قازاق ءتىلى عىلىم مەن تەحنولوگيا جاساۋعا ەڭ قولايلى ءتىل
(عىلىم مەن تەحنولوگياعا كوڭىل بولگەن جاستارعا قۇلاققاعىس)
جالپى اڭگىمە بىلاي: جوعارى وقۋ ورنىندا وقىپ جۇرگەنىمىزدە ءبىزدىڭ وقيتىن تەحنيكالىق ادەبەتتەرىمىزدىڭ بارلىعى دا ورىسشا بولدى. ءوزىمىزدىڭ تەحنيكالىق ماماندىقتارعا قاتىستى قاي ادەبيەتتى تاپساق تا، كەزدەسكەنىنىڭ بارلىعى دەرلىك ورىسشا. ءبىز قازاق توبىندا وقىعاندىقتان قاجەتتى ماتەريالداردى قازاق تىلىنە اۋدارۋعا تۋرا كەلەتىن ەدى. وقۋ ورنىندا ءبىر كەزدە بىزگە قازاقشا جازىلعان، اۆتورى ع.نۇرسۇلتانوۆ دەگەن «مۇناي مەن گازدى وڭدەۋ جانە ءوندىرۋ» دەگەن كىتاپتار كەلدى. سونىمەن ماماندىعىمىز بويىنشا قازاقشا كىتاپ تابىلدى، بىزگە جاقسى بولدى دەپ قۋانىپ ەدىك، كوپتەن كۇتكەن كىتابىمىزدىڭ قازاقشا اۋدارماسىن وقىپ، قاتەلىككە تولىپ تۇرعانىن كوزىممەن كوردىم.
تەحنيكالىق ادەبيەتتەردىڭ سوزدەرىن كوپشىلىك وقيتىن كوركەم ادەبيەتتىڭ سوزدەرىمەن سالىستىرماڭىز. تەحنيكالىق تىلدەر الدەقايدا كۇردەلى ءارى اۋىر بولادى. ونى تەزدەتىپ تە اۋدارا المايسىڭ. سوندا ءبىر ۇستازىمنان (تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى) قازاقشا ادەبيەتتەگى تەحنيكالىق سوزدەردىڭ ماعىناسى اۋىسىپ كەتكەنىن، نەگە بۇلاي جازىلعانان سۇراعان بولاتىنمىن. سوندا ول كىسى: «نەگىزى تەحنيكالىق ماتەريالدار ورىس تىلىندە ىڭعايلى جازىلادى. قازاق ءتىلى تەحنيكانىڭ تىلىنە كەلمەيدى» دەپ ايتقانى ەسىمدە. ۇستازىمنىڭ سول كەزدە ايتقانىن كەيىننەن قاتە ەكەنىن ءبىلدىم. مەن ءوزىم ستۋدەنت كەزدە دە، ودان كەيىن ماگيستراتۋرانى وقىپ جۇرگەن كەزدە دە تەحنيكالىق ادەبيەتتەردەن كوپتەگەن ماتەريالداردى قازاقشاعا اۋداردىم. كەيبىر ماتەريالداردى كىتاپ ەتىپ باسىپ شىعارامىن دەگەن نيەتپەن جيناپ ءجۇردىم. وزىمە كەرەكتى ماتەريالداردى ۇنەمى قازاقشالاپ وتىراتىنمىن. ادام اۋدارمامەن اينالىسا بەرسە، وعان دا ماشىقتانىپ كەتەدى. ماعىناسى مەن سويلمەنىڭ ۇيقاسىن، قاي جەردە ۇيلەسپەي تۇرعانىن انىق كورىپ وتىرادى. سوندا مەنىڭ كوزىم جەتكەنى، قازاق ءتىلى ناعىز عىلىم مەن تەحنيكانىڭ ءتىلى ەكەندىگى بولدى. قازاق تىلىندە قازىرگى ۋاقىتتا كوپتەگەن دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالار قورعالىپ تا جاتىر. بىراق مويىنداۋ كەرەك، ورىس تىلىندەگى ديسسەرتاتسيالاردىڭ ءبارىبىر سالماعى مەن سانى باسىم بولىپ تۇر.
مۇنداعى ەڭ وزەكتى ماسەلە تاعى دا قازاقتىڭ ءتىلىنىڭ تاعدىرى بولىپ شىعادى. ءبىز كوپتەن بەرى قازاق قوعامنىڭ دامۋىنا عىلىم مەن تەحنولوگيالىق پروگرەسس كەرەك دەپ زارلاپ كەلە جاتىرمىز. ونى ءسىز ءوزىڭىز دە بىلەسىز. ءبىز كوپ قۇندىلىقتاردى جاراتۋدان، ىسكە اسىرۋدان كەشىگىپ قالدىق. ال وزگە جۇرت پروگرەستىڭ ادام سەنبەيتىن تۇرلەرىنە كوشىپ ۇلگەردى. بىراق قازاق ءوزىن: «ەشتەن كەش جاقسى» دەپ جۇباتىپ وتىرادى. عىلىم مەن تەحنولوگيانى دامىتىپ، ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ءبىز نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ ءبىز ناقتى جولىن تابا الىپ جاتىرمىز با؟ بىزگە قانداي قاجەتتى رەسۋرستار جەتىسپەي جاتىر؟ مىنە، وسى سۇراقتارعا وزىمشە جاۋاپ ىزدەپ جۇرەمىن.
عىلىم مەن تەحنولوگيانى جاساۋىمىز ءۇشىن اعىلشىن، ورىس تىلىندەگى ساپالى وقۋلىقتاردى ساۋاتتى، جيناقى، تۇسىنىكتى، وقۋعا ىڭعايلى ەتىپ قازاقتىڭ تىلىندە عىلىمي جولمەن اۋدارۋ كەرەك. وسى شارۋاعا مەملەكەتتەن قاراجاتتى جەتكىلىكتى ءبولۋ كەرەك. قازاق ءتىلى ناعىز عىلىمنىڭ ءتىلى. تۇركى تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ تازا، ەڭ كوركەم، ەڭ باي ءتىل دە ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءتىلى. تەك قازاقتىڭ ءوزى قادىرىن بىلمەي ءجۇر. وسى تىلگە كەرەكتى تەحنيكالىق ادەبيەتتەردى ورايىن كەلتىرىپ اۋدارسا، وراسان كوپ دۇنيەلەردى جاراتا الامىز. بىزگە قازىرگى اقپاراتتىق تەحنولوگيالىق داۋىردە تەحنيكالىق ادەبيەتتەردى قازاقشالاۋ وتە كەرەك.
مەن مۇنى نە ءۇشىن ايتىپ جاتىرمىن؟
ءبىزدىڭ تەحنيكالىق ماماندىقتاردا وقيتىن قازاق ءتىلدى ستۋدەنتتەر قازاقتىلدى قۇندى ماتەريالدار تابا الماي، ءدال وسى ورىس تىلىندەگى ماتەريالدارعا كەلىپ ءسۇرىنىپ، دۇرىس اقپاراتتار الا الماي، شالا-جانسار بولىپ، باسىم بولىگى ءبىلىمسىز قالۋدا. قازاق ءتىلدى اۋديتوريانىڭ ارتتا قالىپ وتىرعانى دا وسىدان. سەبەبى، مەن ونى ءوز كوزىممەن كورگەنمىن. ول جاعىنان حابارىم دا جاقسى. قازاقتىلدى تەحنيكالىق اۋديتوريانىڭ اۋراسى مەن اياسىن كەڭەيتەتىن نيەتىمىز بولسا، قازاق تىلىندەگى قازاقتىڭ قاراكوزدەرىن عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ تەحنوكراتتارىنا اينالدىراتىن نيەتىمىز بولسا، دامىعان وركەنيەتتى ەل بولامىز دەگەن نيەتىمىز بولسا، قازاق تىلىندە عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ پروگرەسس كوشىن باستايىق دەگەن نيەتىمىز راس بولسا، مىنە، مەن ازاماتتارعا وسىنداي ۇسىنىس پەن ءوتىنىش ايتامىن.
ءبىز وسىلاي عانا قازاق ءتىلىن عىلىمنىڭ تىلىنە اينالدىرامىز. ءبىز ءوزىمىزدى سىيلاماي، بىزبەن ەشكىم ساناسپايدى. بارسىڭ با، جوقسىڭ با، سەنى ەشكىم ەل ەكەن دەپ، ۇلت ەكەن دەپ مويىندامايدى. عىلىمىڭدى ءوز تىلىڭدە جاساساڭ عانا سەن وزگەنى ىزدەمەيسىڭ، ىزدەيتىندەر ءوزى كەلەدى.
باتىستىڭ نەمەسە شىعىس ەلدەرىنىڭ عىلىمي تەحنيكالىق پروگرەسى مەن الەۋەتىن وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر عوي. ولار كەز كەلگەنگ ەلگە وزدەرىن سىيلاتا الادى. نەگە دەسەڭىز، ولار وركەنەتتىڭ تىرلىگىن جاساپ وتىر. ولار ادامزات بالاسىن زاماننىڭ جاڭا قىرىمەن تانىستىرىپ، تانىمىن كەڭەيتىپ، ءورىسىن ارتتىرىپ وتىر. سولاردىڭ بارلىعى دا ءوز تىلىمەن وركەنيەتتى جاساپ جاتىر عوي.
بەكبولات قارجان،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
