Ózimdi sheksiz baqytty sezinemin. Jýrnalıst retinde qolyma qalam alǵan 30 jyldan astam ýaqyttyń ishinde qazaqtyń nebir marqasqa, ultyn súıetin azamattarymen aralastym. Syrlastym. Ómirlerinen taǵylym aldym.
Solardyń birqatary baqılyq bolyp ketti. Keıbireýleri áli de aramyzda júr. Osy júregime jaqyn, qımas kisilerdiń arasynda ultymyzdyń birtýar perzenti, búkil ǵumyryn qazaq ádebıeti men mádenıetine arnaǵan asyl aǵamyz Seıit Kenjeahmetov te bar.
Jastaıymyzdan ol kisiniń túrli taqyryptarǵa jazǵan kórkem shyǵarmalaryn jastana oqydyq. Satıralyq týyndylaryn respýblıkalyq «Tamasha» oıyn-saýyq otaýynan ártisterdiń, ıaǵnı Qazaqstannyń halyq ártisi Qudaıbergen Sultanbaev jáne basqa da óner sańlaqtarynyń oryndaýynda kórip, qanshama rýhanı lázzatqa bólendik.
Keıin qazaq jýrnalıstıkasy aqsaqaldarynyń biri Temirbek Qojakeevtiń shekpeninen shyǵyp, Qostanaı oblystyq «Qostanaı tańy» gazetinde qyzmet atqarýǵa týra keldi. Munda da Seıit aǵamnyń izi qalǵan basylymda jumys isteý baqytyna ıe boldym.
Sondaı bir kúnderdiń kezinde ol osy gazet redakııasyna kelip, qalamgerlermen júzdesti. Sol ýaqytta kópten bir kórýge tańsyq bolyp júrgen aǵamyzben arnaıy kezdesip, hal-jaǵdaıyn surastym. Ol kisi de meni syrttaı biledi eken. Shamasy, elimizdiń bedeldi basylymdarynda jaryq kórip jatatyn azdy-kópti dúnıelerimdi oqyp júrse kerek.
Sondaı bir ádemi jarasymdy áńgimemiz órilgen sátte men oǵan jan syrymdy aqtaryp saldym. Ózim onyń Qostanaıdaǵy buryn biraz jyl ǵumyr keshken Pýshkın kóshesi, 92 úıdiń №71-shi páterde turatynymdy aıtyp qaldym.
Osy kezde onyń júzine jyly shyraı júgirip: «Qaraǵym, men ol shańyraqty óte qutty dep esepteımin. Óıtkeni biraz shyǵarmalarym sol úıde dúnıege keldi. Kezinde ortalyqtan mundaı páter alý da ońaıǵa soqpaıtyn. Qysta jyly, jazda balkon men terezeden kúnniń shýaǵy tógilip turady. Avtobýsta tyǵylysyp jatpaısyń. Bazar da, joǵary oqý oryndary da, mektepter de taıaq tastam jerde. Bul bir jaǵy uldaryńa da, kelinge de óte yńǵaıly emes pe? Redakııa da 10-15 mınýttik jol. Qaı jaǵynan da yńǵaıly, qaltaǵa da tıimdi», – dedi.
Sol arada «páterimdegi telefon sol baıaǵy ózimiz qoldanǵan 54-ten bastalatyn nómir me, álde ózgerttińder me?» dep surady. Men álgi nómir sol kúıinde qalǵandyǵyn, bir-eki ret ózgertýge bireýler áreket etkende jol bermegenimdi aıttym.
Ol da bul sózime óte rıza bolyp qaldy. Osy sátte dıdaryna jarasymdy kúlki oınap: «Jaraısyń, baýyrym! Lajy bolsa, ol úıden basqa jaqqa qonys aýdarma. Óte qutty, kelin ekeýińniń ómirlerińe jetedi. Áli uldaryńdy úılendirip, nemere-shóberelerińdi súıetin bolasyń», – dep arqamnan qaqty.
Sodan beri de birshama ýaqyt ótti. Ózim Seıit aǵam turǵan úıdi yrym qylyp, qazaqtyń kórnekti qalamgeri, etnografy, satırıgi, eljandy azamat retinde óte syıladym. Odan keıin de talaı ret júzdesip, aǵaly-inilideı pikir alystyq.
Shamasy, elimizge esimi belgili azamat Ómirzaq Shókeevtiń tikeleı muryndyq bolýymen dúnıege kelgen meenattar klýbynyń syılyǵyn alý qarsańynda bolýy kerek. Onymen oblystyq bilim basqarmasynyń ǵımaratynda kútpegen jerden kezdesip qaldym.
Ómirde de ádilettik bola bermeıdi ǵoı. Álgi óńirdiń mádenıeti men ádebıetin, jalpy rýhanııatyn órkendetýge úles qosyp kele jatqan qaıratkerlerge beriletin mártebeli «Qazyna» syılyǵy ol kisige úsh-tórt jyldan keıin ǵana berilipti.
Sol ýaqytta ardaqty tulǵa ishtegi ókpe-renishin az da bolsa bildirip: «Baýyrym, haltýra bılegen zaman boldy ǵoı. Naǵyz talanttarǵa ataq-dáreje degen qashan da kesh keletini bar emes pe? Óıtkeni ondaılardyń pysyqaılar jolyn kesip, aldyn oraǵytyp ketedi. Sondyqtan men oǵan pálendeı qaıǵyra qoımaımyn. Týma talanttar marapatty kútpeıdi. Ataq-dáreje ózderin izdep tabady», – dedi.
Seıit aǵanyń bul ómirden túıip aıtqandary aına-qatesiz shyndyq ekenine jyldar óte kózim taǵy da jete tústi. Osy azamat qandaı marapatqa bolsa da ábden laıyqty edi. Sebebi onyń kóz maıyn taýysa talaı jazyp, shetelderge jádiger retinde syılyqqa beriletin týyndylary az emes-ti.
Zańǵar tulǵa kóptegen ǵulama ǵalymdardyń jazǵandaryn bir ózi dúnıege ákeldi. Olardyń qatarynda barsha zııaly qaýym ábden moıyndap, úılerindegi kitap sórelerinen berik oryn alǵan «Qazaq halqynyń salt-dástúrleri», «Qazaq halqynyń turmysy men mádenıeti» jáne basqa da tanymdyq-taǵylymdyq jaǵy mol, asa qundy kitaptarmen esimi máńgilik qaldy.
Ol uzaq jyldar boıy Torǵaı óńirindegi Arqalyq qalasynda ǵumyr keshti. Sondaǵy talaı daryndy qyz-jigitterdi bilim nárimen sýsyndatyp jatqan memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtta jastardy oqytty. Keıin elordamyz Astanada ornalasqan L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde «Otyrar» kitaphanasy ortalyǵynda jaýapty qyzmette boldy.
Ǵumyrynyń sońǵy jyldarynda týǵan óńiri, qalamger, azamat bolyp qalyptasqan dýmandy jeri – Arqalyq shaharyna qaıta oraldy. Ózi uzaq ýaqyt boıy bir shańyraqtyń astynda tatý-tátti ǵumyr keshken aıaýly jary Tursyn apamyz dúnıeden ótken kezde aǵamyz qatty qaıǵyrdy. Sebebi tirshiliktiń barlyq aysy men tuysyn birge bastan keshken báıbishesinen aıyrylyp qalý ońaı ma?
Biraq ólgenniń artynan ólmek joq, tiri kisiniń tirshiligi jalǵasady. Sodan ózi biraz jyldardan beri biletin rýhanııat salasynda qatar júrip qyzmet atqarǵan ultymyzdyń ınabatty qyzy Banýmen kóńil jarastyryp, az da bolsa, maǵynaly ómir súrdi.
Asyl aǵamyz dúnıeden ótip, kúlli qazaq halqy asqar taýynan aıyrylǵandaı kúı keship, qaıǵy jamylǵanda joǵaryda atalǵan shaharǵa baryp, qazaqtyń belgili qalamgerleri Ońǵar Ómirbek, Jaqsylyq Júnisovtermen birge jaryna kóńil aıttyq.
Shirkin, sol jan dúnıesi kemel, sóılesseń úlken aqyl-parasatqa keneletin, ulaǵatty sózin tańnan tańǵa deıin tyńdaýdan jalyqpaıtyn, óz ortasynyń kórki men danasyna aınalǵan Seıit aǵamyzdyń máńgilik saparǵa attanǵanyna da biraz ýaqyt bolyp qaldy.
Biraq ol kisiniń ekinshi ómiri endi bastalǵandaı. Onyń rýhanı murasy da máńgilik. Ólmeıdi. Kópshilik qaýym ony qazaqtyń asa talantty satırıkteriniń biregeıi bolǵandyǵyn jıi aıtady. Sebebi osy ýaqytqa deıin qaıtalanbas tulǵanyń birde-bir kitabynyń sórelerde shań basyp jatqanyn kórmeppin.
Endi osy elim, jerim dep adal eńbek etken iri talant ıesiniń esimin máńgilik qaldyrý úshin ol kisige qandaı qurmet kórsetsek te jarasady. Máselen, ózi uzaq jyldar boıy qyzmet atqarǵan Arqalyq memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynda bir dárishanany ol kisiniń esimimen atasa artyq bolmaıdy.
Sondaı-aq keıingi ósip kele jatqan jastar onyń atyn ardaqtap júrý úshin sol qalada bir mektepke nemese basty kóshelerdiń birine esimin berse, ábden jarasar edi.
Maqalanyń basynda onyń oblystyq «Qostanaı tańy» gazetinde qyzmet atqarǵanyn aıtqanmyn. Ol kezinde osy basylymda jumys istegep, qalamy júırik jýrnalısterdiń biri boldy. Óńirdiń baı shejiresin jazýǵa qomaqty úles qosty. Keıingi izin basyp kele jatqan jastarǵa tálimgerlik etip, jazý-syzýdyń qyry men syryn jalyqpaı úıretti.
Sol ózi kezinde ǵumyr keship, birqatar shyǵarmalaryn jazǵan Pýshkın kóshesindegi 92-shi úıdiń qabyrǵasyna: «Bul úıde kezinde qazaqtyń kórnekti jazýshysy, etnografy Seıit Kenjeahmetov turdy» degen memorıaldy taqta ornatsa da, artyq bolmas edi. Bul oraıda osy shahar basshylary oılansa eken. Azamattyq tanytyp, kúlli el qadirlegen qalamgerdiń esimin máńgilik qaldyrýǵa úlesterin qossa, kórnekti mádenıet qaıratkerine degen naǵyz qurmettiń jarqyn kórinisi sol bolar edi.
Orazaly Jaqsanov,
Qostanaı oblysy, «Jas qazaq».
