"Adyrna" ulttyq portaly sońǵy úsh aı aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasynyń oblystyq sottarymen, qalalyq sottarmen jáne sýdıa, zańgerlermen baılanys ornatyp, halyqtyń quqyqtyq saýattylyǵyn arttyratyn maqalalar men suhbattardy oqyrmanǵa usynǵan bolatyn. Al kezekti materıalda osy ýaqytqa deıin aıtylǵan oılar men tushymdy pikirlerdi jınaqtady.
Prezıdenttiń "Qazaqstan joly – 2050: Bir maqsat, bir múdde, bir bolashaq" atty joldaýynda "álemniń damyǵan 30 eliniń qataryna umtylys kezinde bizge básekelestik, ádilettilik, zańnyń ústemdigi jáne joǵary quqyqtyq mádenıet ahýaly qajet" dep atap kórsetken edi. Memleket basshysy úsh negizgi mindetti: ulttyq quqyqtyń básekege qabilettiligin, zań ústemdigin jáne joǵary quqyqtyq mádenıetti qamtamasyz etýdi iske asyrýǵa erekshe nazar aýdardy. Osy turǵyda halyqtyń quqyqtyq mádenıetin, máselelerin baǵalaý men sheshýdiń jańa tásilderin úıymdastyrýdyń mańyzy zor.
Qazaqstannyń aldynda quqyqtyq mádenıeti joǵary, zańdy qurmetteıtin, gýmanızm men ádilettilik qaǵıdattary áreket etetin quqyqtyq, azamattyq qoǵam qurý mindeti tur. Al bul maqsat halyqtyń quqyqtyq sanasynyń, quqyqtyq mádenıetiniń, áleýmettik jáne zııatkerlik damýynyń joǵary deńgeıine ıe bolǵan, óz tańdaýyn erkin qabyldaǵan jáne óz áreketteri úshin derbes jaýap berýge qabiletti bolǵan kezde ǵana oryndalady. Quqyqtyq sana men quqyqtyq mádenıettiń joǵary deńgeıi táýelsiz, ádiletti, qurmetti sot bıligi ornyqqan ýaqytta ǵana bolady. Osyǵan baılanysty qazaqstandyq azamattyq qoǵamnyń quqyqtyq sanasy men quqyqtyq mádenıetiniń deńgeıin arttyrýda sot júıesi negizgi ról atqarady. Quqyq teorııasyndaǵy quqyqtyq sana men quqyqtyq mádenıet degenimiz ne?
Quqyqtyq sana - bul adamdardyń is-áreketke nemese memleket tarapynan qabyldanǵan zańǵa qatynasyn bildiretin ıdeıalar jıyntyǵy. Qurylymdyq turǵydan quqyqtyq sana eki negizgi elementten turady: quqyqtyq psıhologııa jáne quqyqtyq ıdeologııa. Quqyqtyq psıhologııanyń mazmuny - adamdarda qoldanystaǵy quqyqtyq normalarǵa jáne olardy qoldaný praktıkasyna baılanysty paıda bolatyn sezimder, emoııalar, tájirıbeler, kóńil-kúıler, ádetter, stereotıpter. Quqyqtyq ıdeologııa - bul quqyqtyq shyndyqty koneptýaldy, júıelengen túrde kórsetetin jáne baǵalaıtyn quqyqtyq ıdeıalardyń, teorııalardyń, kózqarastardyń jıyntyǵy. Mysaly, Qazaqstan Respýblıkasyna qatysty quqyqtyq ıdeologııanyń kózderine Qazaqstan Respýblıkasynyń 2010 jyldan 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasyn jatqyzýǵa bolady.
Quqyqtyq mádenıet - quqyqtyq aktilerdi, quqyqtyq jáne quqyq qoldaný qyzmetin, jeke adamnyń quqyqtyq sanasy men quqyqtyq damýyn, sondaı-aq onyń minez-qulqynyń erkindigi arqyly qol jetkizgen quqyqtyq ómirdiń sapaly jaı-kúıi. Qoǵamnyń quqyqtyq sanasy men quqyqtyq mádenıetiniń joǵary deńgeıin qalyptastyrýda sot júıesiniń róli óte mańyzdy.
Memleket basshysy N.Á. Nazarbaev sýdıalardyń VI sezinde sóılegen sózinde
"Táýelsiz jáne ádil sot – kez kelgen memleket qyzmetiniń ózegi. Onsyz álemniń birde-bir elinde qolaıly ınvestıııalyq ahýal da, azamattardyń ál-aýqatynyń joǵary deńgeıi de, qoǵamnyń tabysty damýy da múmkin emes" degen edi.
Sońǵy jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sotynyń basshylyǵymen mynadaı baǵyttar boıynsha aýqymdy jumys júrgizildi: zańnamalyq normalardy dáıekti jetildirý, sot qurylysyn jetildirý, daýlar men janjaldardy sheshýdiń balama tásilderin engizý, azamattardyń qalyń jiginiń sot tóreligine qol jetkizýin qamtamasyz etý, Qazaqstannyń sýdıalar korpýsynyń kásibıligin arttyrý.
2015 jylǵy 1 qańtarynan bastap Qylmystyq kodeks, Joǵarǵy Sot jańa Azamattyq is júrgizý kodeksi ázirlendi, onda proeske qatysýshylar úshin yńǵaıly jáne jedel zamanaýı tehnologııalardy keńinen qoldana otyryp, azamattyq isterdi qaraý tártibi qarastyrylǵan.
Jurtshylyq úshin sot aqparatynyń barynsha ashyqtyǵyn jáne qoljetimdiligin qamtamasyz etý maqsatynda Joǵarǵy Sottyń saıtynda biryńǵaı aqparattyq-taldaý bazasynda jabyq otyrystarda qaralǵan isterdi qospaǵanda, sot aktileri ornalastyrylady. Sot otyrysy zaldary aýdıo-beınejazý júıelerimen jaraqtandyrylǵan, proesterge qatysýshylardy habardar etý úshin SMS habarlamalar engizilgen, proeske qatysýshylarmen beınekonferenııa baılanys júıesi, barlyq sottarda elektrondyq sot isin júrgizý engizilgen.
"Sot kabıneti" aqparattyq servısi arqyly sot organdarynyń onlaın-qyzmetterine qoljetimdilik qamtamasyz etiledi. Azamat nemese zańdy tulǵa ózine yńǵaıly kez kelgen ýaqytta, úıden nemese keńseden shyqpaı, ınternet arqyly ótinish bere alady.
Bul orasan zor jumystyń barlyǵy, sózsiz, zań ústemdigin qamtamasyz etý úshin, sot tóreligin iske asyrý sapasyn jaqsartýǵa, sot júıesiniń oń ımıdjin, sottardyń ashyqtyǵyn, halyqtyń sot tóreligine qoljetimdilikti arttyrýǵa baǵyttalǵan. Qazirgi ýaqytta kóptegen adamdar sottardan kómek suraıdy, bul sot júıesine degen senimniń artqandyǵyn kórsetedi.
