تۇعىرى بيىك تۇلعا

4125
Adyrna.kz Telegram

(بەلىگىلى عالىم، ديپلومات ءادىل احمەتوۆ 80 جاسقا تولدى) 

 قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جۇرگەن كەزىمىزدە جۋرفاك ستۋدەنتتەرى قولدان-قولعا ءىلىپ الىپ وقىعان ەكى كىتاپ بولدى. ءبىرى – گابريەل گارسيا ماركەستىڭ «ءجۇز جىلدىق جالعىزدىعى» بولسا،  ەكىنشىسى ءادىل احمەتوۆتىڭ «ازيا-بەرينگيا-امەريكا نەمەسە امەريكالىق «ۇندىستەردىڭ» ازيالىق تەگى» اتتى زەرتتەۋ ەڭبەگى ەدى. عىلىمي ەڭبەكتىڭ ءوزىن تارتىمدى ەتىپ، قۇلپىرتىپ جازۋ ول كىسىنىڭ نەگىزگى ماشىعى ەكەندىگىنەن ول كەزدە ءالى حابارسىزبىز. ءادىل قۇرمانجانۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن ەڭ العاش تانىسۋىم وسىلاي باستالعان ەدى. ستۋدەنتتەر وقىپ قانا قويمايدى، ءبىر-بىرىمەن تالقىلاپ، وزدەرىنىڭ بىلىمدەرىن سىنايدى. وسىلايشا، جىگىتتەر جاعى قىزداردىڭ الدىندا وقىمىستى كەيىپتە كورىنىپ قالۋدىڭ مۇمكىندىگىنەن قاپى قالمايدى. بۇل كەزدە ءادىل اعامىزدىڭ مانداتى – دەپۋتات. عالىمدىعىنان بولەك «دەپۋتات» اتاعىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ول كىسىگە دەگەن سىرتتاي قۇرمەتىمىزدى ەسەلەي تۇسكەنىن نەسىنە جاسىرايىق؟!

 

سودان بەرى ءادىل قۇمانجانۇلىنىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا شىققان ماقالالارىن ءبىرىن قالدىرماي وقىپ جۇرەتىن بولدىق. كونە داۋىرلەرگە قالام تەربەيتىن اعامىزدىڭ ماقالالارى قيالىمىزعا قانات ءبىتىرىپ، ەجەلگى زامانعا ساياحات شەككەندەي كۇي كەشەمىز. قيالشىل، ارمانشىل جاستاردىڭ بويىندا تۋعان تاريحقا، كونە تۇرىك وركەنيەتىنە، ءتىپتى ۇلى دالانى دۇبىرلەتكەن ودان دا ارعى داۋىرلەرگە ماحاببات سەزىمىن وياتىپ، شىعارماشىلىق وي-ءورىسىن ورنەكتەدى. التايدى مەكەندەگەن ارعى بابالارىمىزدىڭ بەرينگ بۇعازىنان ءوتىپ امەريكا قۇرلىعىن باعىندىرۋ ءساتىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتۋدىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟ كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اقش-قا بارىپ ۇندىستەردىڭ مادەنيەتىمەن تەرەڭىرەك تانىسۋدى ماقسات تۇتقان كەزىم دە وسى تۇس بولاتىن...

ءادىل احمەتوۆتىڭ عىلىمي شىعارماشىلىق جولى كىمدى بولسا دا سۇيسىندىرە تۇسەرى انىق. قىزىقتىرادى، شابىتتاندىرادى، ءوز-وزىڭىزگە، اينالاڭىزعا دا ۇلگى تۇتۋعا تاپتىرمايتىن تۇلعا رەتىندە ايرىقشا باعالاتادى. مۇنىڭ ءبارى دە جايدان-جاي كەلە سالعان جوق، ارينە. ءادىل قۇرمانجانۇلىنىڭ ءۇش ءتىلدى (قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىنە) بىردەي شەبەر مەڭگەرگەندىگى عىلىمداعى جولىن ايقارا اشتى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. بالا ءادىلدىڭ وقۋ-بىلىمگە قۇشتارلىعى ءۇش تىلدە وقىپ قانا قويماي، ەركىن سويلەپ، ەركىن جازا الاتىنداي دەڭگەيدە قالىپتاستىردى. كەيىن ۇلىبريتانيادا ەلشى بولعان جىلدارى اعىلشىن ءتىلى بويىنشا ءبىلىم دەڭگەيى كونە اعىلشىنداردىڭ ادەبي ۇلگىسى دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرىلگەنى قايران قالادى. ءبارى دە – تىنىمسىز ەڭبەكتىڭ، قاجىرلى كۇرەستىڭ، مۇقالماس قايراتتىڭ ارقاسى.

بىلتىر وسىنداي ۇلى تۇلعامەن جاقىنىراق تانىسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. كاسىپكەر، مەتسەنات قايرات ابەكوۆتىڭ كەڭسەسىندە ءبىز ايرىقشا قۇرمەت تۇتاتىن ءادىل احمەتوۆپەن كەزدەسىپ قالدىم. ءوزى دە سول قايرەكەڭنىڭ كەڭسەسى ورنالاسقان اسپانمەن تالاسقان «كوك ساعىم» («سەۆەرنوە سيانيە») اتالاتىن كوك ۇيلەردە تۇرادى ەكەن. «ۇلىق بولساڭ، كىشىك بول» ۇستانىمىنداعى ءادىل اعا ءبىزدى جاس دەپ جاتىرقامادى، جىلى شىرايمەن، جىلى جۇرەكپەن اڭگىمە تيەگىن اعىتتى. ءبىز دە ۇلكەنگە دەگەن ىلتيپاتپەن مۇقيات قۇلاق ءتۇرىپ وتىرمىز. سابىرلى، ساليقالى، پاراسات بيىگىنەن ءاردايىم تۇسپەيتىن ءادىل احمەتوۆتىڭ ءاربىر ءسوزى ورنىقتى، كىرپىشتەي قالانىپ ءدوپ تۇسەدى. ءومىر حيكايالارى ۇلگى-ونەگەگە تولى، شىعارماشىلىق جولى ساباق الار دارىستەي سان قىرلى اعامىزدىڭ جاستارعا قامقورلىعى، ىزگىلىككە قۇشتارلىعى دا ونسىز دا ۇلى تۇلعانى كوز الدىنىمىزدا ودان سايىن اسقاقتاتا تۇسكەندەي. كوپتەن بەرى رۋحاني اڭگىمەگە سۋساپ قالعان ءبىز بەرىلىپ تىڭداپ وتىرمىز. جان سارايىمىز جادىراپ، قۋات الىپ سەرگىپ، سەرپىلىپ قالدىق.

ءبىر ساتتە ءادىل اعانىڭ ۇيىندەگى داريعا اپايىمىز حابارلاسىپ، ءدارى ىشەتىن ۋاقىتتىڭ بولعانىن ايتىپ، ەسكەرتىپ جاتتى. قارتايعاندا جان-جارىنىڭ قامقورلىعىن، قۇرمەتىن سەزىنەتىندەر نەكەن-ساياق. ال ءادىل اعانىڭ بۇل تۇرعىدا باق-جۇلدىزى جوعارى ەكەندىگىن مەن ايتپاسام دا سەزىپ-ءبىلىپ وتىرعان بولارسىزدار. اعامىزدىڭ دۇرىس تاماقتانۋى، ۋاقىتىلى سەرۋەنگە شىعۋى – ءبارى دە جۇيەلى جولعا قويىلعان. سەرۋەن دەمەكشى، بىردە نۇر-سۇلتانداعى «كەرۋەن» ساۋدا-ورتالىعىنا كەتىپ بارا جاتىپ، جولاي ءادىل اعا مەن داريعا اپايىمىزدى كەزدەستىرىپ قالدىم. قولتىقتاسىپ بارا جاتقان قۇددى جاس-جۇبايلارداي جاراسىمدى جۇپ. بويلارىن ءتىپ-تىك ۇستاپ، كوركەم كيىنگەن بۇل كىسىلەردى اۋەلدە جاستار ەكەن دەپ قالدىم. شىن ءسوزىم. سويتسەم، استانانىڭ اق بورانىنا قاراماي سەرۋەندەپ جۇرگەن ءادىل اعامىز بەن داريعا اپايىمىز ەكەن. مۇنداي باق ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەسى انىق قوي. نۇرلان، نۇرجان، قارلىعاش اتتى ۇلاعاتتى، ءبىلىمدى ۇرپاق تاربيەلەپ وسىرگەن ولاردىڭ نەمەرە-شوبەرەسىنەن دە كورەر قىزىعى ءالى الدا دەپ ەسەپتەيمىن.

بۇگىن، 23 مامىر كۇنى بەلگىلى عالىم، ديپلومات ءادىل قۇرمانجانۇلى احمەتوۆ سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىعىپ وتىر. اعامىزعا ۇزاق عۇمىر، زور دەنساۋلىق، شىعارماشىلىق تولاعاي تابىس تىلەيمىز! عالىمداردىڭ ميى ەشقاشان ءوز قىزمەتىن السىرەتپەيدى، قايتا ەڭبەك ەتكەننىڭ ارقاسىندا دامي تۇسەتىنى عىلىمي دالەلدەنگەن جايى بار. ءادىل اعامىز ءجۇز جاساعاننان كەيىن دە شىعارماشىلىق جۇمىسىن توقتاتپاي، قازاق ەلىنە نەبىر سۇبەلى عىلىمي ەڭبەكتەر تۋدىرا بەرەرىنە كامىل سەنەمىز. جارقىراعان جۇلدىزداي جاستارعا جول كورسەتىپ امان-ەسەن جۇرە بەرىڭىز، جاقسى اعا!

ارمان اۋباكىر،

«ادىرنا» ۇەب»

قوعامدىق قورىنىڭ

پرەزيدەنتى       

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

پىكىرلەر