«Adyrna» ūlttyq portalynyŋ kezektı sūhbaty Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ töraǧasy Rüstem Myrzakärımūlymen boldy.
- Rüstem myrza, Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ ūjymymen qandai biık belesterdı baǧyndyrdyŋyzdar? Qai jetıstıkterıŋız erekşe ärı maŋyzdy bolyp sanalady?
- El Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ sotqa jüktegen mındetterın eskerıp, sottardyŋ aşyqtyǧy men jariialylyǧyna qol jetkızu üşın Batys Qazaqstan oblysynyŋ sottarymen bırqatar jüielı jūmystar jürgızdı. Ötken jyldardaǧy erekşelıkterdı eskere otyryp, qazırgı uaqytta jūmys sapasyn köteruge arnalǧan keşendı şaralar ıske asyryldy.
Sot jüiesın jetıldıru men jaŋǧyrtu jolynda öŋırımızde atqarylyp jatyrǧan jūmystarǧa toqtalyp ötetın bolsaq, sot törelıgınıŋ aşyqtyǧy men qoljetımdılıgın qamtamasyz etude sot jüiesınıŋ jūmysyna qazırgı zamanǧy tehnologiialardy engızudıŋ «Tüngı sot», «Otbasylyq sot», «Virtualdy sot» jobalarynyŋ basty tiımdılıgın, «Sot kabinetı» arqyly azamattar men zaŋdy tūlǧalar onlain rejimde elektrondy türde talap aryzdar men ötınışterın joldauǧa, ıstıŋ qaralu barysyn baqylauǧa mümkındık jasalyndy.
Sonymen qatar, atalmyş baǧdarlama aiasynda jäne halyq arasyndaǧy ūsaq-tüiek daulardy sotqa jetkızbei-aq auyl aqsaqaldarynyŋ, iaǧni bilerdıŋ aralasuymen şeşude öŋırımızde Biler Keŋesımen halyqty meilınşe tatulastyru räsımıne tartu üşın jasalyp jatqan özge de keşendı jūmystar atqaryldy.
Būǧan qosa, 2020 jyldyŋ 21 säuırınde otbasylyq-tūrmystyq qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn alu, tūrmystyq zorlyq-zombylyq qūrbandaryna kömek körsetu jäne otbasynda salauatty qarym-qatynasty saqtau maqsatynda Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ bastamasymen "Zorlyq-zombylyqqa jol joq"tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ aldyn alu mäselelerı jönındegı jūmys toby qūryldy. Onyŋ qūramyna barlyq müddelı memlekettık organdardyŋ ökılderı, sondai-aq qoǧamdyq bırlestıkterdıŋ ökılderı kırdı.
Tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ aldyn alu jäne aldyn alu boiynşa vedomstvoaralyq özara ıs-qimyl boiynşa ıs-qimyl algoritmı äzırlendı.
Jūmys toby «Facebook» äleumettık jelısıne tırkelgen, paraqşasynda beinerolikter, tūrmystyq zorlyq-zombylyq qūrbandarynyŋ qandai qyzmetterge habarlasu kerektıgı turaly jadynama jäne äleumettık jelılerdegı ötınışterge monitoring tūraqty türde jürgızılıp otyrady. Aqparatty jedel almasu jäne kömek körsetu üşın «Whatsapp» mobildı qosymşasynda chat qūrylǧanyŋ atap ötuge bolady.
-Soŋǧy bes jylda qandai oŋ özgerıster oryn aldy?
-Joǧarǧy Sot töraǧasy Jaqyp Asanovtyŋ bastamşylyǧymen, täjıribege engızılgen «Sot törelıgınıŋ jetı tüiını» baǧdarlamasy osy künge deiın qolǧa alynǧan reformalardy nyǧaitudyŋ, jetıldırudıŋ, jūmysty jandandyrudyŋ tetıgı ıspettes. Sot jüiesın damytuǧa baǧyttalǧan joba «Mınsız sudia», «Ülgılı sot», «Ädıl prosess», «E-SOT», «Oŋtaily orta», «Sapaly nätije», «Sotsyz tatulasu ortalyǧy» degen jetı ırı jobany qamtidy. Būl baǧdarlama 2021 jylǧa deiın sot jüiesın damytu tūjyrymdamasynyŋ negızı oryn aldy. Atap aitqanda:
1.Mınsız sudia.
Joba boiynşa bırınşı mındet - «mınsız sudia». Halyq senımı men qūrmetıne ie boluda sala sudianyŋ jūmysyna tıkelei täueldı. Iаǧni, sot jüiesınıŋ bedelı sudialardyŋ ädıl törelıgımen ölşenedı.
Batys Qazaqstan oblystyq soty sottarmen özara qarym – qatynas boiynşa Qoǧamdyq Keŋespen tyǧyz yntymaqtastyqta jūmystar jürgızude. Sudialyqqa kandidattar bos orynǧa aryz bergen kezde jan-jaqty ırıkteledı, baspasözge olar jönınde mälımetter jariialanady. Kandidattyŋ käsıbi daiyndyǧymen qatar, onyŋ jeke basyna, qoǧamdaǧy mınez-qūlqyna, moraldyq ornyqtylyǧyna, öz oiyn jetkızu qabıletıne asa män berıledı.
Sudialardyŋ bılım aluǧa sūranystaryn, joǧary tūrǧan sottarda tälımgerlıkten ötu jäne sudialardyŋ bılımderın arttyru boiynşa jūmystardy oblystyq sottyŋ oqu ortalyǧy atqarady.
2.Ülgılı sot.
«Ülgılı sot» baǧdarlamasyn ıske asyru şeŋberınde halyqqa zamanaui qyzmet körsetudıŋ standarttaryn esepke ala otyryp, Batys Qazaqstan oblystyq soty ǧimaraty men qalalyq jäne audandyq sottarda barlyǧy oblys boiynşa front-keŋse aşyldy.
Mūnda kez-kelgen azamat tolyq kölemde qūqyqtyq qyzmetterge qol jetkıze alady. Front-keŋseler üş bölıkten: aqparattyq ortalyqtan, kırıs hat-habarlar men halyqtyŋ özıne özı qyzmet körsetu aumaǧynan tūrady. Qyzmetterdı körsetu aumaǧy qajettı tehnikamen, qazırgı zamanǧy ärı jaily jihazben jabdyqtalǧan. Zaldyŋ özı adamdar üşın jaǧymdy ahual tuǧyzatyndai jasyl tüsterge basymdyq berılıp bezendırılgen.
3.Ädıl prosess.
Üşınşı mındet ädıl prosess aiasynda sot praktikasynyŋ ädıldıgı men obektivtılıgıne qoǧamnyŋ qanaǧattanbau negızdılıgın taldau jäne sebebın anyqtau, halyqtyŋ sot törelıgın naqty baǧalau mehanizmın daiyndau, sondai-aq, sybailas jemqorlyq qūbylystarynyŋ aldyn alu jäne sudialar etikasy normalaryn saqtau maqsatynda, sudialar qyzmetın baǧalau üşın oblystyq sotpen är sot prosesınen keiın taraptarǧa qysqaşa saualnamanyŋ sūraqtaryna jauap beru ūsynylady.
4.E – sot nemese smart sot.
E¬-SOT şeŋberınde halyq pen sot qyzmet¬kerlerınıŋ IT¬ qyzmetterın jüz paiyz paidalanuyna jaǧdai tuǧyzyluda. Qazırgı taŋda azamattar men zaŋdy tūlǧalardyŋ öz qūqyqtaryn sottyq qorǧaudy meilınşe aşyq jäne qoljetımdı ıske asyruǧa mümkındık beretın jaŋa aqparattyq-innovasiialyq tehnologiialar engızıldı.Jaŋa özgerıster sot törelıgın ıske asyrudyŋ barlyq kezeŋın qamtidy. Iаǧni, sotqa qūjat tapsyrudan, sottyŋ şeşımı men atqaru paraǧyn qolyna alǧan uaqytqa deiın.
5. Oŋtaily orta.
«Oŋtaily orta» baǧdarlamasy qoǧam men sottar arasynda tiımdı qarym¬-qatynasty ornatuǧa arnalǧan.
Sot jüiesınıŋ el aldyndaǧy şynaiy betperdesın qalyptastyruda būqaralyq - aqparat qūraldarynyŋ alar orny erekşe. Osyǧan bailanysty oblys sottary jergılıktı jäne Respublikalyq BAQ ökılderımen tyǧyz bailanysta. Būdan bölek, oblystyq sottyŋ resmi paraqşalary Facebook, Instagram, Telegram jäne Youtube syndy äleumettık jelılerde aşylyp, oblys sottarynyŋ jaŋalyqtary keŋınen taratylyp, tüsken sot jüiesınıŋ jūmysy turaly azamattardyŋ syn-pıkırlerıne jäne sūraqtaryna jauap berılıp tūrady.
6. Sapaly nätije.
Sot aktılerınıŋ tüsınıktı jazyluy men olardyŋ oryndaluy özektılıgın joimaityn mäsele. «Sapaly nätije» jobasy aiasynda, sot aktılerı azamattarǧa tüsınıktı bolu üşın jaŋa tiptık nysan daiyndalyp, barlyq sot aktılerı sol nysanda jasaqtalyp keledı. Qazırgı taŋda sudialar sot şeşımın jariialaǧan soŋ, taraptarǧa ne sebepten naq osyndai şeşım qabyldanǧanyn tüsındıredı. Būl prosesske qatysuşylardyŋ sot aktısımen kelıspeuşılıgın azaitady.
Būǧan qosa, jeke jäne zaŋdy tūlǧalardyŋ ötınışterıne sauatty jauap beru boiynşa jūmystar jürgızılude.
Otbasy men kämeletke tolmaǧandardyŋ mäselelerın tereŋ taldau maqsatynda kämeletke tolmaǧandar ısı jönındegı mamandandyrylǧan audanaralyq sotynda «Otbasylyq sot» jobasy ıske qosyldy.
7. Tatulasu: sotqa deiın, sotta.
Jobasy aiasynda daulardy şeşu üşın adamdardyŋ müddelerın eskerıp, qajettı qyzmet türlerın bır Ortalyqqa bırıktıru maqsatynda 28 tamyz 2019 jyly Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ qoldauymen BQO Qazaqstan halqy Assambleiasy men BQO äkımı apparatynyŋ «Qoǧamdyq kelısım» KMM-men bırlesıp, Oral qalasynda Tatulasu ortalyǧy aşyldy.
Sonymen qatar, oblysymyzdyŋ audandarynda osyndai sottan tys Tatulasu ortalyqtary aşyldy.
Ortalyqtarda biler odaǧynyŋ müşesı, mediator, psiholog, advokat, sot oryndauşylary kömek körsetılude.
- Qara qyldy qaq jarǧan ädılettılıgımen közge tüsıp, bilık tarapynan üzdık marapattarǧa ie bolǧan ardager qyzmetker, sudia, advokattar bar ma? Kımderdıŋ esımın erekşe qūrmetpen atap öter edıŋız?
- Sudialar arasynda qūrmettı demalysqa şyqqan Quanyş Satqanūly Abuovty atap ötuge bolady. Ol 2010 jylǧa deiın 35 jyldan astam Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ sudiasy qyzmetın atqardy. Batys Qazaqstan sudialarynyŋ tärtıptık-bılıktılık alqasynyŋ töraǧasy qyzmetın qosymşa atqara otyryp, özınıŋ ömırlık täjribesımen jas sudialarmen bölısıp, mentory bolyp keledı.
Sonymen qatar, ardager sport şeberlerı arasynda bes märte älem bırınşılıgınıŋ jüldegerı, sonyŋ ışınde 2006 jyly Taşkent qalasynda ötken halyqaralyq saiysta älem chempiony ataǧyna ie bolǧan. Qazaqstan Respublikasy jäne KSRO sport şeberı, respublikalyq därejedegı töreşı. “Qazaqstan Respublikasynyŋ qūrmettı sport qairatkerı”, Qazaqstan bırınşılıkterınde sambodan 8 dürkın respublika chempiony, köptegen memlekettık jäne sporttyq nagradalardyŋ iegerı. Ūzaq jyldar boiy, Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ soty qūrama komandasynyŋ jattyqtyruşysy, «Sambo» küresınen sport şeberlerı arasyndaǧy Qazaqstan Respublikasy qūrama komandasynyŋ müşesı bolyp keledı.
Q.Äbuov 2005 jyly «Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasyna 10-jyl» merekelık medalımen, 2006 jyly «Eren eŋbegı üşın» memlekettık medalımen, är jyldary Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ, Qazaqstan Respublikasynyŋ Alǧys hattarymen, Qūrmet gramotalarymen marapattalǧan.
Sondai-aq, qyzmetkerler arasynda ūzaq jyldar boiy Batys Qazaqstan oblysy boiynşa Sottar äkımşısınıŋ qūjattamalyq qamtamasyz etu basqarmasynyŋ memlekettık tıldı damytu boiynşa bas mamany qyzmetın atqaryp 2017 jyly zeinetkerlık jasqa toluyna bailanysty qūrmettı demalysqa şyqqan Amangeldı Şahindı atap ötuge bolady.
Amangeldı Şahin Respublikalyq jäne oblystyq jyr müşairalarynyŋ bırneşe dürkın jeŋımpazy. Qazaqstan Jazuşylar Odaǧynyŋ müşesı. “Mäŋgı köktem” (1999) öleŋder jinaǧy, “Sol bır sürgın” (2001) derektı - publisistikalyq kıtaby, “Ezuıŋdı ji” (2003) derektı jäne körkem äzıl äŋgımeler jinaǧy, “Jaisaŋdary ai Jaiyqtyŋ” (2005) öleŋder, äzıl äŋgımeler, änder jinaǧy, «Jarq etken däuren» (2009) degen atpen şyǧarmalarynyŋ taŋdamaly jinaǧy, «Tılım qyşidy» (2012) atty äzıl äŋgımeler jinaǧy, «Qorǧaimyn!» dep qazaqty...» (2017) atty derektı publisistikaly kıtaptary şyqqan. Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ qoǧamdyq-saiasi, qūqyqtyq-tanym «Aqjaiyq aqiqaty» gazetınıŋ 2011 jyly qylyptasuyna jäne şyǧaryluyna ülken ülesın qosty.
Özınıŋ mındetterın adal jäne mınsız atqaruyna bailanysty 2012 jyly Qazaqstan Respublikasynyŋ Joǧarǧy Sotynyŋ Qūrmet gramotasymen, 2014 jyly Batys Qazaqstan oblystyq sotynyŋ Alǧys hatymen, 2014 jyl Batys Qazaqstan oblysy boiynşa Sottar äkımşısınyŋ Alǧys hatymen, 2015 jyly «Qazaqstan halyqtarynyŋ Assambleiasyna 20 jyl» mereitoilyq medalımen marapattaldy.
- Karantin rejimı sot prosesıne kedergı keltırıp jatqan joq pa?
- Pandemiia kezınde sottar saqtyq şaralaryn saqtau maqsatynda ısterdı beinebailanystar arqyly qarauǧa köştı. Sottar üşın ıstı qaşyqtyqtan qarau jaŋalyq emes, sebebı, tötenşe jaǧdai engızılmei tūryp-aq prosester onlain ötkızıletın. Iаǧni, sot otyrysyna qatysa almaityn, atap aitqanda, densaulyǧyna nemese özge de tūrmys-tırşılıgıne bailanysty kele almaǧan, özge qala, şetelde jürgen taraptar nemese olardyŋ zaŋdy ökılderı beinekonferensiia arqyly bailanysqa şyǧa alatyn.
Qazırgı taŋdaǧy aqparattyq tehnologiialardyŋ damuynyŋ barlyǧy da halyq üşın, prosesterdı qaşyqtyqtan ötkızuge el sottarynda barlyq jaǧdai jasalǧan. Elde tötenşe jaǧdai jariialanǧaly berı ıster men materialdar onlain rejimınde WhatsApp jäne TrueConf arqyly jürgızılıp keledı. Onlain prosess ädettegı sot otyrystarymen bırdei. Oǧan qatysuşylar pıkılerı de bırdei tyŋdalady.
Sottarda qolǧa alynǧan aqparattyq tehnologiialar- «Ükımet portaly», «Sot kabinetı» arqyly kelıp tüsetın talap aryzdar men özge de aryzdardy, jeke jäne zaŋdy tūlǧalardyŋ ötınışterın elektrondy türde qabyldaudyŋ jaŋa servisterı, memlekettık organdardyŋ vedomstvoaralyq elektrondyq qūjat ainalymynyŋ keŋeitıluınıŋ barlyǧy köpşılıktıŋ igılıgıne qyzmet etude.
Qoldanysqa engen zamanaui tehnologiianyŋ kömegı – SMS habarlamalar joldau, gibridtık pochta, - «Ükımet portaly» jäne «Sot kabinetı» arqyly kelıp tüsetın aryzdar men özge de aryzdar, memlekettık organdardyŋ vedomstvoaralyq elektrondyq qūjat ainalymy sot pen qarapaiym halyq arasyn jaqyndata tüstı jäne qaǧazbastylyqty azaitty desek qatelespeimız.
Sot kabinetı arqyly aryz-şaǧym beru azamattardyŋ uaqytyn, qarjysyn ünemdeuge tiımdı. Sot kabinetınıŋ osyndai artyqşylyqtaryn halyqqa jetkızu maqsatynda audandaǧy mekemelerge, Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtaryna baryp, sonymen qatar sotqa keluşılerge, sot kabinetı arqyly aryz-şaǧym jıberudıŋ jolyn, tiımdılıgın halyqqa tūraqty türde tüsındıru jūmystaryn jürgızıp otyramyz.
Tötenşe jaǧdaidyŋ alǧaşqy künınen bastap qaşyqtan ıster men materialdar onlain rejimınde «WhatsApp» nemese «TrueConf» mobildı beine-konferensiia bailanys qosymşasyn qoldana otyryp, qylmystyq proseske qatysuşy tūlǧalardy sot prosesıne kelmei-aq, qaşyqtyqtan jūmys ısteu rejimıne köştı.
Sot otyrysynyŋ qatysuşylary sot otyrystaryna ūialy telefonǧa ornatylǧan «TrueConf» baǧdarlamasy arqyly qatysa alady. Öz tarapynan, sot qyzmetkerlerımen prosess qatysuşylaryna sot otyrysyna qosylu boiynşa tiıstı täjribelık kömek körsetıle otyryp, qazırgı taŋda barlyq sot otyrystary tolyǧymen onlain formatqa köşe otyryp, jürgızılıp jatyr. Jaŋa formatqa köşu arqyly, uaqytty tiımdı paidalanu eŋ ūtymdy jaǧy bolyp tabylady.
- Sotqa, zaŋǧa bailanysty aqparattardyŋ aşyqtyǧy, qoljetımdılıgı qandai deŋgeide? Halyqpen kerı bailanys qanşalyqty jiı ornatylady?
- Soŋǧy jyldary sot salasyn jetıldıru, sot törelıgınıŋ aşyqtyǧy men qoljetımdılıgın qamtamasyz etu, sot jüiesınıŋ jūmysyna qazırgı zamanǧy aqparattyq tehnologiialardy keŋınen engızu baǧytynda elımızde köptegen jūmystar atqaryldy. Sot jüiesın jetıldıru boiynşa reformalar sättı jüzege asyrylyp, nätijesınde respublikamyzdyŋ sot jüiesınıŋ jūmys sapasy uaqyt ötken saiyn artyp keledı. Sot proseduralarynyŋ aşyqtyǧy men aiqyndyǧy, sot ısın jürgızudıŋ tiımdılıgı men obektivtılıgı, būqara halyqtyŋ sotqa qoljetımdılıgı aldaǧy uaqytta da basty nazarda bolmaq. Öitkenı olardy sot qyzmetınıŋ jūmys sapasyna äser etetın basty faktorlar retınde atauǧa bolady.
Zamanaui tehnologiialardyŋ sot jüiesıne engızıluı, azamattardyŋ sotqa qoljetımdılıgın jeŋıldetıp ǧana qoimai, sudialardyŋ ıs jürgızuın oŋailatyp, uaqyttaryn ünemdeuge septıgın tigızıp otyr. Būl zamanaui elektrondyq qyzmet sot törelıgınıŋ aşyqtyǧy men qoljetımdılıgıne baǧyttalǧan, sondai-aq qaǧazbastylyqtan arylyp, qūqyqtyq qoǧamnyŋ barlyq müşelerıne jäne būqaralyq aqparat qūraldaryna sottardyŋ qyzmetı turaly jedel aqparat aluǧa mümkındık beretını sözsız.
Qazırgı taŋda internet jelısı qarqyndy damyǧan soŋǧy jyldary belsendı kommunikasiia qūraly «Facebook» äleumettık jelısı arqyly da halyq ötınışterın, talaptaryn bıldırıp jatyr. Osy oraida, sot organdary «Facebook» äleumettık jelısı arqyly halyqpen kerı bailanys ornatu baǧytyndaǧy jūmystar jürgızılu alǧa qoiyldy.
Oblystyq, ne bolmasa qalalyq sottyŋ «Facebook», «Telegram», «Instagram» äleumettık jelılerde arnaiy paraqşalary jūmys jasaidy. Kez-kelgen ötınış şūǧyl qaralyp, tiıstı jauaptar jariialanady. Öz kezegınde «Facebook» äleumettık jelısınde sot öndırısıne jäne özge de sot jüiesıne qatysty bırqatar arnaiy toptar aşylyp, jūmys jasauda.
Jergılıktı sottarda arnaiy jauapty mamandar barlyq toptarǧa monitoring jürgızıp otyrady. Är tüsken ötınış nemes narazylyq egjei-tegjei tekserılıp, zerttelıp, säikesınşe ötınış bıldıruşı onlain türde jauap aluǧa mümkındıgı bar.
Sot öndırısı boiynşa tuyndaǧan sūraqtar sottardyŋ keŋsesınde engızılgen «WhatsApp» mobildık qosymşasy arqyly da şūǧyl qarastyrylatynyn aita ketken jön.
Äleumettık jelıde jürgızıletın jūmystyŋ basty maqsaty halyqtyŋ saualǧa dereu jauap aluyn qamtamasyz etu bolyp tabylady. Būl baǧyttaǧy jūmys halyqpen kerı bailanys ornatudyŋ tiımdı tetıgıne ainalyp otyr.
-Qos tarap dauly mäselelerdı mediasiialyq jolmen şeşıp, beibıt kelısımge keletın jaǧdailar jiı kezdese me? Osy jolmen qanşa mäsele öz şeşımın tapty?
-Elımızde 2011 jyldyŋ 28 qaŋtarynda qabyldanǧan «Mediasiia turaly» Zaŋ Qazaqstan Respublikasynda mediasiiany ūiymdastyru salasyndaǧy qoǧamdyq qatynastardy retteidı, ony jürgızu qaǧidattary men räsımın, sondai-aq mediatordyŋ märtebesın aiqyndaidy. Būl zaŋǧa säikes, äzırge jeke jäne zaŋdy tūlǧalar qatysatyn azamattyq, eŋbek, otbasylyq jäne özge de qūqyq qatynastarynan tuyndaityn, sondai-aq auyrlyǧy auyr emes jäne auyrlyǧy ortaşa qylmystar turaly ıster boiynşa qylmystyq sot ısın jürgızu barysynda qaralatyn daular mediasiianyŋ qoldanu salasy bolyp tabylady
Qazırgı uaqytta tatulastyru räsımı qylmystyq jäne azamattyq, äkımşılık ıster boiynşa belsendı türde keŋınen qoldanyluda. Tatulastyru räsımderın keŋınen qoldanu taraptar üşın de, sot üşın de paidaly.
Sonymen, Batys Qazaqstan oblysynyŋ sottarymen 2020 jyly taraptardyŋ tatulasuyna bailanysty mediatorlardyŋ qatysuymen 139 qylmystyq ıs, 1432 azamattyq ıs jäne 771 äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly ıs qysqartylyp, aiaqtalǧan.
Iske asyrylyp jatqan şaralar sot törelıgın atqaru boiynşa körsetıletın qyzmetterdıŋ sapasyn arttyruǧa, qoǧam men sot organdary arasynda tiımdı bailanysty ornatyp, sottardaǧy qaǧazbastylyqty joiyp, eŋ bastysy, sottarǧa degen halyq senımın arttyruǧa septıgın tigızedı dep senemız!
-Qoǧamda keleŋsızdıkter, äkımşılık qūqyq būzuşylyqtar, qylmys oryn almas üşın, olardyŋ aldyn alu üşın qanşalyqty jiı brifingter men döŋgelek üstelder ūiymdastyrasyzdar?
-Batys Qazaqstan oblysynda äkımşılık jäne qylmystyq qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn alu jäne eskertu üşın aitarlyqtai jūmystar jürgızılude, iaǧni brifingter, döŋgelek üstelder, BAQ-ta tüsındırmeler ötkızıledı. Sonymen bırge, oblys sottary men sudialary äleumettık jelılerde äleumettık jelı arqyly tūrǧyndarǧa zaŋ normalaryn, zaŋnamaǧa engızılgen özgerıster men tolyqtyrular turaly tüsındıru maqsatynda jeke paraqtaryn jürgızedı.
- Sot jüiesındegı sybailas jemqorlyqqa qarsy qandai ıs-qimyldar jürgızılıp jatyr?
- Batys Qazaqstan oblystyq Sotynyŋ basym baǧyttarynyŋ bırı de sot jüiesındegı sybailas jemqorlyq qūqyqbūzuşylyqtarynyŋ aldyn alu bolyp tabylady. Osy baǧyttaǧy jūmysty jandandyru üşın Qazaqstan Respublikasy Joǧarǧy Soty Töraǧasynyŋ ökımımen Joǧarǧy Sot janyndaǧy Sottardyŋ qyzmetın qamtamasyz etu Departamentınde derbes qūrylymdyq bölımşe «Işkı qauıpsızdık jäne sottardaǧy sybailas jemqorlyqtyŋ aldyn alu bölımı» qūryldy. Osyndai qūrylymdyq bölımşe är oblys boiynşa Sottar äkımşılıgınde bar. Aumaqtyq bölımderdıŋ qyzmetın üilestıru jäne olardyŋ aldyndaǧy mındetterdı anyqtau atalmyş bölımge jükteldı. Işkı kauıpsızdık jäne sottardaǧy sybailas jemqorlyqtyŋ aldyn alu bölımı men onyŋ aumaqtyq bölımşelerı IKB-men belgılengen mındetterdı oryndau baǧyttalǧan profilaktikalyk ıs-şaralardy tūraqty türde ötkızedı jäne ärdaiym qūqyq qorǧau organdarymen tyǧyz bırıkken sybailas jemqorlyqqa qarsy jūmystar atqaruda.
Sondai-aq, sudialar men sot qyzmetınde sybailas jemqorlyqtyq faktorlarynyŋ aldyn alu üşın jäne şūǧyl şara qabyldau maqsatynda, «Senım telefony», «Call-sentr» boiynşa jūmystar jürgızıledı. Būl azamattardyŋ ötınışterıne, ūsynystaryna, şaǧymdaryna der kezınde jauap berıp, tiıstı äreketterdı oryndauǧa arnalǧan.
- Halyqtyŋ qūqyqtyq sanasy men mädenietın qalyptastyryp, qūqyqtyq sauattylyǧyn arttyratyn jobalar jüzege asyp jatyr ma? Nätije qandai?
- Prezident Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev 2019 jylǧy Qazaqstan halqyna arnaǧan Joldauynda elımızdıŋ qarqyndy damuy men jaŋǧyruyna baǧyttalǧan bırqatar mejelengen mındetterdı alǧa qoidy.
Joldauda el damuynyŋ jaŋa sapaly kezeŋıne ötu jolynda atqarylatyn maŋyzdy mındetterdıŋ bırı retınde halyq ünıne qūlaq asatyn memleket qalyptastyru közdeldı.
Joldau jariialanǧan sätten bastap, Memleket basşysynyŋ būqara halyqtyŋ mūŋ-mūqtajyna qatysty ötınış-tılekterdı jedel qarastyra otyryp, bilık pen qoǧam arasynda syndarly dialog ornatu jūmysy qoldau tauyp, qolǧa alynyp otyr.
Sot jüiesınıŋ basty qaǧidaty sanalatyn aşyqtyq, jariialylyq jäne qoljetımdılık halyqpen tiımdı kerı bailanys ornatuda nätijelı körınıs tauyp otyr.
Qoǧammen syndarly dialog ornatu basty kezekte eldıŋ örkendeuı men memleket tūraqtylyǧynyŋ negızın qalauşy faktorlardyŋ bırı bolyp sanalady.
Osyǧan orai, Batys Qazaqstan oblystyq sotymen äleumettık jelı arqyly tūrǧyndarǧa zaŋ normalaryn, zaŋnamaǧa engızılgen özgerıster men tolyqtyrular turaly tüsındıru maqsatynda aşylǧan «Sudiamen sūhbat» aidary aşylǧan bolatyn.
Atalǧan aidarda oblys sottarynyŋ sudialary, atap aitqanda Oral qalalyq sotynyŋ sudiasy Aijan Myrzaly “Jol-kölık oqiǧalary saldarynan oryn alatyn qylmystar turaly” jäne Oral qalasynyŋ №2 sotynyŋ sudiasy Altynai Saulembekova “Nekenı būzu boiynşa azamattyq ısterdı qarau kezınde tuyndaityn mäseleler turaly” sūhbattar berıldı.
Sonymen qatar, oblys sottarynyŋ sudialarymen apta saiyn "Aqjaıyq" telearnasyndaǧy "Opiraias na Zakon" jäne “Zaŋǧa süien” baǧdarlamasynda tıkelei efirıne qatysyp, sūhbattar berıledı.
- Iývenaldy sotta qandai özgerıster oryn alyp, qandai jūmystar atqarylyp, kelısımder bekıtılude?
- Kämeletke tolmaǧandar arasyndaǧy qūqyqbūzuşylyqtyŋ aldyn-alu boiynşa jūmysty jalǧastyru, mektep oquşylary men orta arnauly oqu oryndarynyŋ studentterı arasynda Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekstıŋ mektep mediasiiasyn engızu boiynşa normalary tüsındırılude.
Būqaralyq aqparat qūraldary arqyly ata-anasynyŋ kämeletke tolmaǧan balalardy asyraudaǧy mındetı jäne aliment tölemegenı üşın jauapkerşılıgı turaly, sondai-aq olardyŋ mölşerın özgertu jönındegı daular boiynşa ısterdı qarau täjıribesı turaly «Neke (erlı-zaiyptylyq) jäne Otbasy» kodeksınıŋ normalaryna tüsındıru şaralary jürgızılude.
Jalpy alǧanda, kämeletke tolmaǧandarǧa qatysty ısterdı mamandandyrylǧan sottardyŋ qarauy materialdardy neǧūrlym mūqiiat zertteuge, jazany taǧaiyndaudyŋ täsılderın daralandyruǧa yqpal etedı.
Kämeletke tolmaǧandarǧa qatysty qylmystyq ıster sanynyŋ azaiuy baiqalady, eger 2019 jyly 19 ıs qaralsa, 2020 jyly 16 ıs qaralǧan.
Iývenaldy sot törelıgınıŋ qoljetımdılıgı men aşyqtyǧynyŋ belgılerınıŋ bırı - būqaralyq aqparat qūraldarymen özara ärekettesu baǧytynda köptegen jūmystar atqaruda.
Memorandumdar otbasyn, onyŋ ışınde kämeletke tolmaǧan balalardyŋ müddelerın qorǧauǧa baǧyttalǧan. Memorandum aiasynda bırlesken ıs-şaralar, baspasöz konferensiialary, treningter, kezdesuler, döŋgelek üstelder men seminarlar ötkızıledı.
Serıktestık kelısımı taraptardy tatulastyru üşın jūmysqa tızımge engen bırlestıkterdıŋ ökılderı men psihologtaryn tartuǧa mümkındık beredı.
Jasöspırımderdıŋ qūqyqtyq bılımderın arttyru, kämeletke tolmaǧandar arasyndaǧy qūqyq būzuşylyqtyŋ aldyn-alu, ÄQBtK-nıŋ normalaryn tüsındıru maqsatynda mektepter men orta, arnauly oqu oryndarynyŋ studentterı arasynda mektep mediasiiasyn engızu boiynşa tüsındıru jūmystary jürgızılude.
Iývenaldy sottyŋ bastamasymen Tatulasu ortalyǧy Oral qalasy men audandardaǧy mektepter ökılderımen seminar-treningter ötkızılıp otyrady.
Sūhbatyŋyzǧa raqmet!
Äŋgımelesken: Aijan Sylanova, «Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
