2021 jyldyń 13 qazanynda memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Ulttyq jobalar tizbesin bekitý týraly Jarlyqqa qol qoıǵan edi. Osy oraıda, elordada ótken baspasóz májilisinde Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent Ákimshiligi basshysynyń orynbasary Aıda Balaeva Qazaqstan Respýblıkasy Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi qolǵa alǵan jobalarmen tanystyrǵan edi. Onyń sózinshe, 10 naqty Ulttyq jobanyń ishinde «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» jobasy – 3 baǵyt, 7 mindetten turady.
Aıda Balaeva hanym «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasyna qatysty bylaısha túsinikteme bergen edi:
«Mazmuny jaǵynan bul máni tereń, aýqymy óte keń joba. Bul – qanshama ǵasyrlar boıy qalyptasqan halqymyzdyń mádenı bolmysy, tarıhy men tamyry. Sondyqtan ásirese qazirgi jahandaný kezeńinde ony saqtap qalý, urpaq boıyna sińirýdiń mańyzy zor. Óıtkeni, búgingi urpaq boıyna «ulttyq kod» uǵymyn qanshalyqty tereń sińirsek – ol bizdiń erteńgi ult bolyp qalýymyzdyń kepili. Osy máselelerdi sheshý úshin jobany úsh negizgi baǵytta iske asyrý kózdelip otyr».
Sonymen ulttyq mádenıet pen ulttyq áleýetti qalyptastyrý jolynda «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» jobasy úsh negizgi baǵytqa bólingen. Olar, «Rýhanı jańǵyrý» qundylyqtaryn ilgeriletý jáne memlekettik tildi damytý; «El rýhy»; «Táýelsizdik urpaqtary».
«Ulttyq rýhanı jańǵyrýdyń» birinishi baǵyty aıasynda 38 joba josparlanǵan. 2025 jylǵa deıin halyqtyń 88,5%-yn «Rýhanı Jańǵyrý» baǵdarlamasynyń jobalarymen; mektep jasyndaǵy balalardyń 100%-yn mádenı tárbıemen qamtý; «Oqıtyn ult» jobasy sheńberinde halyqtyń oqyrman belsendiligin 40%-ǵa deıin arttyrý; sondaı-aq meenattar qarajaty esebinen 3000 nysan salý jáne jóndeý josparda bar. Munymen qosa, bul is- sharalar turǵyndardyń, sonyń ishinde balalar men jasóspirimderdiń oqý saýattylyǵyn arttyrý men kitap oqý mádenıetin damytýǵa, otandyq qalamgerlerdi, sonyń ishinde jas aqyn-jazýshylardy memleket tarapynan yntalandyrý men qoldaýǵa baǵyttalǵan.
Ulttyq mádenıetti damytý jolynda uly qadam retinde baǵalanǵan «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasynyń ekinshi baǵyty «El Rýhy» dep atalady.
Ekinshi baǵyttyń alǵa qoıǵan maqsattary retinde 2025 jylǵa qaraı on úsh iri is-shara ótkizý men bes naqty nátıje kórsetý kózdelgen. Olar, ınfraqurylymdy damytý, onyń ishinde jańa mádenı obektiler salý arqyly aýyl jáne shalǵaıdaǵy eldi mekender turǵyndarynyń 92,5%-y mádenıet salasy qyzmetimen qamtylady. Eki júz elý jańa mádenıet nysany salynady jáne jumys istep turǵan myń eki júz mádenıet nysany kúrdeli jóndeýden ótedi.
Úshinshi baǵyt - «Táýelsizdik urpaqtary» dep ataldy jáne bul elimizdiń jastaryna arnalady.
«Ózderińiz jaqsy bilesizder, bıyl Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynda týǵan balalar 29-30 jasqa kelip jatyr. Sóz joq, bul jastar – egemen eldiń tól urpaǵy ǵana emes, bolashaq úmiti, erteńgi ıesi. Sondyqtan olardy memlekettik turǵydan qoldap, jaǵdaı jasaý – osy jobanyń negizgi maqsattarynyń biri. Ol jastardyń rýhanı kemeldenip, kásibı jetilýin kózdeıtin úsh aýqymdy mindetti qamtıdy», - dedi ol.
Atap aıtqanda 2025 jylǵa deıin:
- jastardyń bazalyq suranystaryn sheshý boıynsha sharalardy iske asyrý. Iaǵnı, sapaly jáne qoljetimdi bilim berý, jumysqa ornalastyrý jáne turǵyn úımen qamtamasyz etý;
- jastardyń jan-jaqty damýyna quqyqtyq jaǵdaılar jasap, rýhanı-adamgershilik jáne otbasylyq qundylyqtarǵa baýlý;
- jastardy qoǵamdyq paıdaly isterge tartyp, básekege qabiletti urpaq tárbıesine jańa múmkindikter ashý;
Osy oraıda ónerde júrgen kásibı ánshiler de «Rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasyna óz tarapynan úlesterin qosýda.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Mádenıet qaıratkerleri, óner juldyzdary Mıras pen Quralaı Bekjanovtar óner salasynda shákirt tárbıeleýde úlken eńbek atqarýda. Ótken jyldyń jeltoqsan aıynda Almaty oblysy Qaskeleń qalasynda «Mıras pen Quralaı» óner ortalyǵyn ashyp, vokal, dombyra, sýret salý, horeografııa, akterlik sheberlik synyptarynda balalardy oqytýda.
- Sálemetsiz be, «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» jobasyna kózqarasyńyz?
- «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» jobasy elimizdiń damýyna, ulttyq qundylyqtarymyzdy dáripteýge, keleshek urpaqtyń sanaly bolyp ósýine úlken úles qosýda. Óner salasynda júrgen bizder de ártúrli merekelik sharalarda aýyl-aımaqtarda konert berip, halyqqa qazaq ónerin dáriptep júrmiz.
Osy óner salasynda kóp jyldan beri júrgennen keıin jáne Qurmanǵazy atyndaǵy Ulttyq Konservatorııany bitirgen kásibı ánshiler bolǵannan keıin shákirt tárbıeleýge erte keldik. Aldymen, Quralaı ekeýimiz Temirbek Júrgenov atyndaǵy óner akademııasynda stýdentterdi oqyta bastadyq. Ónerde júrgen qanshama daryndardy vokaldan oqyttyq. Búginde ózimizben birge bir sahnada óner kórsetýde.
- Alǵash «Mıras pen Quralaı» Óner stýdııasy qashan jáne qaıda ashyldy?
- Iá, 2017 jyly Almaty qalasynda oqýshylarǵa arnalǵan óner stýdııamyz ashyldy. Jetekshisi Quralaıdyń týǵan sińilisi Janar Qusmanova boldy. Janar da ónerde júrgen, vokaldan sabaq beretin ustaz. Osy jyldar boıy myńdaǵan oqýshylar bilim alyp, Halyqaralyq, Respýblıkalyq baıqaýlarda jeńimpaz bolyp, júldeger bolyp, búginde mýzykalyq kolledjderde bilim alýda.
Byltyr Qaskeleńdegi óner stýdııamyzdy ashý úshin kóp daıyndaldyq. Ǵımaratty taýyp, ony kúrdeli jóndeýden ótkizdik. Balalarǵa yńǵaıly bolsyn dep oqıtyn bólmelerdi jańa zattarmen jabdyqtadyq. Kóptegen aspaptar alyndy. Eń úzdik mamandarǵa irikteý jarııaladyq. Búginde Qaskeleń qalasynyń 300-deı shákirti bizdiń mektepte oqýda. Olarǵa eń bilikti, kásibı ustazdar bilim berýde.
- Balalar jylyna qandaı sharalar ótkizilmek? Basqa óner ortalyqtarynan aıyrmashylyq bar ma?
- Bıylǵy barys jylyn Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Balalar jyly» dep jarııalady.
Ol «Balalarǵa erekshe nazar aýdarý kerek. Sebebi olardyń amandyǵy – memleketimizdiń jarqyn bolashaǵynyń senimdi kepili. Sol sebepti kelesi jyldy Balalar jyly dep jarııalaý kerek dep esepteımin» – dedi.
Sol úshin de bıyl balalarǵa arnalǵan óner mektebimizge erekshe nazar aýdaryp, kúni-túni eńbek etýdemiz. Basqa óner ortalyqtarynan aıyrmashylyǵymyz – biz, Quralaı ekeýimiz ózimiz vokaldan sabaq beremiz. Basqa sabaqtardy da ózimiz qadaǵalaımyz. Kúnde osy jerdemiz.
Mine, keshe ǵana Qaskeleń qalasynyń mádenıet úıinde Naýryz meıramyna arnalǵan esep berý konertimiz ótti. Qanshama bala óner kórsetip, ata-analary ónerlerine tánti bolyp qaıtty. «Óner ár qazaqtyń qanynda bar» demekshi, ár shákirtimiz óte daryndy balalar. Bolashaqtarynan úlken úmit kútemiz. Dımash Qudaıbergenov sııaqty elimizdiń atyn álemge pash etetin balalarymyz óte kóp. Tek sabaqtardy ótkizbeı, eńbektense bolǵany. Bul jerde ata-analardyń da róli mańyzdy. Balanyń ónerine nazar aýdaryp, qadaǵalap, jigerlendirip, senim artyp otyrsa, keremet bolar edi.
Bıyl josparda kóptegen respýblıkalyq, halyqaralyq baıqaýlar bar. Solarǵa daıyndyq joǵary deńgeıde. Jáne birneshe esep berý konertimiz bar.
– Suqbatyńyzǵa raqmet!
«Adyrna» ulttyq portaly
