Karantinge deiın de halyqtyŋ qasynan tabyla bermeitın parlamenttegı türlı partiia fraksiiasynyŋ ökılderı soŋǧy uaqytta tym belsendılık tanytuda. Nur Otan, «Aq Jol», «Halyqtyq kommunister» partiiasy ökılderınıŋ ūsynystary däp bır astyrtyn aiqastai körınedı. Deputattar bırınen bırı asyp tüspekke ūmtylǧandai,bır mäselege türlı ūsynys jasap, jūrtty ärı särı küige tüsırdı.
Tarqatyp aitar bolsaq, 16qyrküiekte kommunist Aiqyn Qoŋyrov nesielık amnistiia jariialaudy ūsynyp, ükımetke saual joldady. Karantin kezınde 4 mln 200 myŋ adam jūmyssyz qalyp, nesiesı tölenbei qalǧandardyŋ körsetkışı 145 paiyzdan 332 paiyzǧa artypty. Osyndai derekterdı keltırgen deputat Qoŋyrov halyq qazır nesienı erıkkennen emes, tamaǧy men densaulyǧy üşın alatynyn da tılge tiek ettı.
Osyndai qajettılık saldarynan qaryzǧa batqan azamattarǧa qoldau körsetu retınde kommunister nesielık amnistiia jariialauǧa ūsynys bıldırdı. Memleketke salyqtyŋ kez kelgen türın uaqytyly tölep jürgen azamattardyŋ nesiesın keşıru turaly būl ūsynys äzırge jūrtqa ūnaǧanymen, parlamenttegı basqa partiia ökılderı nesielık amnistiiany jaqtyra qoimaǧandai.
Kommunisterdıŋ osy ūsynysynan keiın üş apta «oilanǧan»«Aq Jol» partiiasynyŋ parlamenttegı ökılı Azat Peruaşev eldegı bankterdıŋ nesielık paiyzy öte joǧary ekenın, sondai paiyzdyŋ saldarynan qarapaiym jūrt qaryzǧa belşesınen batuda dep, kedeilık qamyty qysa tüsken halyqqa kömektesudı sūrap mınberge şyqty. Premer ministr men Ūlttyq bank jäne Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgı töraǧalarynyŋ atyna joldaǧan saualynda Peruaşev nesiege amnistiia jariialau halyqty kedeişılıkten qūtqara almaitynyn aita kelıp: «2019 jyly 160 mlrd teŋgelık nesie qaryzy keşırılgen edı. Alaida qaryzǧa batqan halyqtyŋ jaǧdaiy osydan keiın jaqsaryp ketpedı.
Kerısınşe, mäsele uşyǧyp kettı. Öitkenı, mäselenıŋ törkını şeşılmedı. Negızgı problema bankterdıŋ nesie paiyzy öte joǧary ekenınde. Kelesı problema Qarjy ministrlıgınıŋ jeke tūlǧa bankrottyǧy turaly zaŋ qabyldanuyna enjarlyq tanytuynda. Eger bank nesiesınıŋ paiyzy tömendetılse jäne jeke tūlǧanyŋ bankrot boluy turaly zaŋ qabyldansa, onda halyq ta qazırgıdei qaryzdan tityqtamas edı», deidı Peruaşev.
Arada bırer kün ötkende, ündemei qaludy jön körmedı me, NurOtan partiiasynan da nesiege bailanysty ūsynys tüstı. Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgınıŋ töraǧasy Madina ÄBILQASYMOVANYŊ atyna saual joldaǧan deputat Amanjan Jamalov ta: «Karantinnıŋ saldarynan köp adam jūmysynda qysqaruǧa ūşyrady nemese tıptı jūmyssyz da qaluda. Kırısı toqtaǧan sondai adamdar bankten nesie de ala almai, şaǧyn qarjy ūiymdar men lombardtardyŋ öte joǧary paiyzdyq qaryz aqşasyn aluǧa mäjbür boluda.
Karantin kezınde tabysynan aiyrylǧan adamdardyŋ basym bölıgı banktegı nesiesın uaqytyly tölei almai, «qara tızımge» kırıp ketken. Banktıŋ osyndai «qara tızımı» bereşegınen qūtylǧan adamdarǧa da kedergı keltırude. Banktegı nesie qaryzyn tügel tölese de, adamdar «qara tızımnen» tez arada şyǧarylmaidy. Qazırdıŋ özınde elımızde şamamen 1,4 mln azamat «qara tızımde». «Qara tızımnıŋ» kesırınen adamdar nesie ala almauda», dep, «qara tızımnen» halyqty şyǧarudy sūrady.
Parlamenttegı üş partiianyŋ ökılderı kötergen mäsele bıreu, iaǧni halyqty qaryzynan qūtqaru. Öte ūtymdy jäne qajettı ūsynystar üşeuı de. Alaida būl ūsynystar nege däl qazır biık mınberden aityla bastady? Osyǧan deiın bank nesienı bırneşe ese paiyzben berıp kelgenın deputattar bılmegen be? Älde nesielık amnistiia halyqtyŋ qaryz mäselesın şeşpeitının deputattar tüsınbegen be? Bälkım, «qara tızım» arqyly ärıptesterın basyp ozu maqsatyn közdegen bolar?
Qalai desek te, qazaqstandyqtardyŋ eŋ älsız tūsyn söz ete otyryp deputattardyŋ belgılı bır köksegen, häm közdegen närsesı bar-au, şamasy. Öitkenı parlamenttegıler halyqty qaşan jäne qalai «esıne tüsıretının» soŋǧy otyz jyl körsetken. Parlament sailauynyŋ aldynda osyndai salmaqty dünieler söz etıle bastaidy nemese özara tartys kezınde halyqşyl bola qalady bızdıŋ deputattar. Olai bolsa, üş partiia serkelerınıŋ bır mäsele töŋıregındegı teketıresınıŋ mänın anyqtau jäne şyǧatyn nätijesı de uaqyttyŋ enşısınde.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
