«Aq jol» demokratııalyq partııasyna qazaq-qytaı shekarasynda júkterdiń ótýine baılanysty problemalardan zardap shekken ondaǵan kompanııa júgindi. Bul máselelerdi "Aq jol" partııasy frakııasy bıylǵy jyldyń 24 qyrkúıegindegi depýtattyq saýalynda kóterdi. Bul týraly Májilis depýtaty Dánııa Espaeva málimdedi QR Premer-mınıstriniń birinshi orynbasary Á. Smaıylovqa málimdegen bolatyn.
Alynǵan jaýapta jaǵdaıdyń Úkimettiń baqylaýyna alynǵany, Qytaı tarapymen kelissózder júrgizilgeni atap ótildi. Qabyldanǵan sharalardyń nátıjesinde 21 qazannan bastap júk aınalymy qaıta jandanyp, Qazaqstanǵa jóneltiletin vagondar sany artty.
Bul rette, avtotasymaldaý problemasy sheshilmegen, «Nur Joly» keden pýnktinde Qazaqstannan Qytaıǵa 10 366 avtokólik quraldary kezekte tur. Qazaqstandyq tasymaldaýshylar úshin bul óte aýyr problema, qytaı shekarasyndaǵy júk kólikteriniń 50 shaqyrymdyq kezegi týraly bizdiń frakııa ótken jyldyń jazynan bastap Úkimetke júgingen bolatyn. Júk kólikteri áli kúnge deıin sonda tur.
T/j tasymaldarynyń artýy da jetkizilimderdiń buzylý problemasyn sheshpeıdi: kásipkerlerdiń ótinishinen kórinip otyrǵandaı, Qytaı aýmaǵynda jınaqtalǵan Qazaqstan úshin júk kólemi 8 myńnan astam konteınerdi quraıdy. Qol jetkizilgen kelisimderdi eskeretin bolsaq, olardy tasymaldaý taǵy bir jylǵa sozylady. Bul júktiń jańa kólemi eskerilmegen jaǵdaıdaǵy kórsetkish.
Osyǵan baılanysty, qazaqstandyq tasymaldaýshylar sharalardyń biri retinde 1-den 4-ke (4 tranzıttik konteınerge qarsy Qazaqstanǵa 1 konteıner) proporııasynda bolsa da, basqa elderge jóneltiletin júkterdiń tranzıtine kvotany tómendetýdi usynady.
Mundaı shara «Qytaı-Eýropa» qatynasyndaǵy konteınerlik poıyzdardy uıymdastyrý týraly 2017 jylǵy kelisimge» qaıshy kelýi múmkin, biraq qazirgi qalyptasqan jaǵdaıda Qazaqstan óziniń ulttyq múddelerin qorǵaýǵa májbúr bolady.
Taǵy bir kúrdeli másele – tasymaldaý qyzmetterine tarıfterdiń ósýi, bul taýarlardyń qunyna jáne ınflıaııaǵa áser etedi. Osylaısha, Qytaı jaǵynda tıeý qyzmetteri 1 avtokólik quraly úshin 150 000 ıýanǵa deıin ósti, bul tipti tasymaldaý qunynan da asyp túsedi.
Salystyrmaly túrde: tarıhı qalyptasqan Qorǵastaǵy júk kóliginiń tasymaldaý quny 1200-den 5000 AQSh dollaryna deıin qalyptassa, qazirgi ýaqytta 28 000 AQSh dollaryna deıin ósti. Osylaısha, temirjol kóliginde konteınerler tapshylyǵyna baılanysty konteınerlerdi satyp alý quny 1 950 dollardan 7 500 AQSh dollaryna deıin ósti. QHR-dan júktelgen 40 tonna konteınerdi jóneltý quny 2020 jylǵy tamyzdaǵy 3 100 dollardan 2021 jylǵy qyrkúıekte 13 000 dollarǵa deıin ózgerdi.
Sonymen qatar, bıylǵy jyly avtomobıl tasymaldarynyń (ótken jyldan bastap) jáne t/j tasymaldarynyń uzaqqa sozylǵan kedergilerine baılanysty kóptegen kásiporyndar ónimdi óndirý nemese jetkizý sharttaryn buzýǵa qatysty tikeleı shyǵyndarǵa ushyraýda. Bul tek paıdany joǵaltýǵa ǵana emes, sonymen qatar seriktester men bankter tarapynan tólem merzimderin keshiktirýge baılanysty aıyppuldarǵa alyp keledi.
Júgingen kompanııalardyń aqparaty boıynsha, olardyń shyǵyndary birneshe ondaǵan mıllıonnan 1 mlrd teńgege deıin jetedi. Memlekettik tapsyrys oryndaýshylary men kvazımemlekettik sektor úshin de jaǵdaı josyqsyz ónim berýshiler tizimine enýge jáne bolashaqta olardyń tarapynan qandaı da bir kinásiz Memlekettik satyp alýǵa qatysý quqyǵynan aıyrýǵa ákep soqtyrady.
Búginde UKP syrtqy saýda palatasy zardap shekken SEQ qatysýshylaryna osy jaǵdaı boıynsha fors-majorlyq jaǵdaılar týraly kýálik berip otyr. Mundaı kýálikti alý kásipkerlerdiń ózderi dáleldemeler men qujattardy jınaý qajettiligimen, sondaı-aq tólemderdi tóleýmen baılanysty.
Alaıda, Azamattyq kodekstiń 374-babyna sáıkes, bul taný kásiporyndardy qarjylyq jáne banktik mindettemelerden bosatpaıdy, sonymen birge olar negizgi problemany quraıdy. Osyǵan baılanysty fors-major týraly kýálik berý ǵana emes, bıznesti qoldaýdyń naqty qosymsha sharalaryn qabyldaý qajet dep sanaımyz.
Joǵaryda aıtylǵandardyń negizinde «Aq jol» depýtattyq frakııasy kelesilerdi qajet dep sanaıdy:
1) Fors-major jaǵdaıyn tanýdan basqa, tólem qabilettiligin qalpyna keltirý kezeńinde birkelki boryshtyq júktemeni saqtaý úshin kredıttik sharttardy uzarta otyryp, kásiporyndar úshin kredıtterdi óteý boıynsha keıinge qaldyrýdy usyný.
2) Temirjol kóliginde tasymaldaý boıynsha týyndaǵan problemalardy eskere otyryp, QHR Úkimetimen avtomobıl ótkelderiniń ótkizý qabiletin ulǵaıtý týraly máseleni sheshý.
3) «Atameken» UKP palatasynyń fors-major týraly kýáligin alý úshin osy jalpyǵa belgili jaǵdaı boıynsha dáleldemeler jınaý qajettiliginen bıznesti bosatý.
4) Merzimi ótken mindettemelerdiń somasyna qaramastan, «Atameken»UKP fors-major týraly kýáliginiń qunyn 15 AEK-ke deıin tómendetý.
"Adyrna" ulttyq portaly
