگi فاميلياسى اشiمباەۆا) iزدەپ تاپقانىن ايتساڭشى. ونىڭ اتى-ءجونiن جول ۇستiندە كەزدەيسوق بiرەۋدەن ەستيدi. سودان ال كەپ iزدە... چۋۆاشياعا تەلەفون سوقسا، تالعاتتىڭ مينيستر قۇرداسى: «مەنi دە iزدەيتiن ادام بار ەكەن-اۋ!» – دەپ كوڭiلi بوساپتى. گۇلميرانىڭ تالعاتقا: «تاريحي وتانىممەن تابىستىرعانىڭىز ءۇشiن العىس ايتامىن!» – دەپ ارنايى جازعان حاتى بار. كەيiن iنi تالعات پەن اعا تالعاتتىڭ (دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ بۇرىنعى بiرiنشi ورىنباسارى ت.ماماشەۆ) ءوزارا مامiلەسiنiڭ ارقاسىندا ازۋرگەت شاۋكەنباەۆا مەن گۇلميرا تاعايقىزى دۇنيە ءجۇزi قازاقتارىنىڭ IV قۇرىلتايىنا دەلەگات بولىپ كەلدi. ەكەۋi دە قازiر تالعاتتى تۋعان باۋىرىنداي كورەدi.

كيكابيدزەگە تەگiننەن-تەگiن ۇيiرسەكتەپ جۇرگەن جوق. كينو الەمiن سۇمدىق جاقسى كورەتiن. كورمەگەن كينوسى، امانداسپاعان اكتەرi جوق. كەز-كەلگەن كينوسىنشىمەن ءتورت ساعات تاجiكەلەسە الادى. بالا كەزiندەگi بiر ارمانى كينورەجيسسەر بولۋ ەدi. بiراق مۇنى اۋىل بالاسىنىڭ قولى جەتپەيتiن ماماندىق دەپ ەسەپتەدi.