«Aq jol» demokratiialyq partiiasyna qazaq-qytai şekarasynda jükterdıŋ ötuıne bailanysty problemalardan zardap şekken ondaǧan kompaniia jügındı. Būl mäselelerdı "Aq jol" partiiasy fraksiiasy biylǧy jyldyŋ 24 qyrküiegındegı deputattyq saualynda köterdı. Būl turaly Mäjılıs deputaty Däniia Espaeva mälımdedı QR Premer-ministrınıŋ bırınşı orynbasary Ä. Smaiylovqa mälımdegen bolatyn.
Alynǧan jauapta jaǧdaidyŋ Ükımettıŋ baqylauyna alynǧany, Qytai tarapymen kelıssözder jürgızılgenı atap ötıldı. Qabyldanǧan şaralardyŋ nätijesınde 21 qazannan bastap jük ainalymy qaita jandanyp, Qazaqstanǧa jöneltıletın vagondar sany artty.
Būl rette, avtotasymaldau problemasy şeşılmegen, «Nūr Joly» keden punktınde Qazaqstannan Qytaiǧa 10 366 avtokölık qūraldary kezekte tūr. Qazaqstandyq tasymaldauşylar üşın būl öte auyr problema, qytai şekarasyndaǧy jük kölıkterınıŋ 50 şaqyrymdyq kezegı turaly bızdıŋ fraksiia ötken jyldyŋ jazynan bastap Ükımetke jügıngen bolatyn. Jük kölıkterı älı künge deiın sonda tūr.
T/j tasymaldarynyŋ artuy da jetkızılımderdıŋ būzylu problemasyn şeşpeidı: käsıpkerlerdıŋ ötınışınen körınıp otyrǧandai, Qytai aumaǧynda jinaqtalǧan Qazaqstan üşın jük kölemı 8 myŋnan astam konteinerdı qūraidy. Qol jetkızılgen kelısımderdı eskeretın bolsaq, olardy tasymaldau taǧy bır jylǧa sozylady. Būl jüktıŋ jaŋa kölemı eskerılmegen jaǧdaidaǧy körsetkış.
Osyǧan bailanysty, qazaqstandyq tasymaldauşylar şaralardyŋ bırı retınde 1-den 4-ke (4 tranzittık konteinerge qarsy Qazaqstanǧa 1 konteiner) proporsiiasynda bolsa da, basqa elderge jöneltıletın jükterdıŋ tranzitıne kvotany tömendetudı ūsynady.
Mūndai şara «Qytai-Europa» qatynasyndaǧy konteinerlık poiyzdardy ūiymdastyru turaly 2017 jylǧy kelısımge» qaişy keluı mümkın, bıraq qazırgı qalyptasqan jaǧdaida Qazaqstan özınıŋ ūlttyq müddelerın qorǧauǧa mäjbür bolady.
Taǧy bır kürdelı mäsele – tasymaldau qyzmetterıne tarifterdıŋ ösuı, būl tauarlardyŋ qūnyna jäne infliasiiaǧa äser etedı. Osylaişa, Qytai jaǧynda tieu qyzmetterı 1 avtokölık qūraly üşın 150 000 iuanǧa deiın östı, būl tıptı tasymaldau qūnynan da asyp tüsedı.
Salystyrmaly türde: tarihi qalyptasqan Qorǧastaǧy jük kölıgınıŋ tasymaldau qūny 1200-den 5000 AQŞ dollaryna deiın qalyptassa, qazırgı uaqytta 28 000 AQŞ dollaryna deiın östı. Osylaişa, temırjol kölıgınde konteinerler tapşylyǧyna bailanysty konteinerlerdı satyp alu qūny 1 950 dollardan 7 500 AQŞ dollaryna deiın östı. QHR-dan jüktelgen 40 tonna konteinerdı jöneltu qūny 2020 jylǧy tamyzdaǧy 3 100 dollardan 2021 jylǧy qyrküiekte 13 000 dollarǧa deiın özgerdı.
Sonymen qatar, biylǧy jyly avtomobil tasymaldarynyŋ (ötken jyldan bastap) jäne t/j tasymaldarynyŋ ūzaqqa sozylǧan kedergılerıne bailanysty köptegen käsıporyndar önımdı öndıru nemese jetkızu şarttaryn būzuǧa qatysty tıkelei şyǧyndarǧa ūşyrauda. Būl tek paidany joǧaltuǧa ǧana emes, sonymen qatar serıktester men bankter tarapynan tölem merzımderın keşıktıruge bailanysty aiyppūldarǧa alyp keledı.
Jügıngen kompaniialardyŋ aqparaty boiynşa, olardyŋ şyǧyndary bırneşe ondaǧan millionnan 1 mlrd teŋgege deiın jetedı. Memlekettık tapsyrys oryndauşylary men kvazimemlekettık sektor üşın de jaǧdai josyqsyz önım beruşıler tızımıne enuge jäne bolaşaqta olardyŋ tarapynan qandai da bır kınäsız Memlekettık satyp aluǧa qatysu qūqyǧynan aiyruǧa äkep soqtyrady.
Bügınde ŪKP syrtqy sauda palatasy zardap şekken SEQ qatysuşylaryna osy jaǧdai boiynşa fors-majorlyq jaǧdailar turaly kuälık berıp otyr. Mūndai kuälıktı alu käsıpkerlerdıŋ özderı däleldemeler men qūjattardy jinau qajettılıgımen, sondai-aq tölemderdı töleumen bailanysty.
Alaida, Azamattyq kodekstıŋ 374-babyna säikes, būl tanu käsıporyndardy qarjylyq jäne banktık mındettemelerden bosatpaidy, sonymen bırge olar negızgı problemany qūraidy. Osyǧan bailanysty fors-major turaly kuälık beru ǧana emes, biznestı qoldaudyŋ naqty qosymşa şaralaryn qabyldau qajet dep sanaimyz.
Joǧaryda aitylǧandardyŋ negızınde «Aq jol» deputattyq fraksiiasy kelesılerdı qajet dep sanaidy:
1) Fors-major jaǧdaiyn tanudan basqa, tölem qabılettılıgın qalpyna keltıru kezeŋınde bırkelkı boryştyq jüktemenı saqtau üşın kredittık şarttardy ūzarta otyryp, käsıporyndar üşın kreditterdı öteu boiynşa keiınge qaldyrudy ūsynu.
2) Temırjol kölıgınde tasymaldau boiynşa tuyndaǧan problemalardy eskere otyryp, QHR Ükımetımen avtomobil ötkelderınıŋ ötkızu qabıletın ūlǧaitu turaly mäselenı şeşu.
3) «Atameken» ŪKP palatasynyŋ fors-major turaly kuälıgın alu üşın osy jalpyǧa belgılı jaǧdai boiynşa däleldemeler jinau qajettılıgınen biznestı bosatu.
4) Merzımı ötken mındettemelerdıŋ somasyna qaramastan, «Atameken»ŪKP fors-major turaly kuälıgınıŋ qūnyn 15 AEK-ke deiın tömendetu.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
