Bügın - Qazaqstan memleketı üşın, Alaştyqtar üşın aituly kün. Osydan 106 jyl būryn, 1917 jyly 13 jeltoqsanda Alaşorda ükımetı qūrylǧan bolatyn.
Sol künı sezde bırınşı baiandamany Älihan Bökeihan oqydy. Älihan Bökeihan jasaǧan baiandamasy negızınde şyǧarylǧan qaulyda Qazaq avtonomiiasy, milisiia jäne Ūlttyq keŋes mäselelerın qarau üşın jetı adamnan tūratyn komissiia qūru turaly şeşım qabyldandy.
Ūlttyq keŋes turaly baiandama
Ekınşı jalpyqazaq sezınde qūrylǧan komissiia atynan Halel Ǧabbasov avtonomiia, polisiia jäne Ūlttyq keŋes turaly baiandama oqydy. Halel Ǧabbasūly avtonomiiany qūrudaǧy Älihan Bökeihanovtyŋ rölın erekşe atap ötıp, jaŋa avtonomiiany «Alaş» dep atauǧa ūsynys jasady. Osylaişa 1917 jyly 12 jeltoqsanda sezd delegattary ūzaq talqylaudan keiın uaqytşa ūlttyq keŋes – Alaş Ordasyn qūrady. Osy talqylau barysynda köpşılık dauyspen Alaş Orda ükımetınıŋ töraǧasy bolyp Älihan Bökeihan sailandy. Älımhan Ermekov keiınnen būl turaly «Saryarqa» gazetınıŋ 1918 jylǧy 22 qaŋtardaǧy No28 sanynda: «12 jeltoqsanda tüskı astan keiın saǧat 3-te «Alaş» dep atalatyn avtonomiia düniege keldı. Bükıl qazaqtyŋ ükımetı qūrylyp, Alaş tuy köterıldı. Būryn bai auyldarda toptasyp, şaşyrap ketken qyrǧyz-qazaqtar öz auylyna jinaldy. Otany joq halyq atamekenın tapty» dep jazdy.Ekınşı jalpyqazaq sezınde ne aityldy?
1917 j. jeltoqsannyŋ 5 – 13 aralyǧynda Orynborda Ekınşı jalpyqazaq sezı ötkızıldı. Qūryltaidyŋ kün tärtıbıne 10 mäsele qoiyldy. Olardyŋ ışındegı eŋ negızgılerı: qazaq-qyrǧyz avtonomiiasyn jariialau, milisiia häm Ūlt keŋesı (Ükımet) qūru mäselelerı boldy. Atalǧan sezden keiın «Alaş Orda» avtonomiiasy özınıŋ keŋ kölemdı jūmysyn bastady.Alaşorda äskerınıŋ qūryluy
Alaşorda äskerınıŋ qūryluy men qyzmetınıŋ merzımdık şeŋberı 1918 jyldyŋ basynan bastap 1919 jyldyŋ aiaǧyna deiıngı aralyqty qamtidy. Alaşta 5 myŋǧa juyq äsker jasaqtalǧan. Qazırgı ǧylymi ädebietterde 12 polk boldy dep jazady. Alaş nemese Alaşorda äskerı bastapqyda «halyq milisiiasy», «halyq äskerı», «alaş äskerı», «qazaq polkı» siiaqty ärtürlı ataularmen ataldy. Bastapqy qoldanystaǧy «milisiia» sözınıŋ astarynda eldıŋ tynyştyǧy men qauıpsızdıgın qorǧaityn äsker ūǧymy jatqany anyq.Alaştyŋ astanasy - Semei şahary
1917 jyldyŋ mausym aiynda Semei qalasynyŋ būrynǧy «Zarechnaia slobodkasyn» «Alaş» qalasy dep atau turaly şeşım qabyldanǧan
Semei şaharyn Alaştyŋ astanasy dep bertınde atap jürgenımızben, onyŋ tarihy tym tereŋde jatqany belgılı. Astana künı qarsaŋynda ūlt tarihynda erekşe maŋyzǧa ie bolǧan Alai ūlt-azattyq qozǧalysynyŋ ordasy bolǧan Semei qalasyn aitpai ketu mümkın emes. Astananyŋ qala künı merekesı 1998 jyldan bastap alǧaşynda mausymnyŋ 10-ynan bastap, keiın ol 8-ınşı şılde auystyrylyp toilanyp keledı.
Al 1917 jyldyŋ 20 jeltoqsanynda Älihan Bökeihanov Sıbır oblystyq keŋesıne jedelhat joldap, «Alaş» avtonomiiasynyŋ jäne Alaş Orda uaqytşa ükımetınıŋ qūrylǧanyn habarlady. Jalpy Alaş qairatkerlerınıŋ maqsaty ūlttyq täuelsızdıkke qol jetkızıp, qazaq qoǧamyn jaŋǧyrtu, zamanǧa sai halyqty beiımdeu boldy.Ūqsas jaŋalyqtar
