Qazaq áıelderi ejelden kıimniń táýirin kıip, áshekeıdiń asylyn taqqan. Qazaq qyzdarynyń áshekeı buıymdary sándik úshin, boı túzep, sán-saltanatpen júrýi úshin ǵana qyzmet etip qoımaı, sondaı-aq izin qýǵan sińlileri men qyzdaryna mura bolyp asyl qazynadaı saqtalǵan. Bunymen qosa áshekeı buıymdardy taǵýdyń da ózindik tárbıelik máni men mańyzy bar. Qyz bala 4-5 jasynan bastap-aq sánmen boı túzep, qolyna bala bilezikter, qulaǵyna syrǵa, kamzo..

Bul suraqqa adamdardyń kóbi: «Eldiń bári kıse, men de kıer edim» dep jaýap beretini sózsiz. Árıne, siz basyńyzǵa úkili bórik, ústińizge búrmeli qos etek kóılek kıip kóshede ketip bara jatsańyz, jurttyń bári «tarıh» adamǵa ańtaryla qaraıtyny anyq, tipti sizben sýretke túsýi de múmkin. Biraq ulttyq kıimniń aty – ulttyq kıim. Álemdik moda ǵaryshtyq jyldamdyqpen damyp, adamzat ataýly ýltrasán nobaılarynyń jeteginde kete bastaǵan jahandaný dáýiri..

Ulttyq qundylyqtaryn bárinen joǵary qoıatyn túrikmen halqy osyǵan deıin sheteldik azamattarǵa turmysqa shyǵýǵa nıetti qyzdaryna tólenetin qalyń maldyń baǵasyn kóterip edi. Endi el basshylyǵy arýlardyń ádemiligin saqtap qalý maqsatynda, olarǵa juqa kóılek kııýge tyıym saldy. 2012 jyldyń sáýirinen bastap balalar kitapha­nalary, respýblıkalyq mýzyka mektebi, konservatorııa jáne mýzyka ýchılıesiniń qyz-kelinshekteri ulttyq oıý-órnekpen ádiptelgen..

Qazaq jastary kıimdi qara bazardan da, qymbat saýda ortalyqtarynan da satyp alady. Kıimin ózi tigetinder de bar. Gúlnur Arystan Temirbek Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń 5-kýrsynda oqıdy. Ol osynda ismerlikti úırenipti.  QONAQQA BASQA BIREÝMEN BIRDEI KÓILEK KIIP BARMAÝ TÁSILI Gúlnur Arystannyń aıtýyna qaraǵanda, qazir Qazaqstan jastarynyń kıim talǵamy joǵary. Máselen, dúkendegi kıimder Gúlnurdyń kóńilinen shyǵa bermeıdi, so..

Qazaq ulttyq oıý-órneginiń birneshe ondaǵan ǵasyrlyq tarıhy bar. Atadan balaǵa, urpaqtan urpaqqa mura bolyp, únemi qoldanysta bolyp, damyp kele jatqan óner túri. Qazaq halqynyń turmysynda aǵashtan jasalǵan zattar óte kólemdi. Jazy-qysy paıdalanýǵa keletin «aǵash ýyqty, kıiz týyrlyqty» kıiz úı kıiz ben aǵashtyń óte kúrdeli úılesinen turady. Tigýge de, jınaýǵa da, alyp júrýge de óte qolaıly osy múlikte oıý-órnek qoldanylmaıtyn bólshek joqtyń q..

Qazaq «Aǵash kórki japyraq, adam kórki shúberek» deıdi. Osyndaıda ár qazaqtyń kórkine kórik qosqan ulttyq kıimi esińe oralady. Sebebi, álemdik arenada qazaqtyń jarasymdy shapany men tymaǵy, búrmeli kóılegi men bórigi básekege qaı qyrynan alyp qarasa da tótep bere alady.  Degenmen kúndelikti ómirde Farıza apamyz: «Zaman jańa, túr jańa, kıim jańa, kinálama ersi dep munymdy ana» dep jyrlaǵandaı, «aqjemdenip jyrtylǵaly turǵan» shalbarlylarǵa, qu..

Saqına – saýsaqqa salatyn zergerlik buıym. Júzikke qaraǵanda saqınanyń baýyry jalpaqtaý bolyp, kóbine betine tas qondyrylmaıdy. Ertede halqymyz as adal bolý úshin áıeldiń qolynda mindetti túrde saqına, ne júzik bolýy kerek dep sanaǵan. Tilimizdegi «Saqınany sánge salmaıdy, ol-tazalyq tarazy», «Saqına sánge jatpas, aıqaı ánge jatpas» degendeı uǵymdar saqınanyń tek sándik qana emes, gıgıenalyq qyzmet te atqarǵanyn dáleldeıdi. Munyń ózi halyqty..

Órkenıetti Batys elderiniń keıbir ǵalym-zertteýshileri Shyǵys halyqtarynyń ónerindegi oıý-órnek stıliniń qalyptasýy haqynda kóp ýaqytqa deıin shablondyq eski úrdisti ustanyp keldi. Fzarre, E.Herfeld, A.Pope sııaqty ǵalymdar bul stıldiń qalyptasýyna arab jaýgershiliginiń basty ıdeologııalyq qarýy – Islam dininiń Qudaıdyń jáne adamnyń sýretin salýǵa tyıym salýy sebepker boldy dep túsindiredi. Bul tujyrymnyń qateligi týraly áńgime bólek. Keıingi kez..

Teńin tapqan qyz bala juptasqan ómirdiń tabaldyryǵyn úlbiregen aq kóılekpen attaıdy. Kópshilik uǵymynda ádemilik pen jarasymdylyqtyń, qýanyshty merekeniń, ar men jan tazalyǵynyń, jarqyn bolashaqtyń aıǵaǵy sanalǵan úlbiregen aq kóılektiń qyzyqty tarıhy tym tereńde jatyr. Aq kóılektiń tarıhy áıel taǵdyrymen tamyrlas. Áıel zatynyń ózgeden erekshe kózge túse kıinip, eshkim qaıtalaı almas qymbat ta sándi kıim kııýge qumartatyny belgili.Úılený toıynda ..

– Shúkir sońǵy jyldary ulttyq kıimge degen qyzyǵýshylyq zor. Degenmen ulttyq kıim dep júrgenderimizdiń kóbi ásire modernızaııalanǵan dúnıeler. Buǵan qalaı qaraısyz? – Búgingi kúni jas sángerler, shaǵyn kásipkerler usynyp, qazaq ulttyq kıimi dep atap júrgen dúnıeler shyny kerek kóńilime qonbaıdy. Jergilikti dızaınerler batystanyp ketken, al osy salany dóńgeletip júrgen kásipkerlerdiń kópshiligi Qytaı Halyq respýblıkasynan, Mońǵolııadan kelgen aǵaı..

Sońǵy kezde qazaq halqy ulttyq murajaılarda ǵana turý kerek degen toǵyshar túsinik te belen ala bastady. Kóne buıymdardy jınap qana qoımaı, ártúrli kádesyı buıymdar óndirýmen aty shyqqan «Ádemi-aı plus» kompanııasynyń prezıdenti, QR mádenıt qaıratkeri, etnograf, kollekıoner Bahargúl Tólegenqyzyn áńgimege tartqan edik. –       Bul kúnde sizdi jalpaq jurt tynyp-bildi desek, artyq aıtqandyq bolmas. Ózińiz jetekshil..

Qazaq halqynyń qolóneriniń sala-salasynda keń qoldanylyp kelgen, ónerdiń óte kóne, ári kúrdeli túri – oıý-órnek óneri. Qazaqtyń qoltýma sándik óneriniń barlyq túrlerinde de oıýlar men órnekter alǵashq y element retinde qoldanylady. Oıý men órnek qolóner buıymdarynyń tutynýshylyq jáne estetıkalyq mánin asha túsedi. Sondyqtan da qolóner zattarynyń árqaısysyndaǵy oıýlaý men órnekteýge, áshekeıleýge jiti zer sala bilý kerek. Oıý-órnek óneri ejelgi za..

Qazaqtyń ulttyq kıimderi – halqymyzdyń aqyl-oıy men bıik estetıkalyq talǵamynyń jemisi. Tigilgen matasy, oıý-órnegi men ondaǵy áshekeı tastarynyń ózi kóp nárseden habar berip, kıim ıesiniń kim ekenin elge tanytyp turady. Úlken talǵampazdyqpen, ári asa tapqyrlyqpen tigilgen ulttyq kıimderimizdiń biri – sáýkele. Sáýkele – uzatylar qyzdyń bas kıimi. Qalyńdyq bolǵanda bir-aq ret kıetin ony qyz uzatylǵanda kúıeý eline kıip barý úshin arnaıy aldyn-ala ..