"وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى" زاڭ جوباسى ۇلكەن قوعامدىق رەزونانس تۋدىردى، ويتكەنى ول قازاقستان جەرىندە ەجەلدەن كەلە جاتقان وتباسىلىق بايلانىستاردىڭ قاسيەتتىلىگى، ۇلكەندەرگە قۇرمەت، بالالارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن قاستەرلى قارىم-قاتىناس سياقتى قۇندىلىقتاردى قاۋىپكە ءتوندىردى دەپ جازادى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى Citizengo.org سايتىنىڭ اقپاراتىنا سىلتەمە جاساپ. سونىمەن قاتار تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى ءوتىپ، قارسى ەكەنىڭىزدى ءبىلدىرىپ، قول قويۋىڭىزعا بولاتىنىن دا ەسكەرتەمىز.
ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بۇل زاڭ جوباسىنىڭ قاۋىپتىلىگى كەلەسىدەي تارماقتاردان كورىنەدى:
1) ونى ىسكە اسىرۋ زاڭمەن تىيىم سالىنباعان ارەكەتتەردى زورلىق-زومبىلىققا جاتقىزۋ ارقىلى قۇقىقتىڭ قاتارلاس رەپرەسسيالىق جۇيەسىن قۇرۋدى كوزدەيدى.
اتا-انالاردىڭ بالالاردى ءوز سەنىمدەرىنە سايكەس تاربيەلەۋگە قۇقىعى بار. ەگەر اتا-انا زاڭدى بۇزسا، وندا ونىڭ ارەكەتتەرى اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق رەتىندە قاراستىرىلۋى كەرەك. وسى زاڭ جوباسىندا "زورلىق-زومبىلىق" ۇعىمى اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىنا كىرمەيتىن ءىس-ارەكەتتەر رەتىندە ەنگىزىلەدى. مىسالى،
- پسيحولوگيالىق زورلىق-زومبىلىق - قاساقانا پسيحيكالىق ازاپتاۋ، قورلاۋ، بوپسالاۋ، ەرىك ءبىلدىرۋدى شەكتەۋجانە ادامنىڭ ار-نامىسى مەن قادىر-قاسيەتىن قورلايتىن وزگە دە ارەكەتتەر جانە (نەمەسە) ولاردى قولدانۋ قاتەرى.
- ەكونوميكالىق زورلىق-زومبىلىق– تاماقتانۋمەن، تۇرعىن ۇيمەن نەمەسە ادامنىڭ دامۋى ءۇشىن باسقا دا قاجەتتى جاعدايلارمەن قامتاماسىز ەتۋ قۇقىعىن شەكتەۋگە، مەنشىككە، ەڭبەككە، ءبىلىم الۋعا... جانە /نەمەسە وزگە دە مۇلىكتىك يگىلىكتەر مەن قۇقىقتارعا قول جەتكىزۋگە شەكتەۋ قويۋعا اكەپ سوققان قاساقانا ءىس-ارەكەت.
"زورلىق-زومبىلىقتىڭ" مۇنداي انىق ەمەس تۇجىرىمدارى وتباسىنا ءوز ەركىمەن ارالاسۋعا، اتا-انالاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا، مىسالى، ءوز بالاسىنىڭ "ەرىك-جىگەرىن شەكتەۋ" نەمەسە "ونى تاماقپەن جانە باسقا دا جاعدايلارمەن قامتاماسىز ەتۋ"تۇرعىسىنان باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋعا نەگىز بولىپ تابىلادى.
ارينە، بۇل اتا-انالاردىڭ ءوز بالالارىن تاربيەلەۋگە دەگەن تابيعي كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن بۇزۋ، ال "بالا قۇقىقتارى تۋرالى" زاڭعا ەنگىزىلەيىن دەپ تۇرعان بالالاردى "كەمسىتۋگە تولىق تىيىم" سالۋ - سونىمەن بىرگە اتا-انالاردىڭ وتباسىنداعى بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى. بالالارعا قامقورلىق جاساۋ سىلتاۋىمەن وتباسىلاردى قاتاڭ باقىلاۋ ازاماتتاردىڭ جەكە جانە وتباسىلىق قۇپياعا، تۇرعىن ۇيگە قول سۇعىلماۋشىلىققا كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەلەدى، بارلىق باقىلاۋشى ورگاندارعا ونىڭ ارەكەتتەرىنىڭ بالانىڭ مۇددەلەرىنە سايكەستىگىن ۇنەمى دالەلدەۋگە مىندەتتى اتا-انالاردىڭ ار-نامىسى مەن قادىر-قاسيەتىن قورلاۋعا اكەلەدى.
2) زاڭ جوباسى "قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ تۋرالى" قر اقبتك، قر قىجك ، نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى كودەكسپەن سالىستىرعاندا وتباسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ قانداي دا ءبىر جاڭا شارالارىن كوزدەمەيدى.
جالعىز جاڭالىق- بۇل دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە كىرمەيتىن كەيبىر ۇيىمداردا مەديتسينالىق جانە باسقا تەراپيانى قولدانا وتىرىپ، پسيحوكوررەكتسيالىق باعدارلامالاردان ءوتۋ ءۇشىن كىنالى وتباسى مۇشەسىنە مىندەتتى ماجبۇرلەۋ بولىپ تابىلادى. بۇل رەتتە، ەگەر قولدانىستاعى زاڭنامادا پسيحيكالىق اۋرۋلاردان زارداپ شەگەتىن جانە قوعامعا قاۋىپتى ءىس-ارەكەتتەر جاساعان ادامدار ءۇشىن سوتتىڭ ماجبۇرلەپ ەمدەۋدى تاعايىنداۋى كوزدەلسە، جاڭا زاڭ جوباسىندا مۇنداي ەمدەۋ - مىنەز-قۇلىققا ەرەكشە تالاپتار بەلگىلەۋ شارالارىمەن بۇركەمەلەنگەن. بۇل دەگەنىمىز، مۇنداي ەمدەۋدەن ءوتۋ مىندەتى قىزبا مىنەزدى جۇبايعا نەمەسە ءوزىنىڭ تىلازار بالاسىنا ءادىل قاھارمەن اشۋلانعان پسيحيكالىق اۋرۋدان زارداپ شەكپەيتىن اتا-اناعا جۇكتەلۋى مۇمكىن. مۇنداي نورما فارماكولوگيالىق كومپانيالاردىڭ مۇددەلەرىن قولداۋ ارقىلى ادامنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ قۇقىعىن ورەسكەل بۇزۋ بولىپ تابىلادى.
3) زاڭ جوباسى قۇقىقتىق تۇسىنىكسىزدىك تۋدىرادى، ويتكەنى ول قولدانىستاعى زاڭناماعا قايشى كەلەدى.
1-ءشى تىڭداۋدا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى ماقۇلداعان زاڭ جوباسىنىڭ رەداكتسياسى بالانى قورعاۋ ءۇشىن، ونى الىپ قويۋعا تەك قورعانشىلىق جانە قامقورشىلىق ورگاندارىنا وسىنداي قۇقىق بەرەتىن نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى كودەكستىڭ تالاپتارىن بۇزا وتىرىپ، پوليتسيا ورگاندارىنا جول بەردى. سونىمەن بىرگە، اتا-انالاردىڭ بىرەۋىنىڭ زورلىق-زومبىلىق جاساعانى تۋرالى "نەگىزدەلگەن بولجام" نەگىزىندە بالاعا "بىرلەسكەن قامقورشىلىق" قۇقىعىن توقتاتۋ قاراستىرىلعان. اتا-انالاردىڭ "بىرلەسكەن قامقورلىعى" تەرمينى ءبىزدىڭ زاڭدارىمىزعا سايكەس كەلمەيدى، وعان سايكەس اتا-انالار قامقورشىلار ەمەس، ءوز بالالارىنىڭ زاڭدى وكىلدەرى بولىپ تابىلادى. اتا-انا قامقورلىعى گەرمانيانىڭ ازاماتتىق كودەكسىندە قاراستىرىلعان (Burgerliches Gezetzbuch), بۇل زاڭ جوباسىنىڭ يدەياسىن قارىزعا الىنعان دەپ ساناۋعا تولىق نەگىز بەرەدى. يۋگەمدانتتىڭ تەرىس تاجىريبەسى ءبىزدىڭ مەنتاليتەتىمىزدى جۇزەگە اسىراتىن يۋۆەنالدى جۇيەنىڭ رەپرەسسيۆتى سيپاتىن ايقىن كورسەتەدى.
ۇسىنىلعان زاڭ جوباسى وتباسىلىق-تۇرمىستىق سالاداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالماعان جانە وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتى جويۋدى ناقتى قامتاماسىز ەتە المايدى. "زورلىق-زومبىلىقتىڭ" ويدان شىعارىلعان نۇسقالارىن ەمەس، ناقتى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ ءۇشىن زاڭنامادا بارلىق تەتىكتەر بار. وسىعان بايلانىستى پوليتسيا مەن سوتتاردىڭ جۇمىسىن جاقسارتۋ قاجەت. وتباسىلىق-تۇرمىستىق سالاداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن مەملەكەت تىنىس-تىرشىلىكتىڭ بارلىق سالالارىندا وتباسىلىق قۇندىلىقتاردىڭ مىزعىماستىعى تۋرالى ناقتى ساياسات جۇرگىزۋگە، ولاردى باق، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى ارقىلى بۇزۋعا جول بەرمەۋگە ءتيىس. وتباسىنداعى پسيحولوگيالىق احۋالدىڭ وزگەرۋىنە بالالى وتباسىلارعا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كومەك كورسەتۋ شارالارى، بالالاردىڭ بوس ۋاقىتىن، ونىڭ ىشىندە بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن جۇمىسپەن قامتۋدى قامتاماسىز ەتۋ قىزمەت ەتەتىن بولادى. ماسكۇنەمدىككە، ناشاقورلىققا، ويىنعا تاۋەلدىلىككە قارسى قاتاڭ ءارى دايەكتى كۇرەس وتباسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ ناقتى قىسقارۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
4) ەۋروپا ەلدەرىنىڭ مىسالىنداعى مۇنداي ارالاسۋدىڭ سالدارى بالالاردىڭ اتا-انالارىنان دورەكى بولىنۋىنە، بالالاردىڭ ۇلكەندەرگە دەگەن نارازىلىق مىنەز-قۇلقىنا، نەكە سانىنىڭ تومەندەۋىنە، تۋعا، قوعامنىڭ مورالدىق توزۋىنا جانە ناتيجەسىندە وتباسى ينستيتۋتىنىڭ جويىلۋىنا اكەلەدى.
مىسالى، اقش-تا رەسمي ستاتيستيكا بويىنشا جىل سايىن ورتا ەسەپپەن 250-300 مىڭ بالا الىنادى; سوڭعى 18 جىلدا 5 ميلليونعا جۋىق بالا تاركىلەندى.
دجوردجيا شتاتىنىڭ سەناتورى نەنسي شەففەردىڭ "بالالاردى قورعاۋ قىزمەتىنىڭ سىبايلاس جەمقورلىق بيزنەسى" بايانداماسىنا سايكەس، اقش-تىڭ بالا قورعاۋ جۇيەسى جەمقور جانە جارامسىز، بۇل وتباسىلاردىڭ جويىلۋىنا نەگىزدەلگەن يمپەريا. بالالار ءۇشىن بۇل جۇيە — گەستاپو. بۇل جۇيەدە اتا-انالار قاتەلىك جاساۋ قۇقىعىنان ايىرىلعان. الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر دالەلدەردى جالعان جاسايدى، ويتكەنى بالالاردى الىپ قويۋ پايدالى جانە ولار جۇيەنىڭ "كۇدىگىنەن تىس". بۇل جۇيەدە بالالاردى قايتارۋعا ەشكىم مۇددەلى ەمەس. اكە ادەپكى بويىنشا قىلمىستىق ەلەمەنت رەتىندە قاراستىرىلادى. بۇل رەتتە:
فوستەر وتباسىلارىندا بالالار قوعامدىق ورىندارعا قاراعاندا 6 ەسە ءجيى قايتىس بولادى (The National Center on Child Abuse and Neglect in 1998).
وتباسىلاردان بالالاردى الىپ تاستاۋدىڭ 70% - نا دەيىن زاڭسىز (California Little Hoover Commission Report in 2003).
گەرمانيادا 2010 جىلدان كەيىن گفر سوتتارىندا بالا قورعاۋ جۇيەسىنىڭ زاڭسىزدىعى مەن وزبىرلىققا قاتىستى بىرنەشە ماڭىزدى ەڭبەكتەر شىقتى، ونىڭ ىشىندە دوكتور لەوناردتىڭ"يۋگەندامتتىڭ قارا كىتابى"(2011), رەۆەراند ءموريتستىڭ "گەرمانيانىڭ ماسقاراسى.بالالاردى ۇرلاۋ" (2011), كارين يەكەلدىڭ كىتاپتارى (وتباسى تاقىرىبىنداعى جازۋشى، "گەرمانياداعى اتا-انالار"قوعامىنىڭ قۇرمەتتى مۇشەسى). بارلىق كىتاپتار بىر-ءبىرىن قايتالايدى.
2014 جىلى گفر-دا 48 059 بالا تاركىلەندى. 2017 جىلى — 61 400, 2018 جىلى-52 590 بالا. ادەتتە،"اتا — انالاردىڭ تەرىس پايدالانۋى" سەبەبى تۇسىنىكتى -بۇل وتە كەڭ تۇجىرىم.
يۋۆەنالدى ادىلەت ورگاندارىنىڭ "اسحاناسىن" ەگجەي — تەگجەيلى بىلەتىن، 20 جىلدىق تاجىريبەسى بار نەمىس پسيحولوگى ر. موريتس، -بىلاي دەپ جازادى: "گفر-دا "بالالاردى ۇرلايتىن مافيا بار". يۋگەندامت سەبەپ ەمەس، ول -قۇرال". بۇل رەتتە ءىس جۇزىندە پسيحولوگتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وتباسىن ساقتاۋ جانە وندا زورلىق-زومبىلىق پەن قاتەردىڭ بولۋى ماسەلەسى شەشىلەدى. "اقشاعا اشكوز جانە قابىلەتسىز كەز-كەلگەن پسيحولوگ سوتقا بالاعا پايدا نەمەسە قاۋىپ تۋرالى انىقتاما بەرە الادى", ال كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ىستەرى جونىندەگى سوت 100% جاعدايدا ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارىنا نەگىزدەلگەن. (سوندىقتان، اتا-انا مۇنداي ماسەلەلەردە "مامان ەمەس" رەتىندە ءبىر نارسەنى دالەلدەۋى مۇمكىن ەمەس.)
ر. موريتس "دەنى ساۋ بالالار پسيحياتريا مەكەمەلەرىنە ەشقانداي سەبەپسىز جابىلادى جانە ولارعا پسيحولوگيالىق جانە پسيحياتريالىق باقىلاۋ تاعايىندالادى"دەپ جازادى. ساراپشىنىڭ ءاربىر قورىتىندىسى بالالار مەن اتا-انالار پسيحولوگيالىق جانە پسيحياتريالىق تەراپيانى تاعايىنداۋى كەرەك دەگەن قورىتىندىعا كەلەدى.
فوتو اشىق
دەرەككوزدەن الىندى.
قول قويۋ ءۇشىن سىلتەمە: https://citizengo.org/ru/184760-zholdau-otbasylyk-turmystyk-zorlyk-zombylykka-karsy-kimyl-turaly-zan-zhobasy-ulken-kogamdyk?utm_source=fb&fbclid=IwAR2WFGZGqPmUAxZKFF4TlHvQZO2RVDG3E8SPTmv_rOXHYS0bCPy0F2b7GAc
باسقالارمەن بولىسە
وتىرىڭىز
