Búgin - Qazaqstan memleketi úshin, Alashtyqtar úshin aıtýly kún. Osydan 106 jyl buryn, 1917 jyly 13 jeltoqsanda Alashorda úkimeti qurylǵan bolatyn.
Sol kúni sezde birinshi baıandamany Álıhan Bókeıhan oqydy. Álıhan Bókeıhan jasaǵan baıandamasy negizinde shyǵarylǵan qaýlyda Qazaq avtonomııasy, mılıııa jáne Ulttyq keńes máselelerin qaraý úshin jeti adamnan turatyn komıssııa qurý týraly sheshim qabyldandy.
Ulttyq keńes týraly baıandama
Ekinshi jalpyqazaq sezinde qurylǵan komıssııa atynan Halel Ǵabbasov avtonomııa, polıııa jáne Ulttyq keńes týraly baıandama oqydy.
Halel Ǵabbasuly avtonomııany qurýdaǵy Álıhan Bókeıhanovtyń rólin erekshe atap ótip, jańa avtonomııany «Alash» dep ataýǵa usynys jasady. Osylaısha 1917 jyly 12 jeltoqsanda sezd delegattary uzaq talqylaýdan keıin ýaqytsha ulttyq keńes – Alash Ordasyn qurady. Osy talqylaý barysynda kópshilik daýyspen Alash Orda úkimetiniń tóraǵasy bolyp Álıhan Bókeıhan saılandy.
Álimhan Ermekov keıinnen bul týraly «Saryarqa» gazetiniń 1918 jylǵy 22 qańtardaǵy No28 sanynda: «12 jeltoqsanda túski astan keıin saǵat 3-te «Alash» dep atalatyn avtonomııa dúnıege keldi. Búkil qazaqtyń úkimeti qurylyp, Alash týy kóterildi. Buryn baı aýyldarda toptasyp, shashyrap ketken qyrǵyz-qazaqtar óz aýylyna jınaldy. Otany joq halyq atamekenin tapty» dep jazdy.
Ekinshi jalpyqazaq sezinde ne aıtyldy?
1917 j. jeltoqsannyń 5 – 13 aralyǵynda Orynborda Ekinshi jalpyqazaq sezi ótkizildi.
Quryltaıdyń kún tártibine 10 másele qoıyldy. Olardyń ishindegi eń negizgileri: qazaq-qyrǵyz avtonomııasyn jarııalaý, mılıııa hám Ult keńesi (Úkimet) qurý máseleleri boldy.
Atalǵan sezden keıin «Alash Orda» avtonomııasy óziniń keń kólemdi jumysyn bastady.
Alashorda áskeriniń qurylýy
Alashorda áskeriniń qurylýy men qyzmetiniń merzimdik sheńberi 1918 jyldyń basynan bastap 1919 jyldyń aıaǵyna deıingi aralyqty qamtıdy. Alashta 5 myńǵa jýyq ásker jasaqtalǵan. Qazirgi ǵylymı ádebıetterde 12 polk boldy dep jazady. Alash nemese Alashorda áskeri bastapqyda «halyq mılıııasy», «halyq áskeri», «alash áskeri», «qazaq polki» sııaqty ártúrli ataýlarmen ataldy. Bastapqy qoldanystaǵy «mılıııa» sóziniń astarynda eldiń tynyshtyǵy men qaýipsizdigin qorǵaıtyn ásker uǵymy jatqany anyq.
Alashtyń astanasy - Semeı shahary
Semeı shaharyn Alashtyń astanasy dep bertinde atap júrgenimizben, onyń tarıhy tym tereńde jatqany belgili. Astana kúni qarsańynda ult tarıhynda erekshe mańyzǵa ıe bolǵan Alaı ult-azattyq qozǵalysynyń ordasy bolǵan Semeı qalasyn aıtpaı ketý múmkin emes. Astananyń qala kúni merekesi 1998 jyldan bastap alǵashynda maýsymnyń 10-ynan bastap, keıin ol 8-inshi shilde aýystyrylyp toılanyp keledi.
Al 1917 jyldyń 20 jeltoqsanynda Álıhan Bókeıhanov Sibir oblystyq keńesine jedelhat joldap, «Alash» avtonomııasynyń jáne Alash Orda ýaqytsha úkimetiniń qurylǵanyn habarlady. Jalpy Alash qaıratkerleriniń maqsaty ulttyq táýelsizdikke qol jetkizip, qazaq qoǵamyn jańǵyrtý, zamanǵa saı halyqty beıimdeý boldy.
