«Qazaqfılm» tóńiregindegi daý ýshyǵyp ketti. Negizi bul daý emes edi... Aqıqatqa mán bermeı daýǵa erik bergen kıno basshylary - sheneýnikter. Nege aqıqat deımiz? Tyńdańyz.
Qazaq kınogerlerdiń jan bulqynysy «Qazaqfılm» basshylyǵyn A.Omarovqa berip qoıǵan soń tipti shıryqty. Aldyńǵy basshylar kınonyń janyn túsinbeı ıt shyrǵalańǵa salsa, myna basshylyqqa kelgen jandar tipti tildi, ıaǵnı, qazaq ıntellıgenııasynyń (kıno ónerindegi) janyn (tilin) túsinbeı (mensinbeı) ıt shyrǵalańǵa saldy. Ol azdaı «Qazaqfılm» aýmaǵyna da jibermeı («Ábil» fılminiń avtory Elzat Eskendir men Erlan Tóleýtaı oqıǵasyn esińizge alyńyz. Tipti ózim de «Habar» arnasynyń tilshisi shaqyrýymen baryp, kúzetshilerdiń qorshaýynda qalǵan edim...) jandaryna jara saldy.
«Qazaqfılmde» kórkemdik keńes ólgen. Ol senarlyq-redakııalyq alqa-kórkemdik keńeste bir-de bir sút betine shyǵar qazaq tildi jan joq bolsa, ólgeni emeı nemene? «Qazaqfılmde» qazaqtyń jany (tili) buryn basshylarynda bolmasa da «kórkemdik keńeste» bar bolatyn. Onda Satybaldy aǵa Narymbetov, Dıdar Amantaı, Bolat Jetekbaı, Elzat Eskendir, osy joldardyń avtory jumys isteıtin. Arnaıy shaqyrtýmen Áshirbek aǵa Syǵaı, Dýlat aǵa Isabekovter t.b. múıizderi qaraǵaıdaı ult ádebıeti men mádenıetiniń tulǵalary keletin. Qazaq fılmderiniń janyn saqtaýǵa osy kisiler janyn salatyn. Qazir kim bar? Kim bar qazir kórkemdik keńeste ulttyń janyn arashalap alatyn? Ada boldy bári.... qazaq kınosy shlagbaýymnyń syrtynan syǵalap qaldy...
Jalpy qazaq óneriniń jany - til! Qazaq tili shetqaqpaı kórgen jerde óneri de shet qaldy degen sóz. Túsindireıin, ruqsat bolsa?
Til - qazaqtyń bolmysy. Al bolmystan - óner syǵyp shyǵarylady. Qazaq bolmysynan syǵymdalyp shyqqan ónerde - qazaqtyń ómiri bolady, órnegi bolady, qasireti bolady, qaıǵysy bolady, aqjarma qýanyshy bolady.
Al til joq jerde - býdan óner ómirge keledi. Qashyrdyń urpaq bermeıtini sekildi, býdan óner urpaqqa eshteme bermeıdi... Qashyrdyń tózimdi bolyp keletini sekildi - býdan ónerdiń de jany siri keledi. Lıgerdi bilesiz ǵoı? Arystan men jolbarystan paıda bolǵan býdan? Ol bále de álgi eki ańǵa qaraǵanda ádemi bolady, iri bolady! Biraq urpaq bermeıdi... Iaǵnı, úmit joq...
Býdan ónerden de úmit joq.
Qazir qazaq kıno ónerinde bir shoǵyr ult kınosyn aınalary ósip keledi. Olar: Kenjebek Shaıqaqov, Elzat Eskendir, Azamat Sharǵyn, Áribıbek Óraltaı, Bekzat Smadııar, Dáýletjan Mahmut, Murat Esjan (osy joldardyń avtoryn da qossańyzdar bolady) t.b. Bulardyń aldyńǵy legi Halyqaralyq kınofestıvalde top jaryp qazaq kınosynyń mártebesin bıiktetse, biri halqynyń súıikti fılmderin jasady. Bireýleri alǵashqy tolyqmetrajdy fılmderine kirisip, mamandardy eliktire bildi. Bular qazaq ádebıetin (álem ádebıetin de) jaqsy biletin, ýyzyna jaryǵan, tilden jaralǵan kınogerler. Qazaq kınosynyń negizi de osylar, bolashaǵy da osylar! Biraq... biraq... bular - shlagbaým syrtynda...
Ótken jyly ǵana elimizde Halyqaralyq «Evrazııa» kınofestıvali ótti. Ózimizdiń kınofestıval. Ony basqarý «Qazaqfılm» basshylyǵyna berildi. Joǵaryda aty tizbelengen qazaq kınosynyń bolashaqtarynyń bir de biriniń fılmi óz elindegi kınofestıvalge shaqyrylǵan joq! Qansha A klasyndaǵy kınofestıvalderden top jaryp, álemdi aýzyna qaratyp kelse de, olar óz sheneýnikteriniń betin beri qarata alǵan joq.
Sol... shlagbaýmnyń syrtyndaǵy áńgime ǵoı...
Aıtar sóz kóp, biraq ýaqyt joq...
Bastysy, qazirgi daýdyń astary - aqıqat. Aqıqatqa jetý úshin, elimizdiń ıdeologııa salasyndaǵy basshylar kınogerler janaıqaıyn baıyppen tyńdasa deımiz.
Olar qashanǵy shlagbaým syrtynda júredi?
Danııar Salamat
