Býrabaıda ótken Ulttyq quryltaı qoǵamda qyzý talqylanyp jatyr. Alqaly jıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev eldiń aldaǵy damý baǵyttaryn aıqyndap, qoǵamda talqylanǵan ózekti máseleler men elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne saıası baǵdaryn qarastyrdy. Prezıdenttiń bastamasymen quryltaıdyń ótýi elimizde úlken saıası reformalardyń iske asýyna yqpal etti.
Prezıdent salyq reformasy, biryńǵaı ýaqyt beldeýi, dinı ahýal, qylmystyq-atqarý júıesindegi adamgershilik qundylyqtar, alaıaqtyqqa qarsy sharalar men kıno óndirisindegi ulttyq múdde týraly túgel basa aıtty. Sondaı-aq, jekelegen memlekettik baǵyttardy júıeleý, óńirlerdiń damýyndaǵy teńsizdikti joıý, ekologııa men jan-janýarlar dúnıesin qorǵaý sııaqty máseleler kóterildi. Budan ózge Memleket basshysy elimizdiń tórt negizgi múmkindigin — ıfrlandyrý, kólik tasymaly, energetıka, agroónerkásip kesheni men adam kapıtaly sııaqty salalardy túgel qamtydy. Iadrolyq energetıka agenttigin qurý týraly sheshim Qazaqstannyń ıadrolyq klaster retinde damýyna jol ashady. Ulttyq quryltaıdyń IV otyrysynda kóterilgen máseleler elimizdiń bolashaǵyna mańyzdy qadamdar bolyp tabylady. Quryltaı músheleri alqaly jıynnan keıingi keleli oı, kesimdi pikirlerimen bólisti.
Shaımardan Nurymov, Ulttyq quryltaı múshesi, Qazaqstan uıǵyrlarynyń respýblıkalyq etnomádenı ortalyǵynyń tóraǵasy:
2022 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń bastamasymen Prezıdent janynda Ulttyq quryltaı quryldy. Sodan beri Quryltaı qoǵamdyq konsolıdaııany damytýǵa, strategııalardy ázirleýde sheshýshi ról atqaratyn mańyzdy alańǵa aınaldy. Bıyl konsýltatıvtik-keńesshi organ – Ulttyq Quryltaıdyń tórtinshi alqaly jıyny ótti, men tórt jıynnyń bárine de qatystym. Ulytaýda, Túrkistanda, Saraıshyqta, Býrabaıda ótken Quryltaıdyń barlyǵy da qazaq jerindegi eń kıeli, tarıhy baı, qasıetti jerlerde ótti. Alǵashqy jıynnan bastap Quryltaı músheleri memleketti damytý, áleýmettiń ál-aýqatyn jaqsartý jáne eldiń jarqyn bolashaǵy jaıynda kóptegen usynystaryn ortaǵa saldy. Kóńilime qonatyny, búgin kóterilgen máseleler erteń talqylanyp, sol taqyrypta zańdar qabyldanady. Quryltaıda kóterilip, sheshimin tapqan máselelerdiń biri lýdomanııa boldy. Prezıdentimiz osy máselege erekshe den qoıyp, zańdy kúsheıtti. Ótken Quryltaıda jastardy otanshyldyqqa, patrıotızmge tárbıeleý jáne kitap oqýǵa baýlý máselesi de kóterilgen bolatyn. Sebebi qazirgi óskeleń urpaq ǵalamtor men smartfondardyń shyrmaýynda qalyp, gadjetterdiń qursaýyna túsip ketken. Quryltaıda ádebıet oqýdyń mańyzy týraly aıtylǵan bolatyn, keıin Prezıdent Ulttyq kitap kúnin bekitti. Mamandardyń aıtýynsha, buryn kitaphanalarda bos ýaqyt ótetin bolsa, qazir kitap oqýǵa degen qyzyǵýshylyq artty, kelýshiler sany kóbeıip, kitap qory da jańaryp, ulǵaıyp keledi. Oqyǵan adam ótken tarıhty jaqsy biledi, tarıhty bilgen adam bolashaqqa boljam jasaı alady, durys jolmen júredi. Alaıda, jastardyń kóbisi Ekinshi dúnıejúzilik soǵys týraly bile bermeıdi. Óıtkeni taıhty oqymaıdy, kitap oqymaıdy.
Balalar tárbıesine qatysty onnan astam zań qabyldandy. Prezıdent Quryltaı músheleriniń usynystary eskerilip, Ata zańǵa birqatar ózgerister engizilgenin atap ótti. Quryltaıda salyq reformasy da qaraldy. Árıne, bıýdjet bolmasa, alǵa qoıǵan maqsattarymyz júzege aspaıdy. Bıýdjet – el bolashaǵynyń negizi. Sondyqtan qazynany toltyrý máselesi qozǵaldy.
Biryńǵaı ýaqyt beldeýi de nazardan tys qalmady. Prezıdent bul tásildiń memleketti basqarý isin jeńildetetinin aıtty. Úkimet pen Parlament bul máselege qatysty zertteýler júrgizip, talqylaý jasaǵan. «Bizdiń keń-baıtaq jerimiz bar. Halqymyzdyń sany da salystyrmaly túrde kóp emes. Sondyqtan elimizde biryńǵaı ýaqyt beldeýi bolýy qajet. Bul tásil memleketti basqarýdy jeńildetip, logıstıka men bıznes-úderisterdi ońtaılandyrýǵa septigin tıgizedi. Osy máselege qatysty pikirtalasty aıaqtaý qajet dep sanaımyn. Onyń ústine, bul máseleni saıasılandyrýdyń qajeti joq», - dedi Prezıdent.
Quryltaıda men óz usynystarymdy da bildirdim. Bul usynystar halyqpen kezdeskende aıtylǵan, tujyrymdalǵan pikirler bolatyn. Quryltaıdyń barlyq sekııalaryna qatysýǵa quqylymyz. Men QR Aqparat jáne mádenıet mınıstri Aıda Balaeva basqarǵan «Mádenıet. Óner. Rýhanııat» sekııasyna qatystym. Buǵan deıingi Quryltaıda da máseleler kótergen bolatynmyn. Solardyń birqataryna toqtalsam, kınoteatrlarda sýııdti jarnamalaıtyn, qazaqtyń mentalıtetine qaıshy keletin mýltfılmder men fılmder kórsetiletini jóninde aıttym. Bul durys emes dep oılaımyn. Osy máseleni qadaǵalaıtyn tıisti ádebı komıssııa quryp, tekseristen ótkizýdi jáne sodan keıin ǵana kınoteatrlar men teledıdardan kórsetýge ruqsat berýdi usyndym. Bul usynys júzege asty. Qazirgi ýaqytta ashyqtan-ashyq óz-ózine qol jumsaıtyn fılmder men kınofılmder joqtyń qasy.
Odan basqa, Quryltaıdyń ózge múshelerimen birge qazaq tilinde beriletin kınofılmderdiń sanyn kóbeıtý týraly pikir usynǵan bolatynbyz. Bul da júzege asyp, kún saıyn memlekettik tilde aýdarylǵan sheteldik kınolar kórsetilip jatyr. Olardyń sany da artyp keledi.
Qazirgi Quryltaı sekııasynda mynadaı pikir bildirdim. Keıingi kezde qalalarda kólik jóndeıtin TJO ortalyqtar men jeke medıınalyq ortalyqtardyń kóbeıip ketkeni baıqalady. Bul, árıne, jaqsy, biraq olardyń sapasyna mán berý qajet. Mysaly, eger jóndelgen kólik ertesine qaıta buzylyp qalsa, ony qaıta túzetesiz. Biraq jeke medıınalyq ortalyqtar sapasyz qyzmet kórsetse, durys dıagnoz qoımasa, densaýlyqty qalpyna keltirý múmkin emes. Sondyqtan jeke medıınalyq ortalyqtardaǵy mamandardy tekseristen ótkizý kerek dep esepteımin. Ortalyqtardyń qyzmetine qarsy emespin, tek halyqqa shyn janashyrlyqpen qyzmet etetin mekemeler qajet dep sanaımyn. Bul úshin densaýlyq saqtaý mekemeleri men jeke medıınalyq ortalyqtarǵa lıenzııa berýden buryn tekseristi kúsheıtý kerek. Qazirgi bar ortalyqtardy da tekseristen ótkizý qajet. Lıenzııa talaptaryna sáıkes keledi me, joq pa, soǵan nazar aýdarý kerek. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi men jergilikti jaýapty organdar, quzyrly mekemeler bári birigip, eldegi medıınalyq ortalyqtardy attestaııadan ótkizýi qajet. Bul máseleni zań turǵysynan qarastyrý kerek dep oılaımyn. Halyqtyń densaýlyǵy – el bolashaǵynyń irgetasy. Sondyqtan jeke medıınalyq ortalyqtardyń sapasy qadaǵalanyp, jiti tekserilip, lıenzııa berilýi qajet.
Qysqasy, tórt Quryltaıda júzdegen pikir aıtyldy. Bul pikirler negizinde jańa zańdar qabyldanyp, olar jumys istep kele jatyr.
Túrkistanda ótken Ulttyq Quryltaıda jastardy qazaqstandyq patrıotızm rýhynda tárbıeleýge erekshe nazar aýdarý qajettigin aıttym. Qazir de osy baǵytta jumystar júrgizilip, qazaqstandyq patrıotızmdi damytý, nyǵaıtý máseleleri kún tártibinde tur.
Azamathan Ámirtaev, Ulttyq quryltaı múshesi, «Baytaq» partııasynyń tóraǵasy:
Birinshiden, Ulttyq quryltaı osy joly óte jaqsy uıymdastyryldy. Birinshi kúni ártúrli sekııalyq jıyndar ótti. Men ózim eki baǵytqa qatystym: birinshisi — azamattyq qoǵam, ekinshisi — ekonomıkalyq-áleýmettik máseleler boıynsha. Ekeýinde de sóz sóıledim.
Bizdiń «Baıtaq» jasyldar partııasy ekologııalyq baǵytta, jasyl ekonomıkany damytýǵa jumys jasap jatqan partııa retinde elimizde jasyl ekonomıkanyń damýyn tejep turǵan máselelerdi kóterdim. Birinshiden, ekologııalyq jobalarǵa qarjylandyrý bólý qajet ekenin aıttym. Bul qarjylandyrý ekologııalyq emıssııadan túsetin qarajat esebinen júzege asyrylýy tıis. Sonymen qatar, qaıta óńdeý úshin úlken óndiristik qaldyqtardyń qazirgi ýaqytta kóbisi jekemenshikke alynyp qoıǵan. Olardy memleketke qaıtaryp, ınvestorlarǵa berý, jańa jumys oryndaryn ashý jáne salyq tóleıtin jańa kózderdi tabý qajet ekenin jetkizdim.
Sonymen qatar, Parlamenttiń keıbir depýtattary zań jobalary baǵytynda jetkilikti jumys jasamaı jatqany týraly da aıtyldy. Parlamentte baı olıgarhtardyń jáne iri kompanııalardyń lobbısteri otyrǵany jóninde másele kóterildi. Bul pikir kópshilikten qoldaý tapty. Ony sheshý joldary da talqylandy.
Keshe Prezıdenttiń qatysýymen Ulttyq quryltaıdyń negizgi jıyny ótti. Onda Prezıdent kóptegen máselelerdi kóterdi. Sonyń biri — «Taza Qazaqstan» jobasy. Bul joba tek aǵash otyrǵyzý men tazalyqqa ǵana emes, júıeli jobalarǵa aınalýy kerek ekenin aıtty. Ol ıdeologııa men ekonomıkalyq baǵytqa jumsalýy tıis dedi.
Sonymen qatar, ıadrolyq energetıka boıynsha arnaıy agenttik qurylatyny habarlandy. Bul — óte mańyzdy qadam. Óıtkeni Qazaqstan bolashaqty oılaýy kerek. Munaı-gazdan túsetin qarajat pen energııany almastyratyn jańa energııa kózderin qarastyrý qajet. Bul baǵytta ıadrolyq energetıka agenttigi basty ról atqarady. Sondyqtan bul — óte qýanyshty jańalyq. Bizdiń partııamyz da osy baǵytta jumystar atqaryp jatyr.
Janna Jomart
