وسى اپتادا شۆەيتساريا پارلامەنتى باسىم داۋىسپەن 1932-1933 جىلدارداعى ۋكرايناداعى گولودوموردى (اشارشىلىق) ءستاليننىڭ بۇيرىقتارىنان تۋىنداعان گەنوتسيد دەپ تانىدى.
بۇل تۋرالى نەمىس تولقىنى راديوسى حابارلاپ وتىر.
«تاريحي شەشىم»
كسرو بيلەۋشىسى يوسيف ءستاليننىڭ ۋكراينادان استىقتى، مالدى جانە ازىق-تۇلىكتى تاركىلەۋ تۋرالى بۇيرىعىنىڭ ناتيجەسىندە ايماقتا 1932-1933 جىلدارى جويقىن اشارشىلىق بولعاندىقتان، بۇل قايعىلى وقيعا گەنوتسيد رەتىندە اۋىر قىلمىس سانالادى.
سەيسەنبى، 24 قىركۇيەكتە وتكەن داۋىس بەرۋ كەزىندە شۆەيتساريا ۇلتتىق كەڭەسى مۇشەلەرىنىڭ كوپشىلىگى وسىنداي پىكىرگە كەلدى.
«ۇلتتىق كەڭەس اۋقىمدى جانە ماقساتتى تۇردە اشارشىلىققا اكەپ سوقتىراتىن جانە ۇلتتىق، ەتنيكالىق، ناسىلدىك نەمەسە ءدىني توپتى تولىعىمەن نەمەسە ءىشىنارا جويۋ ماقساتىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن جۇيەلى ارەكەتتەردى گەنوتسيد اكتىسى رەتىندە تانيدى»، - دەلىنگەن شۆەيتساريا پارلامەنتىنىڭ ۇلكەن پالاتاسىنىڭ مالىمدەمەسىندە.
شۆەيتساريانىڭ شەشىمىنە كيەۆ تە دەرەۋ رەاكتسيا ءبىلدىرىپ ۇلگەردى.
«بۇل – شىنىندا دا تاريحي شەشىم. بۇل – تاريحي ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ جانە ميلليونداعان جازىقسىز قۇربانداردى ەسكە الۋ جولىنداعى وتە ماڭىزدى قادام»، - دەدى جوعارعى رادا توراعاسى رۋسلان ستەفانچۋك.
وڭشىلدار قارسى
شۆەيتساريا پارلامەنتىنىڭ ۇلكەن پالاتاسىنىڭ 123 مۇشەسى گولودوموردى گەنوتسيد دەپ تانۋ تۋرالى قاراردى قابىلداۋعا داۋىس بەرسە، 58-ءى قارسى شىققان. قۇجاتتى ۇلتتىق كەڭەستىڭ سوڭعى سايلاۋىندا جەڭىسكە جەتكەن، بىراق زاڭ شىعارۋشى ورگاندا كوپشىلىكتىڭ داۋىسىنا قول جەتكىزە الماعان شۆەيتساريانىڭ وڭشىل كونسەرۆاتيۆتى حالىق پارتياسىنىڭ (SNP, SVP) مۇشەلەرى قولدامادى.
SVP پارتياسىنىڭ ۇستانىمى تۋرالى دەپۋتات مونيكا ريۋگگەر «شۆەيتساريا گەنوتسيد تۋرالى شەشىم قابىلدامايدى جانە ءوزىن پايدالانۋعا جول بەرمەۋى كەرەك» - دەپ ءتۇسىندىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، گەنوتسيد ارەكەتىنىڭ بولعان-بولماعانىن حالىقارالىق سوتتار باعالاۋى كەرەك.
گولودوموردى گەنوتسيد دەيتىن ەلدەر سانى ارتىپ كەلەدى
مەملەكەتتىڭ حالقىن سانالى تۇردە جويۋعا باعىتتالعان گولودوموردى 30-دان استام مەملەكەت گەنوتسيد رەتىندە تانىپ وتىر. ولاردىڭ ىشىندە ۋكراينانىڭ وداقتاستارى سانالاتىن باتىس ەلدەرى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار لاتىن امەريكاسىنىڭ بىرقاتار مەملەكەتتەرى دە بار.
گولودوموردى گەنوتسيد دەپ تانۋ تۋرالى پىكىرتالاستار رەسەيدىڭ ۋكرايناعا جاپپاي باسىپ كىرۋىنە بايلانىستى كۇشەيە ءتۇستى. سوناۋ 2007 جىلى برازيليا پارلامەنتىنىڭ ءتيىستى كوميسسياسى كەڭەس وكىمەتىنىڭ ارەكەتىن گەنوتسيد دەپ تانىعانىمەن، ەلدىڭ ۇلتتىق كونگرەسىنىڭ جوعارعى پالاتاسى – فەدەرالدىق كەڭەس 2022 جىلدىڭ ساۋىرىندە عانا ءتيىستى قاۋلى قابىلداپ، وندا رەسەيدىڭ كورشى ەلگە قارسى اگرەسسياسىن اتاپ ءوتتى.
ەۋروپادا گولودوموردى گەنوتسيد دەپ مويىندايتىن جەكە ەلدەر، رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرۋى باستالعاننان كەيىن جۇرگىزىلگەن داۋىس بەرۋدە ەۋروپا كەڭەسى پارلامەنتتىك اسسامبلەياسى مەن ەۋروپالىق پارلامەنت دەڭگەيىندە دە مويىندادى.
نەمىس بۋندەستاگى دا 2022 جىلدىڭ قاراشاسىندا گولودوموردى گەنوتسيد دەپ تانىدى. «بۇگىنگى كۇن تۇرعىسىنان العاندا، بۇل تاريحي جانە ساياسي تۇرعىدان گەنوتسيد رەتىندە باعالانۋى كەرەك»، - دەلىنگەن قاراردا. بۇل ماسەلە بويىنشا داۋىس بەرۋدەن سولشىل پارتيا مەن وڭشىل پوپۋليستىك «گەرمانيا ءۇشىن بالاما» فراكتسيالارى قالىس قالعان.
ەسكە سالا كەتەيىك، قازاقستاندا 1930-1933 جىلداردا كەڭەس وكىمەتىنىڭ ۇجىمداستىرۋ ساياساتى مەن ازىق-تۇلىكتى كۇشتەپ تارتىپ الۋىنان جاپپاي اشارشىلىق تۋىنداعان ەدى. سونىڭ سالدارىنان قازاق دالاسىنداعى 40 ميلليون باس مالدان 4 ميلليوندايى عانا قالعان. بۇنىڭ بارلىعى حالىقتىڭ تۇرمىسىن تومەندەتىپ قانا قويماي، ءجۇز مىڭنان بىرنەشە ميلليونعا دەيىنگى ادامداردىڭ قۇربان بولۋىنا اكەپ سوقتى. تاريحقا تىركەلگەن مۇنداي اشارشىلىق وقيعاسىندا تەك قانا قازاقتار ەمەس، باسقا دا كورشىلەس ەلدەردىڭ حالقى قىرىلدى.
