«اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنا قازاق-قىتاي شەكاراسىندا جۇكتەردىڭ وتۋىنە بايلانىستى پروبلەمالاردان زارداپ شەككەن ونداعان كومپانيا جۇگىندى. بۇل ماسەلەلەردى "اق جول" پارتياسى فراكتسياسى بيىلعى جىلدىڭ 24 قىركۇيەگىندەگى دەپۋتاتتىق ساۋالىندا كوتەردى. بۇل تۋرالى ءماجىلىس دەپۋتاتى ءدانيا ەسپاەۆا مالىمدەدى قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءا. سمايىلوۆقا مالىمدەگەن بولاتىن.
الىنعان جاۋاپتا جاعدايدىڭ ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋىنا الىنعانى، قىتاي تاراپىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلگەنى اتاپ ءوتىلدى. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە 21 قازاننان باستاپ جۇك اينالىمى قايتا جاندانىپ، قازاقستانعا جونەلتىلەتىن ۆاگوندار سانى ارتتى.
بۇل رەتتە، اۆتوتاسىمالداۋ پروبلەماسى شەشىلمەگەن، «نۇر جولى» كەدەن پۋنكتىندە قازاقستاننان قىتايعا 10 366 اۆتوكولىك قۇرالدارى كەزەكتە تۇر. قازاقستاندىق تاسىمالداۋشىلار ءۇشىن بۇل وتە اۋىر پروبلەما، قىتاي شەكاراسىنداعى جۇك كولىكتەرىنىڭ 50 شاقىرىمدىق كەزەگى تۋرالى ءبىزدىڭ فراكتسيا وتكەن جىلدىڭ جازىنان باستاپ ۇكىمەتكە جۇگىنگەن بولاتىن. جۇك كولىكتەرى ءالى كۇنگە دەيىن سوندا تۇر.
ت/ج تاسىمالدارىنىڭ ارتۋى دا جەتكىزىلىمدەردىڭ بۇزىلۋ پروبلەماسىن شەشپەيدى: كاسىپكەرلەردىڭ وتىنىشىنەن كورىنىپ وتىرعانداي، قىتاي اۋماعىندا جيناقتالعان قازاقستان ءۇشىن جۇك كولەمى 8 مىڭنان استام كونتەينەردى قۇرايدى. قول جەتكىزىلگەن كەلىسىمدەردى ەسكەرەتىن بولساق، ولاردى تاسىمالداۋ تاعى ءبىر جىلعا سوزىلادى. بۇل جۇكتىڭ جاڭا كولەمى ەسكەرىلمەگەن جاعدايداعى كورسەتكىش.
وسىعان بايلانىستى، قازاقستاندىق تاسىمالداۋشىلار شارالاردىڭ ءبىرى رەتىندە 1-دەن 4-كە (4 ترانزيتتىك كونتەينەرگە قارسى قازاقستانعا 1 كونتەينەر) پروپورتسياسىندا بولسا دا، باسقا ەلدەرگە جونەلتىلەتىن جۇكتەردىڭ ترانزيتىنە كۆوتانى تومەندەتۋدى ۇسىنادى.
مۇنداي شارا «قىتاي-ەۋروپا» قاتىناسىنداعى كونتەينەرلىك پويىزداردى ۇيىمداستىرۋ تۋرالى 2017 جىلعى كەلىسىمگە» قايشى كەلۋى مۇمكىن، بىراق قازىرگى قالىپتاسقان جاعدايدا قازاقستان ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىن قورعاۋعا ءماجبۇر بولادى.
تاعى ءبىر كۇردەلى ماسەلە – تاسىمالداۋ قىزمەتتەرىنە تاريفتەردىڭ ءوسۋى، بۇل تاۋارلاردىڭ قۇنىنا جانە ينفلياتسياعا اسەر ەتەدى. وسىلايشا، قىتاي جاعىندا تيەۋ قىزمەتتەرى 1 اۆتوكولىك قۇرالى ءۇشىن 150 000 يۋانعا دەيىن ءوستى، بۇل ءتىپتى تاسىمالداۋ قۇنىنان دا اسىپ تۇسەدى.
سالىستىرمالى تۇردە: تاريحي قالىپتاسقان قورعاستاعى جۇك كولىگىنىڭ تاسىمالداۋ قۇنى 1200-دەن 5000 اقش دوللارىنا دەيىن قالىپتاسسا، قازىرگى ۋاقىتتا 28 000 اقش دوللارىنا دەيىن ءوستى. وسىلايشا، تەمىرجول كولىگىندە كونتەينەرلەر تاپشىلىعىنا بايلانىستى كونتەينەرلەردى ساتىپ الۋ قۇنى 1 950 دوللاردان 7 500 اقش دوللارىنا دەيىن ءوستى. قحر-دان جۇكتەلگەن 40 توننا كونتەينەردى جونەلتۋ قۇنى 2020 جىلعى تامىزداعى 3 100 دوللاردان 2021 جىلعى قىركۇيەكتە 13 000 دوللارعا دەيىن وزگەردى.
سونىمەن قاتار، بيىلعى جىلى اۆتوموبيل تاسىمالدارىنىڭ (وتكەن جىلدان باستاپ) جانە ت/ج تاسىمالدارىنىڭ ۇزاققا سوزىلعان كەدەرگىلەرىنە بايلانىستى كوپتەگەن كاسىپورىندار ءونىمدى ءوندىرۋ نەمەسە جەتكىزۋ شارتتارىن بۇزۋعا قاتىستى تىكەلەي شىعىندارعا ۇشىراۋدا. بۇل تەك پايدانى جوعالتۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار سەرىكتەستەر مەن بانكتەر تاراپىنان تولەم مەرزىمدەرىن كەشىكتىرۋگە بايلانىستى ايىپپۇلدارعا الىپ كەلەدى.
جۇگىنگەن كومپانيالاردىڭ اقپاراتى بويىنشا، ولاردىڭ شىعىندارى بىرنەشە ونداعان ميلليوننان 1 ملرد تەڭگەگە دەيىن جەتەدى. مەملەكەتتىك تاپسىرىس ورىنداۋشىلارى مەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور ءۇشىن دە جاعداي جوسىقسىز ءونىم بەرۋشىلەر تىزىمىنە ەنۋگە جانە بولاشاقتا ولاردىڭ تاراپىنان قانداي دا ءبىر كىناسىز مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا قاتىسۋ قۇقىعىنان ايىرۋعا اكەپ سوقتىرادى.
بۇگىندە ۇكپ سىرتقى ساۋدا پالاتاسى زارداپ شەككەن سەق قاتىسۋشىلارىنا وسى جاعداي بويىنشا فورس-ماجورلىق جاعدايلار تۋرالى كۋالىك بەرىپ وتىر. مۇنداي كۋالىكتى الۋ كاسىپكەرلەردىڭ وزدەرى دالەلدەمەلەر مەن قۇجاتتاردى جيناۋ قاجەتتىلىگىمەن، سونداي-اق تولەمدەردى تولەۋمەن بايلانىستى.
الايدا، ازاماتتىق كودەكستىڭ 374-بابىنا سايكەس، بۇل تانۋ كاسىپورىنداردى قارجىلىق جانە بانكتىك مىندەتتەمەلەردەن بوساتپايدى، سونىمەن بىرگە ولار نەگىزگى پروبلەمانى قۇرايدى. وسىعان بايلانىستى فورس-ماجور تۋرالى كۋالىك بەرۋ عانا ەمەس، بيزنەستى قولداۋدىڭ ناقتى قوسىمشا شارالارىن قابىلداۋ قاجەت دەپ سانايمىز.
جوعارىدا ايتىلعانداردىڭ نەگىزىندە «اق جول» دەپۋتاتتىق فراكتسياسى كەلەسىلەردى قاجەت دەپ سانايدى:
1) فورس-ماجور جاعدايىن تانۋدان باسقا، تولەم قابىلەتتىلىگىن قالپىنا كەلتىرۋ كەزەڭىندە بىركەلكى بورىشتىق جۇكتەمەنى ساقتاۋ ءۇشىن كرەديتتىك شارتتاردى ۇزارتا وتىرىپ، كاسىپورىندار ءۇشىن كرەديتتەردى وتەۋ بويىنشا كەيىنگە قالدىرۋدى ۇسىنۋ.
2) تەمىرجول كولىگىندە تاسىمالداۋ بويىنشا تۋىنداعان پروبلەمالاردى ەسكەرە وتىرىپ، قحر ۇكىمەتىمەن اۆتوموبيل وتكەلدەرىنىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن ۇلعايتۋ تۋرالى ماسەلەنى شەشۋ.
3) «اتامەكەن» ۇكپ پالاتاسىنىڭ فورس-ماجور تۋرالى كۋالىگىن الۋ ءۇشىن وسى جالپىعا بەلگىلى جاعداي بويىنشا دالەلدەمەلەر جيناۋ قاجەتتىلىگىنەن بيزنەستى بوساتۋ.
4) مەرزىمى وتكەن مىندەتتەمەلەردىڭ سوماسىنا قاراماستان، «اتامەكەن»ۇكپ فورس-ماجور تۋرالى كۋالىگىنىڭ قۇنىن 15 اەك-كە دەيىن تومەندەتۋ.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
