(Alaqandai esse)
Sonymen, sol jyly jurfakqa artyq-kemı joq, tūp-tura elu aqyn tüstık. Eşkım özın bıreuden kem sanamaidy. Ekeidıŋ elu baqsysy siiaqty şetınen ekı iyǧyn jūlyp jep tūr. Bır-ekı jyl öter-ötpeste aramyzdan naǧyz aqyndar ırıktelıp şyǧady-au, qalǧanymyz şaŋ qauyp qalamyz-au degen oi tıptı miymyzǧa da kırmeidı. Äsırese, qimyly şapşaŋ, aiqailap söileitın, şaşy tıkıreigen myna bır aqynnyŋ ekpını erekşe.
«Tuǧan jer altyn besık, Qyzyl qalam, Jaratqan menı senıŋ topyraǧyŋnan» dep arqyrap öleŋ oqyǧanda qūlaǧyŋdy jaryp jıbere jazdaidy. Jarǧaq qūlaǧyŋnyŋ jaiyn oilap, ekınşı öleŋın oqymai-aq qoisa eken dep ıştei tılep otyrasyŋ. Ol bıraq qaitpaidy. Altynşy, jetınşı öleŋınen keiın orysşa ketedı. «O, Janna!..» dep qoiyp, tereŋnen tolǧaityn käduılgı mahabbat lirikasyna köşedı. Öz qiialyndaǧy Şaganesın tapqan bızdıŋ ädepkı «edıreŋdegen» Eseninımız sol edı. Bıraq ūzamai ata tegın Eseninge ūqsatyp, Üsenin dep qol qoiyp, jyr tolǧaǧan Bauyrjan Üsenov pen barşa jūrtty moiyndatqan aqyn qyz Gülnar Salyqbaeva ortamyzdan suyrylyp şyqqan soŋ, jaŋaǧy kırpı şaşty kırpiiaz aqynymyz poeziiadan qol üzıp, şabytyn şaqyrudy mülde toqtatty. Būǧan özı de quandy, bız odan beter quandyq... «Öleŋdı qaitıp qoiarsyŋ...», – dep qasarysyp qatyp qalǧanda qaiter edık?, Sol jyly oquǧa tüsken elırgen elu aqynnyŋ bırı – Qaraqalpaqstan jerınde tuyp-ösken, äskerden kelıp, universitetke äzer taban ılıktırgen kurstasymyz Qūtmaǧambet Qonysbaev bolatyn.
Qairatty kurstasymyzdyŋ öleŋ jazudan basqa da önerı jetkılıktı edı. Orysşa söilep ketkende anau-mynau orysyŋa des bermeitın. Boiyna bıtken bar dauysymen än şyrqaǧan kezde, ainalasyndaǧy el üdere köşıp ketkenımen, bız jyljymai, qaisarlyqpen şydap, soŋyna deiın tyŋdap otyratynbyz. Bes jyl boiy qaraqalpaqtardyŋ türlı qosyqtaryn äuelettı. Äsırese, «Äiläma, qyzlar» dep qaitalap soǧyp otyratyn küldırgı änge basqanda baǧanaǧy tarydai şaşyrap ketken köŋılsız körermenderımız qaita tügeldenetın. Oǧan qosa käsıbi ört söndıruşı retınde jūrtqa mälım. Esep-qisapqa öte jüirık. Kez-kelgen buhgalterdıŋ artyq-auys qatesın bırden şyǧaryp beredı. Ony aitasyŋ, äskerde jürgende bokspen şyndap şūǧyldanypty. Täp-täuır jūdyryqtasqanǧa ūqsaidy. Armany asqaq, dämesı zor. «Jalpy, men olimpiadaǧa qatysuym kerek. Mäskeu olimpiadasy bolsa, ötıp kettı. Endı tört jyldan keiın, qūdai qalasa, Los-Andjeleske baram», - dep şiryǧyp jüretın. Bızdıŋ Qūt AQŞ tügılı özımızdıŋ KazGU-dıŋ boksşylaryn öitıp-büitıp juasyta almai jürgende, keŋestık elder Los-Andjeleske barudan bas tartty da, onyŋ Olimpiada chempiony bolsam degen armany ädıre qaldy.
Bıraq osy türlı sebepke bailanysty bıtıŋkıremegen ekı şaruasynan (aqyndyq pen bokserlık) basqa qolǧa alǧan ısınıŋ aiaqtalmaǧanyn körgenımız joq. Oqu bıtırgen soŋ «Sovet Qaraqalpaqstany» gazetınde jauapty qyzmet atqardy. Özbekstanda qazaq basylymdaryn aşty. Sol gazet-jurnaldardy sapaly şyǧaram dep, Almatydan Nükıske qazaq qarıpterın teretın baspahana qūraldaryn arqalap tasyǧanyn bılemız. Osy dünienı ielenu üşın ekı bılegın sybanyp, bal satqanyn da kördık. Söitıp, ol baq-nesıbesınıŋ bärıne maŋdai terın tamşylatyp, adal eŋbegımen jettı. Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynda sol eldegı qandastardy qazaq jūrtyna köşıruge mūryndyq boldy. Jalpy, ūltqa köp paidasyn tigızdı.
Ärine, onyŋ eptegen, eptegen emes-au, edäuır qyzbalyǧy bar. Sol mınezınen körgen ziian-zapyrany da jetıp artylady. Et qyzuymen aituyn aityp alyp, opynǧan jerı jeterlık. Bıraq onyŋ qazaq köşın jalǧau jolyndaǧy eŋbegı bärın de ūmyttyryp jıberedı. Bırge oqyp jürgenımızde «Oi-oi, Qūtekeŋ, Gruppamnyŋ qūty eken!» dep ändetetınbız. Sodan soŋ «Qūtekeŋe eşkım de qoi demeidı, Saiasatsyz sırä da söilemeidı. Ala qaşyp är jaqqa ürpigen şaş, Gruppamnyŋ tärtıbın beineleidı» dep termeletetın edık...
Eŋ qyzyǧy mynau boldy. Oqu bıtırer sätte eskertkış retındegı foto-albomǧa tüspeimız be... Qalyptasqan dästür boiynşa, toptaǧy studentterdıŋ beinesın Qazaqstannyŋ kartasyna tuyp-ösken öŋırınıŋ tūsyna qarai ornalastyrady. Oŋtüstık oblystardyŋ perzentterı tyǧyzdau toptasyp, iın tıresıp tūrǧan sol surette bızdıŋ Qūtmaǧambet respublika kartasynyŋ syrtynda qalyp qoiypty... Endı Qaraqalpaqstanda tuǧan jıgıttı Qazaqstan kartasynyŋ ışıne qalaişa tyqpalamaq?! Sol kezde jastyqtyŋ äserımen äbden külgenımız esımızde. Şynynda, būl kületın närse emes edı...
Äitse de, karta syrtyndaǧy kurstasymyz Qazaqstandy osy elde tuǧan bärımızden de jaqsy kördı. Tıl men dıldıŋ joqşysy boldy. Ūlt müddesı üşın basyn tasqa da, tauǧa da soqty. Talai ret sau basyna saqina tılep alyp, dauǧa da tüstı. Bedeldı aqparat qūraldarynda şyŋdaldy. Qazır «Aqiqat arnasy» dep atalatyn gazettıŋ bas redaktory bolyp qyzmet ısteidı.
* * *
Bügın - sol bır kezde karta syrtynda qalǧanymen, keiın atajūrtyna myqtap taban tıregen qajyrly da qaisar kurstasymyz Qūtmaǧambet Qonysbaidyŋ tuǧan künı! Aramyzda arqyrap aman jüre ber, Qūteke!
Ūqsas jaŋalyqtar
