Sovet odaǵynyń týyn kóterip júrgen adamdarmen arazdasyp, ákimshilik jaýapqa tartylǵan Janbolat Sháızada keshe qamaýdan bosap shyqty. Almaty qalalyq ákimshilik soty atalǵan azamatty "Usaq buzaqylyq" baby boıynsha 5 kúnge qamaǵan bolatyn. Májilis depýtattary belsendiniń áreketin ár túrli baǵalady.
Sot sheshiminde Janbolat Sháızadanyń "qoǵamdyq orynda júrip, kele jatqan kólikterdi óz betinshe toqtatyp, janjal shyǵaryp, dórekilik kórsetip, balaǵat sóz aıtqany, kólikten týlardyń kóshirmelerin julyp alyp, qoǵamdyq tártipti buzǵany" jazylǵan. Bostandyqqa shyqqan belsendiniń ózi emoııaǵa berilmeı, zań aıasynda áreket etkeni jón ekenin aıtty.
«KEŃES ODAǴYNYŃ TÝYN USTAP JÚRGEN DURYS EMES»
Májilis depýtaty Erbolat Saýryqovqa «Táýelsiz Qazaq elinde Sovet úkimetiniń týyn kóshede alyp júrý jáne týdy tartyp alǵan Janbolat Sháızadany qamaý qanshalyqty oryndy boldy?» dep suraq qoıdyq. Depýtat Janbolat Sháızadanyń áreketin azamat retinde qoldaıtynyn aıtty.
– Bul jańalyqty áleýmettik jeliden estidik. Bul máseleni bólip qaraý kerek. Birinshiden, búgingi kúnde Keńestar odaǵynyń týyn ustap júrgen durys emes. Bul – meniń jeke azamattyq pozıııam. Qazirgi tańda Táýelsiz Qazaqstannyń óziniń memlekettik týy bar. Sondyqtan bul jerde Keńester odaǵynyń týyn alyp júrgen durys emes dep esepteımin. Bul bir. Ekinshiden, onyń qolyndaǵy týdy julyp alý nemese qarsylyq kórsetý maqtaýǵa turarlyq áreket te emes. Árıne, qazaq azamaty namystanyp týdy julyp aldy. Biraq ol bul jerde erejelerdi saqtap áreket etý kerek edi. Óıtkeni týdy ustap júrgeni úshin álgi azamatty Úkimettiń ózi jazalaýy kerek bolatyn. Biraq ony bizdiń azamat baryp julyp aldy. Bul jerde bireýdiń qolyndaǵy zatty ekinshisi julyp alý bizdiń zań boıynsha durys emes. Osyǵan baılanysty Janbolat Sháızada jazalanyp otyr. Áıtse de patrıottyq turǵydan kelgende men ol azamattyń týdy julyp alǵanyn durys dep esepteımin. Bul azamattyq turǵyda, al zańdy turǵydan ol durys emes. Bul – meniń jeke kózqarasym, - dedi depýtat Erbolat Saýryqov.
«ESTELIK RETINDE SOVET TÝYN USTAP JÚRÝINE BOLADY»
Májilis depýtaty Nıkıta Shatalov áriptesiniń pikirimen kelispeıdi.
– Meniń oıymsha, azamattyń týdy tartyp alýy durys emes. Sebebi ol bireýdiń jeke zatyn jyrtyp tastady. Meniń oıymsha, ol adam 1945 jyly fashızmdi jeńgen Sovet úkimetin qaıta qalpyna keltirýdi qalaıdy degendi bildirmeıdi. Biz ótken tarıhymyzdan bas tarta almaımyz ǵoı, durys pa? Sondyqtan da qandaı da bir azamattyń estelik retinde Sovet úkimetiniń týyn ustap júrýine bolady. Biraq olar Sovet úkimetin qalpyna keltirýdi kózdeıdi degendi bildirmeıdi.
Keńes Odaǵynyń týy kóptegen elderde reseılik ıdeologııanyń belgisi bolyp sanalady. Iaǵnı, basqynshylyqty nasıhattaý retinde qarastyratyn elder bar. Eýropada 8-9 mamyrda atap ótilgen Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń aıaqtalýyna baılanysty Berlın polıııasy qaladaǵy jáne onyń mańyndaǵy aýdandardaǵy keńestik eskertkishterdiń janynda reseılik rámizderge tyıym salǵan. Osyny eske salatyn suraqtarǵa oraı depýtat mynandaı jaýap aıtty.
– Týdy qandaı negizde alyp shyqqanyna baılanysty ǵoı. Bul jerde ár túrli konteks bolady emes pe? Eger adam Keńes úkimetin qalpyna keltirý týraly aıtsa, meniń oǵan kúmánim bar. Al adamdar 1945 jylǵy soǵystyń batyrlaryna qurmet retinde alyp shyqsa, onda turǵan eshteńe joq. Arǵy atam Berlınge deıin baryp qaıtqan ardagerdiń urpaǵy retinde men úshin Sovet týy qasterli bolyp sanalady. Sebebi biz kezinde úlken bir memlekette ómir súrdik jáne jeńiske birge jettik, - deıdi Májilis depýtaty Nıkıta Shatalov.
«QYZYL TÝDY KÓRGENDE QORLAǴAN ÁREKET DEP SANADYM»
Kólikke Keńes Odaǵynyń qyzyl týyn tikken adamdarmen janjaldasyp, bes táýlikke qamaýǵa alynǵan Almaty qalasynyń týmasy Janbolat Sháızada 15 mamyrǵa qaraǵan túni tergeý ızolıatorynan bosatyldy. Ony Almaty polıııa departamentine kelgen 50-ge jýyq adam kútip alǵan.
Ol adamdardyń keıbiri Qazaqstannyń týyn kóterip júrdi.
Al belsendi «usaq buzaqylyq» degen aıyppen kelispeıdi, biraq balaǵat sózder aıtyp, «emoııaǵa boı aldyrǵanyn jáne tártipti buzǵanyn» moıyndap, ókinetinin bildirdi.
- Osyndaı jaǵdaı boldy. Bul sanaly túrde josparmen jasaǵan dúnıe emes. Aıaqasty bir sátte bolǵan dúnıe. Mundaı nárse bolady dep oılaǵan joqpyn. Ol jerde de bizden ketken qatelik bar. Men olardy toqtatyp, eskertip «102» shaqyrýyma bolatyn edi. Biraq ishte ulttyq namys janyp turdy. Qyzyl týdy kórgende qazaq ultyn qorlaǵan áreket dep sanadym, - deıdi ol.
Sovet Odaǵy kezinde mıllıondaǵan halqy asharshylyq pen qýǵyn-súrginnen qyrylǵan Qazaqstan qoǵamynda Keńes sımvolıkalaryn qurmet tutatyndar da, ony otarshyldyq jáne basqynshylyqpen baılanystyratyndar da kezdesedi.
Shynar Aqjanqyzy
