Özımdı şeksız baqytty sezınemın. Jurnalist retınde qolyma qalam alǧan 30 jyldan astam uaqyttyŋ ışınde qazaqtyŋ nebır marqasqa, ūltyn süietın azamattarymen aralastym. Syrlastym. Ömırlerınen taǧylym aldym.
Solardyŋ bırqatary baqilyq bolyp kettı. Keibıreulerı älı de aramyzda jür. Osy jüregıme jaqyn, qimas kısılerdıŋ arasynda ūltymyzdyŋ bırtuar perzentı, bükıl ǧūmyryn qazaq ädebietı men mädenietıne arnaǧan asyl aǧamyz Seiıt Kenjeahmetov te bar.
Jastaiymyzdan ol kısınıŋ türlı taqyryptarǧa jazǧan körkem şyǧarmalaryn jastana oqydyq. Satiralyq tuyndylaryn respublikalyq «Tamaşa» oiyn-sauyq otauynan ärtısterdıŋ, iaǧni Qazaqstannyŋ halyq ärtısı Qūdaibergen Sūltanbaev jäne basqa da öner saŋlaqtarynyŋ oryndauynda körıp, qanşama ruhani läzzatqa bölendık.
Keiın qazaq jurnalistikasy aqsaqaldarynyŋ bırı Temırbek Qojakeevtıŋ şekpenınen şyǧyp, Qostanai oblystyq «Qostanai taŋy» gazetınde qyzmet atqaruǧa tura keldı. Mūnda da Seiıt aǧamnyŋ ızı qalǧan basylymda jūmys ısteu baqytyna ie boldym.
Sondai bır künderdıŋ kezınde ol osy gazet redaksiiasyna kelıp, qalamgerlermen jüzdestı. Sol uaqytta köpten bır köruge taŋsyq bolyp jürgen aǧamyzben arnaiy kezdesıp, hal-jaǧdaiyn sūrastym. Ol kısı de menı syrttai bıledı eken. Şamasy, elımızdıŋ bedeldı basylymdarynda jaryq körıp jatatyn azdy-köptı dünielerımdı oqyp jürse kerek.
Sondai bır ädemı jarasymdy äŋgımemız örılgen sätte men oǧan jan syrymdy aqtaryp saldym. Özım onyŋ Qostanaidaǧy būryn bıraz jyl ǧūmyr keşken Puşkin köşesı, 92 üidıŋ №71-şı päterde tūratynymdy aityp qaldym.
Osy kezde onyŋ jüzıne jyly şyrai jügırıp: «Qaraǧym, men ol şaŋyraqty öte qūtty dep esepteimın. Öitkenı bıraz şyǧarmalarym sol üide düniege keldı. Kezınde ortalyqtan mūndai päter alu da oŋaiǧa soqpaityn. Qysta jyly, jazda balkon men terezeden künnıŋ şuaǧy tögılıp tūrady. Avtobusta tyǧylysyp jatpaisyŋ. Bazar da, joǧary oqu oryndary da, mektepter de taiaq tastam jerde. Būl bır jaǧy ūldaryŋa da, kelınge de öte yŋǧaily emes pe? Redaksiia da 10-15 minuttık jol. Qai jaǧynan da yŋǧaily, qaltaǧa da tiımdı», – dedı.
Sol arada «päterımdegı telefon sol baiaǧy özımız qoldanǧan 54-ten bastalatyn nömır me, älde özgerttıŋder me?» dep sūrady. Men älgı nömır sol küiınde qalǧandyǧyn, bır-ekı ret özgertuge bıreuler äreket etkende jol bermegenımdı aittym.
Ol da būl sözıme öte riza bolyp qaldy. Osy sätte didaryna jarasymdy külkı oinap: «Jaraisyŋ, bauyrym! Lajy bolsa, ol üiden basqa jaqqa qonys audarma. Öte qūtty, kelın ekeuıŋnıŋ ömırlerıŋe jetedı. Älı ūldaryŋdy üilendırıp, nemere-şöberelerıŋdı süietın bolasyŋ», – dep arqamnan qaqty.
Sodan berı de bırşama uaqyt öttı. Özım Seiıt aǧam tūrǧan üidı yrym qylyp, qazaqtyŋ körnektı qalamgerı, etnografy, satirigı, eljandy azamat retınde öte syiladym. Odan keiın de talai ret jüzdesıp, aǧaly-ınılıdei pıkır alystyq.
Şamasy, elımızge esımı belgılı azamat Ömırzaq Şökeevtıŋ tıkelei mūryndyq boluymen düniege kelgen mesenattar klubynyŋ syilyǧyn alu qarsaŋynda boluy kerek. Onymen oblystyq bılım basqarmasynyŋ ǧimaratynda kütpegen jerden kezdesıp qaldym.
Ömırde de ädılettık bola bermeidı ǧoi. Älgı öŋırdıŋ mädenietı men ädebietın, jalpy ruhaniiatyn örkendetuge üles qosyp kele jatqan qairatkerlerge berıletın märtebelı «Qazyna» syilyǧy ol kısıge üş-tört jyldan keiın ǧana berılıptı.
Sol uaqytta ardaqty tūlǧa ıştegı ökpe-renışın az da bolsa bıldırıp: «Bauyrym, haltura bilegen zaman boldy ǧoi. Naǧyz talanttarǧa ataq-däreje degen qaşan da keş keletını bar emes pe? Öitkenı ondailardyŋ pysyqailar jolyn kesıp, aldyn oraǧytyp ketedı. Sondyqtan men oǧan pälendei qaiǧyra qoimaimyn. Tuma talanttar marapatty kütpeidı. Ataq-däreje özderın ızdep tabady», – dedı.
Seiıt aǧanyŋ būl ömırden tüiıp aitqandary aina-qatesız şyndyq ekenıne jyldar öte közım taǧy da jete tüstı. Osy azamat qandai marapatqa bolsa da äbden laiyqty edı. Sebebı onyŋ köz maiyn tauysa talai jazyp, şetelderge jädıger retınde syilyqqa berıletın tuyndylary az emes-tı.
Zaŋǧar tūlǧa köptegen ǧūlama ǧalymdardyŋ jazǧandaryn bır özı düniege äkeldı. Olardyŋ qatarynda barşa ziialy qauym äbden moiyndap, üilerındegı kıtap sörelerınen berık oryn alǧan «Qazaq halqynyŋ salt-dästürlerı», «Qazaq halqynyŋ tūrmysy men mädenietı» jäne basqa da tanymdyq-taǧylymdyq jaǧy mol, asa qūndy kıtaptarmen esımı mäŋgılık qaldy.
Ol ūzaq jyldar boiy Torǧai öŋırındegı Arqalyq qalasynda ǧūmyr keştı. Sondaǧy talai daryndy qyz-jıgıtterdı bılım närımen susyndatyp jatqan memlekettık pedagogikalyq institutta jastardy oqytty. Keiın elordamyz Astanada ornalasqan L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde «Otyrar» kıtaphanasy ortalyǧynda jauapty qyzmette boldy.
Ǧūmyrynyŋ soŋǧy jyldarynda tuǧan öŋırı, qalamger, azamat bolyp qalyptasqan dumandy jerı – Arqalyq şaharyna qaita oraldy. Özı ūzaq uaqyt boiy bır şaŋyraqtyŋ astynda tatu-tättı ǧūmyr keşken aiauly jary Tūrsyn apamyz dünieden ötken kezde aǧamyz qatty qaiǧyrdy. Sebebı tırşılıktıŋ barlyq aşysy men tūşysyn bırge bastan keşken bäibışesınen aiyrylyp qalu oŋai ma?
Bıraq ölgennıŋ artynan ölmek joq, tırı kısınıŋ tırşılıgı jalǧasady. Sodan özı bıraz jyldardan berı bıletın ruhaniiat salasynda qatar jürıp qyzmet atqarǧan ūltymyzdyŋ inabatty qyzy Banumen köŋıl jarastyryp, az da bolsa, maǧynaly ömır sürdı.
Asyl aǧamyz dünieden ötıp, küllı qazaq halqy asqar tauynan aiyrylǧandai küi keşıp, qaiǧy jamylǧanda joǧaryda atalǧan şaharǧa baryp, qazaqtyŋ belgılı qalamgerlerı Oŋǧar Ömırbek, Jaqsylyq Jünısovtermen bırge jaryna köŋıl aittyq.
Şırkın, sol jan düniesı kemel, söilesseŋ ülken aqyl-parasatqa keneletın, ūlaǧatty sözın taŋnan taŋǧa deiın tyŋdaudan jalyqpaityn, öz ortasynyŋ körkı men danasyna ainalǧan Seiıt aǧamyzdyŋ mäŋgılık saparǧa attanǧanyna da bıraz uaqyt bolyp qaldy.
Bıraq ol kısınıŋ ekınşı ömırı endı bastalǧandai. Onyŋ ruhani mūrasy da mäŋgılık. Ölmeidı. Köpşılık qauym ony qazaqtyŋ asa talantty satirikterınıŋ bıregeiı bolǧandyǧyn jiı aitady. Sebebı osy uaqytqa deiın qaitalanbas tūlǧanyŋ bırde-bır kıtabynyŋ sörelerde şaŋ basyp jatqanyn körmeppın.
Endı osy elım, jerım dep adal eŋbek etken ırı talant iesınıŋ esımın mäŋgılık qaldyru üşın ol kısıge qandai qūrmet körsetsek te jarasady. Mäselen, özı ūzaq jyldar boiy qyzmet atqarǧan Arqalyq memlekettık pedagogikalyq institutynda bır därıshanany ol kısınıŋ esımımen atasa artyq bolmaidy.
Sondai-aq keiıngı ösıp kele jatqan jastar onyŋ atyn ardaqtap jüru üşın sol qalada bır mektepke nemese basty köşelerdıŋ bırıne esımın berse, äbden jarasar edı.
Maqalanyŋ basynda onyŋ oblystyq «Qostanai taŋy» gazetınde qyzmet atqarǧanyn aitqanmyn. Ol kezınde osy basylymda jūmys ıstegep, qalamy jüirık jurnalisterdıŋ bırı boldy. Öŋırdıŋ bai şejıresın jazuǧa qomaqty üles qosty. Keiıngı ızın basyp kele jatqan jastarǧa tälımgerlık etıp, jazu-syzudyŋ qyry men syryn jalyqpai üirettı.
Sol özı kezınde ǧūmyr keşıp, bırqatar şyǧarmalaryn jazǧan Puşkin köşesındegı 92-şı üidıŋ qabyrǧasyna: «Būl üide kezınde qazaqtyŋ körnektı jazuşysy, etnografy Seiıt Kenjeahmetov tūrdy» degen memorialdy taqta ornatsa da, artyq bolmas edı. Būl oraida osy şahar basşylary oilansa eken. Azamattyq tanytyp, küllı el qadırlegen qalamgerdıŋ esımın mäŋgılık qaldyruǧa ülesterın qossa, körnektı mädeniet qairatkerıne degen naǧyz qūrmettıŋ jarqyn körınısı sol bolar edı.
Orazaly Jaqsanov,
Qostanai oblysy, «Jas qazaq».
