"Otbasylyq-tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy ıs-qimyl turaly" zaŋ jobasy ülken qoǧamdyq rezonans tudyrdy, öitkenı ol Qazaqstan jerınde ejelden kele jatqan otbasylyq bailanystardyŋ qasiettılıgı, ülkenderge qūrmet, balalarǧa degen süiıspenşılık pen qasterlı qarym-qatynas siiaqty qūndylyqtardy qauıpke töndırdı dep jazady «Adyrna» ūlttyq portaly Citizengo.org saitynyŋ aqparatyna sılteme jasap. Sonymen qatar tömendegı sılteme arqyly ötıp, qarsy ekenıŋızdı bıldırıp, qol qoiuyŋyzǧa bolatynyn da eskertemız.
Bızdıŋ oiymyzşa, būl zaŋ jobasynyŋ qauıptılıgı kelesıdei tarmaqtardan körınedı:
1) Ony ıske asyru zaŋmen tyiym salynbaǧan äreketterdı zorlyq-zombylyqqa jatqyzu arqyly qūqyqtyŋ qatarlas repressiialyq jüiesın qūrudy közdeidı.
Ata-analardyŋ balalardy öz senımderıne säikes tärbieleuge qūqyǧy bar. Eger ata-ana zaŋdy būzsa, onda onyŋ äreketterı äkımşılık nemese qylmystyq qūqyq būzuşylyq retınde qarastyryluy kerek. Osy zaŋ jobasynda "zorlyq-zombylyq" ūǧymy äkımşılık nemese qylmystyq qūqyq būzuşylyq qūramyna kırmeitın ıs-äreketter retınde engızıledı. Mysaly,
- psihologiialyq zorlyq-zombylyq - qasaqana psihikalyq azaptau, qorlau, bopsalau, erık bıldırudı şekteujäne adamnyŋ ar-namysy men qadır-qasietın qorlaityn özge de äreketter jäne (nemese) olardy qoldanu qaterı.
- ekonomikalyq zorlyq-zombylyq– tamaqtanumen, tūrǧyn üimen nemese adamnyŋ damuy üşın basqa da qajettı jaǧdailarmen qamtamasyz etu qūqyǧyn şekteuge, menşıkke, eŋbekke, bılım aluǧa... jäne /nemese özge de mülıktık igılıkter men qūqyqtarǧa qol jetkızuge şekteu qoiuǧa äkep soqqan qasaqana ıs-äreket.
"Zorlyq-zombylyqtyŋ" mūndai anyq emes tūjyrymdary otbasyna öz erkımen aralasuǧa, ata-analardyŋ mınez-qūlqyna, mysaly, öz balasynyŋ "erık-jıgerın şekteu" nemese "ony tamaqpen jäne basqa da jaǧdailarmen qamtamasyz etu"tūrǧysynan baqylaudy jüzege asyruǧa negız bolyp tabylady.
Ärine, būl ata-analardyŋ öz balalaryn tärbieleuge degen tabiǧi konstitusiialyq qūqyǧyn būzu, al "Bala qūqyqtary turaly" zaŋǧa engızıleiın dep tūrǧan balalardy "kemsıtuge tolyq tyiym" salu - sonymen bırge ata-analardyŋ otbasyndaǧy bedelıne nūqsan keltıredı. Balalarǧa qamqorlyq jasau syltauymen otbasylardy qataŋ baqylau azamattardyŋ jeke jäne otbasylyq qūpiiaǧa, tūrǧyn üige qol sūǧylmauşylyqqa konstitusiialyq qūqyqtarynyŋ būzyluyna äkeledı, barlyq baqylauşy organdarǧa onyŋ äreketterınıŋ balanyŋ müddelerıne säikestıgın ünemı däleldeuge mındettı ata-analardyŋ ar-namysy men qadır-qasietın qorlauǧa äkeledı.
2) Zaŋ jobasy "Qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn alu turaly" QR ÄQBtK, QR QIJK , neke (erlı-zaiyptylyq) jäne otbasy turaly Kodekspen salystyrǧanda otbasyndaǧy qūqyq būzuşylyqtarǧa qarsy ıs-qimyldyŋ qandai da bır jaŋa şaralaryn közdemeidı.
Jalǧyz jaŋalyq- būl densaulyq saqtau jüiesıne kırmeitın keibır ūiymdarda medisinalyq jäne basqa terapiiany qoldana otyryp, psihokorreksiialyq baǧdarlamalardan ötu üşın kınälı otbasy müşesıne mındettı mäjbürleu bolyp tabylady. Būl rette, eger qoldanystaǧy zaŋnamada psihikalyq aurulardan zardap şegetın jäne qoǧamǧa qauıptı ıs-äreketter jasaǧan adamdar üşın sottyŋ mäjbürlep emdeudı taǧaiyndauy közdelse, jaŋa zaŋ jobasynda mūndai emdeu - mınez-qūlyqqa erekşe talaptar belgıleu şaralarymen bürkemelengen. Būl degenımız, mūndai emdeuden ötu mındetı qyzba mınezdı jūbaiǧa nemese özınıŋ tılazar balasyna ädıl qaharmen aşulanǧan psihikalyq aurudan zardap şekpeitın ata-anaǧa jükteluı mümkın. Mūndai norma farmakologiialyq kompaniialardyŋ müddelerın qoldau arqyly adamnyŋ densaulyǧyn saqtau qūqyǧyn öreskel būzu bolyp tabylady.
3) Zaŋ jobasy qūqyqtyq tüsınıksızdık tudyrady, öitkenı ol qoldanystaǧy zaŋnamaǧa qaişy keledı.
1-şı tyŋdauda Parlament Mäjılısınıŋ deputattary maqūldaǧan zaŋ jobasynyŋ redaksiiasy balany qorǧau üşın, ony alyp qoiuǧa tek qorǧanşylyq jäne qamqorşylyq organdaryna osyndai qūqyq beretın neke (erlı-zaiyptylyq) jäne otbasy turaly kodekstıŋ talaptaryn būza otyryp, polisiia organdaryna jol berdı. Sonymen bırge, ata-analardyŋ bıreuınıŋ zorlyq-zombylyq jasaǧany turaly "negızdelgen boljam" negızınde balaǧa "bırlesken qamqorşylyq" qūqyǧyn toqtatu qarastyrylǧan. Ata-analardyŋ "bırlesken qamqorlyǧy" terminı bızdıŋ zaŋdarymyzǧa säikes kelmeidı, oǧan säikes ata-analar qamqorşylar emes, öz balalarynyŋ zaŋdy ökılderı bolyp tabylady. Ata-ana qamqorlyǧy Germaniianyŋ Azamattyq kodeksınde qarastyrylǧan (Burgerliches Gezetzbuch), būl zaŋ jobasynyŋ ideiasyn qaryzǧa alynǧan dep sanauǧa tolyq negız beredı. Iýgemdanttyŋ terıs täjıribesı bızdıŋ mentalitetımızdı jüzege asyratyn iuvenaldy jüienıŋ repressivtı sipatyn aiqyn körsetedı.
Ūsynylǧan zaŋ jobasy otbasylyq-tūrmystyq saladaǧy qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn aluǧa baǧyttalmaǧan jäne otbasyndaǧy zorlyq-zombylyqty joiudy naqty qamtamasyz ete almaidy. "Zorlyq-zombylyqtyŋ" oidan şyǧarylǧan nūsqalaryn emes, naqty qūqyq būzuşylyqtardy joiu üşın zaŋnamada barlyq tetıkter bar. Osyǧan bailanysty polisiia men sottardyŋ jūmysyn jaqsartu qajet. Otbasylyq-tūrmystyq saladaǧy qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn alu üşın memleket tynys-tırşılıktıŋ barlyq salalarynda otbasylyq qūndylyqtardyŋ myzǧymastyǧy turaly naqty saiasat jürgızuge, olardy BAQ, bılım beru baǧdarlamalary arqyly būzuǧa jol bermeuge tiıs. Otbasyndaǧy psihologiialyq ahualdyŋ özgeruıne balaly otbasylarǧa äleumettık-ekonomikalyq kömek körsetu şaralary, balalardyŋ bos uaqytyn, onyŋ ışınde biudjet qarajaty esebınen jūmyspen qamtudy qamtamasyz etu qyzmet etetın bolady. Maskünemdıkke, naşaqorlyqqa, oiynǧa täueldılıkke qarsy qataŋ ärı däiektı küres otbasyndaǧy qūqyq būzuşylyqtardyŋ naqty qysqaruyn qamtamasyz etedı.
4) Europa elderınıŋ mysalyndaǧy mūndai aralasudyŋ saldary balalardyŋ ata-analarynan dörekı bölınuıne, balalardyŋ ülkenderge degen narazylyq mınez-qūlqyna, neke sanynyŋ tömendeuıne, tuuǧa, qoǧamnyŋ moraldyq tozuyna jäne nätijesınde otbasy institutynyŋ joiyluyna äkeledı.
Mysaly, AQŞ-ta resmi statistika boiynşa jyl saiyn orta eseppen 250-300 myŋ bala alynady; soŋǧy 18 jylda 5 millionǧa juyq bala tärkılendı.
Djordjiia ştatynyŋ senatory Nensi Şefferdıŋ "Balalardy qorǧau qyzmetınıŋ sybailas jemqorlyq biznesı" baiandamasyna säikes, AQŞ-tyŋ bala qorǧau jüiesı jemqor jäne jaramsyz, būl otbasylardyŋ joiyluyna negızdelgen imperiia. Balalar üşın būl jüie — gestapo. Būl jüiede ata-analar qatelık jasau qūqyǧynan aiyrylǧan. Äleumettık qyzmetkerler dälelderdı jalǧan jasaidy, öitkenı balalardy alyp qoiu paidaly jäne olar jüienıŋ "küdıgınen tys". Būl jüiede balalardy qaitaruǧa eşkım müddelı emes. Äke ädepkı boiynşa qylmystyq element retınde qarastyrylady. Būl rette:
foster otbasylarynda balalar qoǧamdyq oryndarǧa qaraǧanda 6 ese jiı qaitys bolady (The National Center on Child Abuse and Neglect in 1998).
otbasylardan balalardy alyp tastaudyŋ 70% - na deiın zaŋsyz (California Little Hoover Commission Report in 2003).
Germaniiada 2010 jyldan keiın GFR sottarynda bala qorǧau jüiesınıŋ zaŋsyzdyǧy men ozbyrlyqqa qatysty bırneşe maŋyzdy eŋbekter şyqty, onyŋ ışınde doktor Leonardtyŋ"Iýgendamttyŋ qara kıtaby"(2011), Reverand Moristıŋ "Germaniianyŋ masqarasy.Balalardy ūrlau" (2011), Karin Iekeldıŋ kıtaptary (otbasy taqyrybyndaǧy jazuşy, "Germaniiadaǧy ata-analar"qoǧamynyŋ qūrmettı müşesı). Barlyq kıtaptar bır-bırın qaitalaidy.
2014 jyly GFR-da 48 059 bala tärkılendı. 2017 jyly — 61 400, 2018 jyly-52 590 bala. Ädette,"ata — analardyŋ terıs paidalanuy" sebebı tüsınıktı -būl öte keŋ tūjyrym.
Iývenaldy ädılet organdarynyŋ "ashanasyn" egjei — tegjeilı bıletın, 20 jyldyq täjıribesı bar nemıs psihology R. Moris, -bylai dep jazady: "GFR-da "balalardy ūrlaityn mafiia bar". Iýgendamt sebep emes, ol -qūral". Būl rette ıs jüzınde psihologtyŋ qorytyndysy boiynşa otbasyn saqtau jäne onda zorlyq-zombylyq pen qaterdıŋ boluy mäselesı şeşıledı. "Aqşaǧa aşköz jäne qabıletsız kez-kelgen psiholog sotqa balaǧa paida nemese qauıp turaly anyqtama bere alady", al kämeletke tolmaǧandardyŋ ısterı jönındegı sot 100% jaǧdaida sarapşylardyŋ qorytyndylaryna negızdelgen. (Sondyqtan, ata-ana mūndai mäselelerde "maman emes" retınde bır närsenı däleldeuı mümkın emes.)
R. Moris "denı sau balalar psihiatriia mekemelerıne eşqandai sebepsız jabylady jäne olarǧa psihologiialyq jäne psihiatriialyq baqylau taǧaiyndalady"dep jazady. Sarapşynyŋ ärbır qorytyndysy balalar men ata-analar psihologiialyq jäne psihiatriialyq terapiiany taǧaiyndauy kerek degen qorytyndyǧa keledı.
Foto aşyq
derekközden alyndy.
Qol qoiu üşın sılteme: https://citizengo.org/ru/184760-zholdau-otbasylyk-turmystyk-zorlyk-zombylykka-karsy-kimyl-turaly-zan-zhobasy-ulken-kogamdyk?utm_source=fb&fbclid=IwAR2WFGZGqPmUAxZKFF4TlHvQZO2RVDG3E8SPTmv_rOXHYS0bCPy0F2b7GAc
