Rústem MYRZAKÁRIMULY: Batys Qazaqstan oblystyq Sotynyń basym baǵyttarynyń biri - sot júıesindegi sybaılas jemqorlyq quqyq buzýshylyqtarynyń aldyn alý

5091
Adyrna.kz Telegram

«Adyrna» ulttyq portalynyń kezekti suhbaty Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń tóraǵasy Rústem Myrzakárimulymen boldy.

- Rústem myrza, Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń ujymymen qandaı bıik belesterdi baǵyndyrdyńyzdar? Qaı jetistikterińiz erekshe ári mańyzdy bolyp sanalady?
- El Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń sotqa júktegen mindetterin eskerip, sottardyń ashyqtyǵy men jarııalylyǵyna qol jetkizý úshin Batys Qazaqstan oblysynyń sottarymen birqatar júıeli jumystar júrgizdi. Ótken jyldardaǵy erekshelikterdi eskere otyryp, qazirgi ýaqytta jumys sapasyn kóterýge arnalǵan keshendi sharalar iske asyryldy.
Sot júıesin jetildirý men jańǵyrtý jolynda óńirimizde atqarylyp jatyrǵan jumystarǵa toqtalyp ótetin bolsaq, sot tóreliginiń ashyqtyǵy men qoljetimdiligin qamtamasyz etýde sot júıesiniń jumysyna qazirgi zamanǵy tehnologııalardy engizýdiń «Túngi sot», «Otbasylyq sot», «Vırtýaldy sot» jobalarynyń basty tıimdiligin, «Sot kabıneti» arqyly azamattar men zańdy tulǵalar onlaın rejımde elektrondy túrde talap aryzdar men ótinishterin joldaýǵa, istiń qaralý barysyn baqylaýǵa múmkindik jasalyndy.
Sonymen qatar, atalmysh baǵdarlama aıasynda jáne halyq arasyndaǵy usaq-túıek daýlardy sotqa jetkizbeı-aq aýyl aqsaqaldarynyń, ıaǵnı bılerdiń aralasýymen sheshýde óńirimizde Bıler Keńesimen halyqty meılinshe tatýlastyrý rásimine tartý úshin jasalyp jatqan ózge de keshendi jumystar atqaryldy.
Buǵan qosa, 2020 jyldyń 21 sáýirinde otbasylyq-turmystyq quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alý, turmystyq zorlyq-zombylyq qurbandaryna kómek kórsetý jáne otbasynda salaýatty qarym-qatynasty saqtaý maqsatynda Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń bastamasymen "Zorlyq-zombylyqqa jol joq"turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý máseleleri jónindegi jumys toby quryldy. Onyń quramyna barlyq múddeli memlekettik organdardyń ókilderi, sondaı-aq qoǵamdyq birlestikterdiń ókilderi kirdi.
Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý jáne aldyn alý boıynsha vedomstvoaralyq ózara is-qımyl boıynsha is-qımyl algorıtmi ázirlendi.
Jumys toby «Facebook» áleýmettik jelisine tirkelgen, paraqshasynda beınerolıkter, turmystyq zorlyq-zombylyq qurbandarynyń qandaı qyzmetterge habarlasý kerektigi týraly jadynama jáne áleýmettik jelilerdegi ótinishterge monıtorıng turaqty túrde júrgizilip otyrady. Aqparatty jedel almasý jáne kómek kórsetý úshin «Whatsapp» mobıldi qosymshasynda chat qurylǵanyń atap ótýge bolady.

-Sońǵy bes jylda qandaı oń ózgerister oryn aldy?
-Joǵarǵy Sot tóraǵasy Jaqyp Asanovtyń bastamshylyǵymen, tájirıbege engizilgen «Sot tóreliginiń jeti túıini» baǵdarlamasy osy kúnge deıin qolǵa alynǵan reformalardy nyǵaıtýdyń, jetildirýdiń, jumysty jandandyrýdyń tetigi ispettes. Sot júıesin damytýǵa baǵyttalǵan joba «Minsiz sýdıa», «Úlgili sot», «Ádil proess», «E-SOT», «Ońtaıly orta», «Sapaly nátıje», «Sotsyz tatýlasý ortalyǵy» degen jeti iri jobany qamtıdy. Bul baǵdarlama 2021 jylǵa deıin sot júıesin damytý tujyrymdamasynyń negizi oryn aldy. Atap aıtqanda:
1.Minsiz sýdıa.
Joba boıynsha birinshi mindet - «minsiz sýdıa». Halyq senimi men qurmetine ıe bolýda sala sýdıanyń jumysyna tikeleı táýeldi. Iaǵnı, sot júıesiniń bedeli sýdıalardyń ádil tóreligimen ólshenedi.
Batys Qazaqstan oblystyq soty sottarmen ózara qarym – qatynas boıynsha Qoǵamdyq Keńespen tyǵyz yntymaqtastyqta jumystar júrgizýde. Sýdıalyqqa kandıdattar bos orynǵa aryz bergen kezde jan-jaqty irikteledi, baspasózge olar jóninde málimetter jarııalanady. Kandıdattyń kásibı daıyndyǵymen qatar, onyń jeke basyna, qoǵamdaǵy minez-qulqyna, moraldyq ornyqtylyǵyna, óz oıyn jetkizý qabiletine asa mán beriledi.
Sýdıalardyń bilim alýǵa suranystaryn, joǵary turǵan sottarda tálimgerlikten ótý jáne sýdıalardyń bilimderin arttyrý boıynsha jumystardy oblystyq sottyń oqý ortalyǵy atqarady.
2.Úlgili sot.
«Úlgili sot» baǵdarlamasyn iske asyrý sheńberinde halyqqa zamanaýı qyzmet kórsetýdiń standarttaryn esepke ala otyryp, Batys Qazaqstan oblystyq soty ǵımaraty men qalalyq jáne aýdandyq sottarda barlyǵy oblys boıynsha front-keńse ashyldy.
Munda kez-kelgen azamat tolyq kólemde quqyqtyq qyzmetterge qol jetkize alady. Front-keńseler úsh bólikten: aqparattyq ortalyqtan, kiris hat-habarlar men halyqtyń ózine ózi qyzmet kórsetý aýmaǵynan turady. Qyzmetterdi kórsetý aýmaǵy qajetti tehnıkamen, qazirgi zamanǵy ári jaıly jıhazben jabdyqtalǵan. Zaldyń ózi adamdar úshin jaǵymdy ahýal týǵyzatyndaı jasyl tústerge basymdyq berilip bezendirilgen.
3.Ádil proess.
Úshinshi mindet ádil proess aıasynda sot praktıkasynyń ádildigi men obektıvtiligine qoǵamnyń qanaǵattanbaý negizdiligin taldaý jáne sebebin anyqtaý, halyqtyń sot tóreligin naqty baǵalaý mehanızmin daıyndaý, sondaı-aq, sybaılas jemqorlyq qubylystarynyń aldyn alý jáne sýdıalar etıkasy normalaryn saqtaý maqsatynda, sýdıalar qyzmetin baǵalaý úshin oblystyq sotpen ár sot proesinen keıin taraptarǵa qysqasha saýalnamanyń suraqtaryna jaýap berý usynylady.
4.E – sot nemese smart sot.
E¬-SOT sheńberinde halyq pen sot qyzmet¬kerleriniń IT¬ qyzmetterin júz paıyz paıdalanýyna jaǵdaı týǵyzylýda. Qazirgi tańda azamattar men zańdy tulǵalardyń óz quqyqtaryn sottyq qorǵaýdy meılinshe ashyq jáne qoljetimdi iske asyrýǵa múmkindik beretin jańa aqparattyq-ınnovaııalyq tehnologııalar engizildi.Jańa ózgerister sot tóreligin iske asyrýdyń barlyq kezeńin qamtıdy. Iaǵnı, sotqa qujat tapsyrýdan, sottyń sheshimi men atqarý paraǵyn qolyna alǵan ýaqytqa deıin.
5. Ońtaıly orta.
«Ońtaıly orta» baǵdarlamasy qoǵam men sottar arasynda tıimdi qarym¬-qatynasty ornatýǵa arnalǵan.
Sot júıesiniń el aldyndaǵy shynaıy betperdesin qalyptastyrýda buqaralyq - aqparat quraldarynyń alar orny erekshe. Osyǵan baılanysty oblys sottary jergilikti jáne Respýblıkalyq BAQ ókilderimen tyǵyz baılanysta. Budan bólek, oblystyq sottyń resmı paraqshalary Facebook, Instagram, Telegram jáne Youtube syndy áleýmettik jelilerde ashylyp, oblys sottarynyń jańalyqtary keńinen taratylyp, túsken sot júıesiniń jumysy týraly azamattardyń syn-pikirlerine jáne suraqtaryna jaýap berilip turady.
6. Sapaly nátıje.
Sot aktileriniń túsinikti jazylýy men olardyń oryndalýy ózektiligin joımaıtyn másele. «Sapaly nátıje» jobasy aıasynda, sot aktileri azamattarǵa túsinikti bolý úshin jańa tıptik nysan daıyndalyp, barlyq sot aktileri sol nysanda jasaqtalyp keledi. Qazirgi tańda sýdıalar sot sheshimin jarııalaǵan soń, taraptarǵa ne sebepten naq osyndaı sheshim qabyldanǵanyn túsindiredi. Bul proesske qatysýshylardyń sot aktisimen kelispeýshiligin azaıtady.
Buǵan qosa, jeke jáne zańdy tulǵalardyń ótinishterine saýatty jaýap berý boıynsha jumystar júrgizilýde.
Otbasy men kámeletke tolmaǵandardyń máselelerin tereń taldaý maqsatynda kámeletke tolmaǵandar isi jónindegi mamandandyrylǵan aýdanaralyq sotynda «Otbasylyq sot» jobasy iske qosyldy.
7. Tatýlasý: sotqa deıin, sotta.
Jobasy aıasynda daýlardy sheshý úshin adamdardyń múddelerin eskerip, qajetti qyzmet túrlerin bir Ortalyqqa biriktirý maqsatynda 28 tamyz 2019 jyly Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń qoldaýymen BQO Qazaqstan halqy Assambleıasy men BQO ákimi apparatynyń «Qoǵamdyq kelisim» KMM-men birlesip, Oral qalasynda Tatýlasý ortalyǵy ashyldy.
Sonymen qatar, oblysymyzdyń aýdandarynda osyndaı sottan tys Tatýlasý ortalyqtary ashyldy.
Ortalyqtarda bıler odaǵynyń múshesi, medıator, psıholog, advokat, sot oryndaýshylary kómek kórsetilýde.

- Qara qyldy qaq jarǵan ádilettiligimen kózge túsip, bılik tarapynan úzdik marapattarǵa ıe bolǵan ardager qyzmetker, sýdıa, advokattar bar ma? Kimderdiń esimin erekshe qurmetpen atap óter edińiz?
- Sýdıalar arasynda qurmetti demalysqa shyqqan Qýanysh Satqanuly Abýovty atap ótýge bolady. Ol 2010 jylǵa deıin 35 jyldan astam Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń sýdıasy qyzmetin atqardy. Batys Qazaqstan sýdıalarynyń tártiptik-biliktilik alqasynyń tóraǵasy qyzmetin qosymsha atqara otyryp, óziniń ómirlik tájrıbesimen jas sýdıalarmen bólisip, mentory bolyp keledi.
Sonymen qatar, ardager sport sheberleri arasynda bes márte álem birinshiliginiń júldegeri, sonyń ishinde 2006 jyly Tashkent qalasynda ótken halyqaralyq saıysta álem chempıony ataǵyna ıe bolǵan. Qazaqstan Respýblıkasy jáne KSRO sport sheberi, respýblıkalyq dárejedegi tóreshi. “Qazaqstan Respýblıkasynyń qurmetti sport qaıratkeri”, Qazaqstan birinshilikterinde sambodan 8 dúrkin respýblıka chempıony, kóptegen memlekettik jáne sporttyq nagradalardyń ıegeri. Uzaq jyldar boıy, Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń soty qurama komandasynyń jattyqtyrýshysy, «Sambo» kúresinen sport sheberleri arasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasy qurama komandasynyń múshesi bolyp keledi.
Q.Ábýov 2005 jyly «Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasyna 10-jyl» merekelik medalimen, 2006 jyly «Eren eńbegi úshin» memlekettik medalimen, ár jyldary Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń, Qazaqstan Respýblıkasynyń Alǵys hattarymen, Qurmet gramotalarymen marapattalǵan.
Sondaı-aq, qyzmetkerler arasynda uzaq jyldar boıy Batys Qazaqstan oblysy boıynsha Sottar ákimshisiniń qujattamalyq qamtamasyz etý basqarmasynyń memlekettik tildi damytý boıynsha bas mamany qyzmetin atqaryp 2017 jyly zeınetkerlik jasqa tolýyna baılanysty qurmetti demalysqa shyqqan Amangeldi Shahındi atap ótýge bolady.
Amangeldi Shahın Respýblıkalyq jáne oblystyq jyr múshaıralarynyń birneshe dúrkin jeńimpazy. Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń múshesi. “Máńgi kóktem” (1999) óleńder jınaǵy, “Sol bir súrgin” (2001) derekti - pýblııstıkalyq kitaby, “Ezýińdi jı” (2003) derekti jáne kórkem ázil áńgimeler jınaǵy, “Jaısańdary aı Jaıyqtyń” (2005) óleńder, ázil áńgimeler, ánder jınaǵy, «Jarq etken dáýren» (2009) degen atpen shyǵarmalarynyń tańdamaly jınaǵy, «Tilim qyshıdy» (2012) atty ázil áńgimeler jınaǵy, «Qorǵaımyn!» dep qazaqty...» (2017) atty derekti pýblııstıkaly kitaptary shyqqan. Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń qoǵamdyq-saıası, quqyqtyq-tanym «Aqjaıyq aqıqaty» gazetiniń 2011 jyly qylyptasýyna jáne shyǵarylýyna úlken úlesin qosty.
Óziniń mindetterin adal jáne minsiz atqarýyna baılanysty 2012 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵarǵy Sotynyń Qurmet gramotasymen, 2014 jyly Batys Qazaqstan oblystyq sotynyń Alǵys hatymen, 2014 jyl Batys Qazaqstan oblysy boıynsha Sottar ákimshisinyń Alǵys hatymen, 2015 jyly «Qazaqstan halyqtarynyń Assambleıasyna 20 jyl» mereıtoılyq medalimen marapattaldy.

- Karantın rejımi sot proesine kedergi keltirip jatqan joq pa?
- Pandemııa kezinde sottar saqtyq sharalaryn saqtaý maqsatynda isterdi beınebaılanystar arqyly qaraýǵa kóshti. Sottar úshin isti qashyqtyqtan qaraý jańalyq emes, sebebi, tótenshe jaǵdaı engizilmeı turyp-aq proester onlaın ótkiziletin. Iaǵnı, sot otyrysyna qatysa almaıtyn, atap aıtqanda, densaýlyǵyna nemese ózge de turmys-tirshiligine baılanysty kele almaǵan, ózge qala, shetelde júrgen taraptar nemese olardyń zańdy ókilderi beınekonferenııa arqyly baılanysqa shyǵa alatyn.
Qazirgi tańdaǵy aqparattyq tehnologııalardyń damýynyń barlyǵy da halyq úshin, proesterdi qashyqtyqtan ótkizýge el sottarynda barlyq jaǵdaı jasalǵan. Elde tótenshe jaǵdaı jarııalanǵaly beri ister men materıaldar onlaın rejıminde WhatsApp jáne TrueConf arqyly júrgizilip keledi. Onlaın proess ádettegi sot otyrystarymen birdeı. Oǵan qatysýshylar pikileri de birdeı tyńdalady.
Sottarda qolǵa alynǵan aqparattyq tehnologııalar- «Úkimet portaly», «Sot kabıneti» arqyly kelip túsetin talap aryzdar men ózge de aryzdardy, jeke jáne zańdy tulǵalardyń ótinishterin elektrondy túrde qabyldaýdyń jańa servısteri, memlekettik organdardyń vedomstvoaralyq elektrondyq qujat aınalymynyń keńeıtilýiniń barlyǵy kópshiliktiń ıgiligine qyzmet etýde.
Qoldanysqa engen zamanaýı tehnologııanyń kómegi – SMS habarlamalar joldaý, gıbrıdtik pochta, - «Úkimet portaly» jáne «Sot kabıneti» arqyly kelip túsetin aryzdar men ózge de aryzdar, memlekettik organdardyń vedomstvoaralyq elektrondyq qujat aınalymy sot pen qarapaıym halyq arasyn jaqyndata tústi jáne qaǵazbastylyqty azaıtty desek qatelespeımiz.
Sot kabıneti arqyly aryz-shaǵym berý azamattardyń ýaqytyn, qarjysyn únemdeýge tıimdi. Sot kabınetiniń osyndaı artyqshylyqtaryn halyqqa jetkizý maqsatynda aýdandaǵy mekemelerge, Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtaryna baryp, sonymen qatar sotqa kelýshilerge, sot kabıneti arqyly aryz-shaǵym jiberýdiń jolyn, tıimdiligin halyqqa turaqty túrde túsindirý jumystaryn júrgizip otyramyz.
Tótenshe jaǵdaıdyń alǵashqy kúninen bastap qashyqtan ister men materıaldar onlaın rejıminde «WhatsApp» nemese «TrueConf» mobıldi beıne-konferenııa baılanys qosymshasyn qoldana otyryp, qylmystyq proeske qatysýshy tulǵalardy sot proesine kelmeı-aq, qashyqtyqtan jumys isteý rejımine kóshti.
Sot otyrysynyń qatysýshylary sot otyrystaryna uıaly telefonǵa ornatylǵan «TrueConf» baǵdarlamasy arqyly qatysa alady. Óz tarapynan, sot qyzmetkerlerimen proess qatysýshylaryna sot otyrysyna qosylý boıynsha tıisti tájrıbelik kómek kórsetile otyryp, qazirgi tańda barlyq sot otyrystary tolyǵymen onlaın formatqa kóshe otyryp, júrgizilip jatyr. Jańa formatqa kóshý arqyly, ýaqytty tıimdi paıdalaný eń utymdy jaǵy bolyp tabylady.

- Sotqa, zańǵa baılanysty aqparattardyń ashyqtyǵy, qoljetimdiligi qandaı deńgeıde? Halyqpen keri baılanys qanshalyqty jıi ornatylady?
- Sońǵy jyldary sot salasyn jetildirý, sot tóreliginiń ashyqtyǵy men qoljetimdiligin qamtamasyz etý, sot júıesiniń jumysyna qazirgi zamanǵy aqparattyq tehnologııalardy keńinen engizý baǵytynda elimizde kóptegen jumystar atqaryldy. Sot júıesin jetildirý boıynsha reformalar sátti júzege asyrylyp, nátıjesinde respýblıkamyzdyń sot júıesiniń jumys sapasy ýaqyt ótken saıyn artyp keledi. Sot proedýralarynyń ashyqtyǵy men aıqyndyǵy, sot isin júrgizýdiń tıimdiligi men obektıvtiligi, buqara halyqtyń sotqa qoljetimdiligi aldaǵy ýaqytta da basty nazarda bolmaq. Óıtkeni olardy sot qyzmetiniń jumys sapasyna áser etetin basty faktorlar retinde ataýǵa bolady.
Zamanaýı tehnologııalardyń sot júıesine engizilýi, azamattardyń sotqa qoljetimdiligin jeńildetip ǵana qoımaı, sýdıalardyń is júrgizýin ońaılatyp, ýaqyttaryn únemdeýge septigin tıgizip otyr. Bul zamanaýı elektrondyq qyzmet sot tóreliginiń ashyqtyǵy men qoljetimdiligine baǵyttalǵan, sondaı-aq qaǵazbastylyqtan arylyp, quqyqtyq qoǵamnyń barlyq múshelerine jáne buqaralyq aqparat quraldaryna sottardyń qyzmeti týraly jedel aqparat alýǵa múmkindik beretini sózsiz.
Qazirgi tańda ınternet jelisi qarqyndy damyǵan sońǵy jyldary belsendi kommýnıkaııa quraly «Facebook» áleýmettik jelisi arqyly da halyq ótinishterin, talaptaryn bildirip jatyr. Osy oraıda, sot organdary «Facebook» áleýmettik jelisi arqyly halyqpen keri baılanys ornatý baǵytyndaǵy jumystar júrgizilý alǵa qoıyldy.
Oblystyq, ne bolmasa qalalyq sottyń «Facebook», «Telegram», «Instagram» áleýmettik jelilerde arnaıy paraqshalary jumys jasaıdy. Kez-kelgen ótinish shuǵyl qaralyp, tıisti jaýaptar jarııalanady. Óz kezeginde «Facebook» áleýmettik jelisinde sot óndirisine jáne ózge de sot júıesine qatysty birqatar arnaıy toptar ashylyp, jumys jasaýda.
Jergilikti sottarda arnaıy jaýapty mamandar barlyq toptarǵa monıtorıng júrgizip otyrady. Ár túsken ótinish nemes narazylyq egjeı-tegjeı tekserilip, zerttelip, sáıkesinshe ótinish bildirýshi onlaın túrde jaýap alýǵa múmkindigi bar.
Sot óndirisi boıynsha týyndaǵan suraqtar sottardyń keńsesinde engizilgen «WhatsApp» mobıldik qosymshasy arqyly da shuǵyl qarastyrylatynyn aıta ketken jón.
Áleýmettik jelide júrgiziletin jumystyń basty maqsaty halyqtyń saýalǵa dereý jaýap alýyn qamtamasyz etý bolyp tabylady. Bul baǵyttaǵy jumys halyqpen keri baılanys ornatýdyń tıimdi tetigine aınalyp otyr.

-Qos tarap daýly máselelerdi medıaııalyq jolmen sheship, beıbit kelisimge keletin jaǵdaılar jıi kezdese me? Osy jolmen qansha másele óz sheshimin tapty?
-Elimizde 2011 jyldyń 28 qańtarynda qabyldanǵan «Medıaııa týraly» Zań Qazaqstan Respýblıkasynda medıaııany uıymdastyrý salasyndaǵy qoǵamdyq qatynastardy retteıdi, ony júrgizý qaǵıdattary men rásimin, sondaı-aq medıatordyń mártebesin aıqyndaıdy. Bul zańǵa sáıkes, ázirge jeke jáne zańdy tulǵalar qatysatyn azamattyq, eńbek, otbasylyq jáne ózge de quqyq qatynastarynan týyndaıtyn, sondaı-aq aýyrlyǵy aýyr emes jáne aýyrlyǵy ortasha qylmystar týraly ister boıynsha qylmystyq sot isin júrgizý barysynda qaralatyn daýlar medıaııanyń qoldaný salasy bolyp tabylady
Qazirgi ýaqytta tatýlastyrý rásimi qylmystyq jáne azamattyq, ákimshilik ister boıynsha belsendi túrde keńinen qoldanylýda. Tatýlastyrý rásimderin keńinen qoldaný taraptar úshin de, sot úshin de paıdaly.
Sonymen, Batys Qazaqstan oblysynyń sottarymen 2020 jyly taraptardyń tatýlasýyna baılanysty medıatorlardyń qatysýymen 139 qylmystyq is, 1432 azamattyq is jáne 771 ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly is qysqartylyp, aıaqtalǵan.
Iske asyrylyp jatqan sharalar sot tóreligin atqarý boıynsha kórsetiletin qyzmetterdiń sapasyn arttyrýǵa, qoǵam men sot organdary arasynda tıimdi baılanysty ornatyp, sottardaǵy qaǵazbastylyqty joıyp, eń bastysy, sottarǵa degen halyq senimin arttyrýǵa septigin tıgizedi dep senemiz!

-Qoǵamda keleńsizdikter, ákimshilik quqyq buzýshylyqtar, qylmys oryn almas úshin, olardyń aldyn alý úshin qanshalyqty jıi brıfıngter men dóńgelek ústelder uıymdastyrasyzdar?
-Batys Qazaqstan oblysynda ákimshilik jáne qylmystyq quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alý jáne eskertý úshin aıtarlyqtaı jumystar júrgizilýde, ıaǵnı brıfıngter, dóńgelek ústelder, BAQ-ta túsindirmeler ótkiziledi. Sonymen birge, oblys sottary men sýdıalary áleýmettik jelilerde áleýmettik jeli arqyly turǵyndarǵa zań normalaryn, zańnamaǵa engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlar týraly túsindirý maqsatynda jeke paraqtaryn júrgizedi.

- Sot júıesindegi sybaılas jemqorlyqqa qarsy qandaı is-qımyldar júrgizilip jatyr?
- Batys Qazaqstan oblystyq Sotynyń basym baǵyttarynyń biri de sot júıesindegi sybaılas jemqorlyq quqyqbuzýshylyqtarynyń aldyn alý bolyp tabylady. Osy baǵyttaǵy jumysty jandandyrý úshin Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Soty Tóraǵasynyń ókimimen Joǵarǵy Sot janyndaǵy Sottardyń qyzmetin qamtamasyz etý Departamentinde derbes qurylymdyq bólimshe «Ishki qaýipsizdik jáne sottardaǵy sybaılas jemqorlyqtyń aldyn alý bólimi» quryldy. Osyndaı qurylymdyq bólimshe ár oblys boıynsha Sottar ákimshiliginde bar. Aýmaqtyq bólimderdiń qyzmetin úılestirý jáne olardyń aldyndaǵy mindetterdi anyqtaý atalmysh bólimge júkteldi. Ishki kaýipsizdik jáne sottardaǵy sybaılas jemqorlyqtyń aldyn alý bólimi men onyń aýmaqtyq bólimsheleri IKB-men belgilengen mindetterdi oryndaý baǵyttalǵan profılaktıkalyk is-sharalardy turaqty túrde ótkizedi jáne árdaıym quqyq qorǵaý organdarymen tyǵyz birikken sybaılas jemqorlyqqa qarsy jumystar atqarýda.
Sondaı-aq, sýdıalar men sot qyzmetinde sybaılas jemqorlyqtyq faktorlarynyń aldyn alý úshin jáne shuǵyl shara qabyldaý maqsatynda, «Senim telefony», «Call-entr» boıynsha jumystar júrgiziledi. Bul azamattardyń ótinishterine, usynystaryna, shaǵymdaryna der kezinde jaýap berip, tıisti áreketterdi oryndaýǵa arnalǵan.

- Halyqtyń quqyqtyq sanasy men mádenıetin qalyptastyryp, quqyqtyq saýattylyǵyn arttyratyn jobalar júzege asyp jatyr ma? Nátıje qandaı?
- Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev 2019 jylǵy Qazaqstan halqyna arnaǵan Joldaýynda elimizdiń qarqyndy damýy men jańǵyrýyna baǵyttalǵan birqatar mejelengen mindetterdi alǵa qoıdy.
Joldaýda el damýynyń jańa sapaly kezeńine ótý jolynda atqarylatyn mańyzdy mindetterdiń biri retinde halyq únine qulaq asatyn memleket qalyptastyrý kózdeldi.
Joldaý jarııalanǵan sátten bastap, Memleket basshysynyń buqara halyqtyń muń-muqtajyna qatysty ótinish-tilekterdi jedel qarastyra otyryp, bılik pen qoǵam arasynda syndarly dıalog ornatý jumysy qoldaý taýyp, qolǵa alynyp otyr.
Sot júıesiniń basty qaǵıdaty sanalatyn ashyqtyq, jarııalylyq jáne qoljetimdilik halyqpen tıimdi keri baılanys ornatýda nátıjeli kórinis taýyp otyr.
Qoǵammen syndarly dıalog ornatý basty kezekte eldiń órkendeýi men memleket turaqtylyǵynyń negizin qalaýshy faktorlardyń biri bolyp sanalady.
Osyǵan oraı, Batys Qazaqstan oblystyq sotymen áleýmettik jeli arqyly turǵyndarǵa zań normalaryn, zańnamaǵa engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlar týraly túsindirý maqsatynda ashylǵan «Sýdıamen suhbat» aıdary ashylǵan bolatyn.
Atalǵan aıdarda oblys sottarynyń sýdıalary, atap aıtqanda Oral qalalyq sotynyń sýdıasy Aıjan Myrzaly “Jol-kólik oqıǵalary saldarynan oryn alatyn qylmystar týraly” jáne Oral qalasynyń №2 sotynyń sýdıasy Altynaı Saýlembekova “Nekeni buzý boıynsha azamattyq isterdi qaraý kezinde týyndaıtyn máseleler týraly” suhbattar berildi.
Sonymen qatar, oblys sottarynyń sýdıalarymen apta saıyn "Aqjaıyq" telearnasyndaǵy "Opıraıas na Zakon" jáne “Zańǵa súıen” baǵdarlamasynda tikeleı efırine qatysyp, suhbattar beriledi.

- Iývenaldy sotta qandaı ózgerister oryn alyp, qandaı jumystar atqarylyp, kelisimder bekitilýde?
- Kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy quqyqbuzýshylyqtyń aldyn-alý boıynsha jumysty jalǵastyrý, mektep oqýshylary men orta arnaýly oqý oryndarynyń stýdentteri arasynda Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekstiń mektep medıaııasyn engizý boıynsha normalary túsindirilýde.
Buqaralyq aqparat quraldary arqyly ata-anasynyń kámeletke tolmaǵan balalardy asyraýdaǵy mindeti jáne alıment tólemegeni úshin jaýapkershiligi týraly, sondaı-aq olardyń mólsherin ózgertý jónindegi daýlar boıynsha isterdi qaraý tájirıbesi týraly «Neke (erli-zaıyptylyq) jáne Otbasy» kodeksiniń normalaryna túsindirý sharalary júrgizilýde.
Jalpy alǵanda, kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty isterdi mamandandyrylǵan sottardyń qaraýy materıaldardy neǵurlym muqııat zertteýge, jazany taǵaıyndaýdyń tásilderin daralandyrýǵa yqpal etedi.
Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty qylmystyq ister sanynyń azaıýy baıqalady, eger 2019 jyly 19 is qaralsa, 2020 jyly 16 is qaralǵan.
Iývenaldy sot tóreliginiń qoljetimdiligi men ashyqtyǵynyń belgileriniń biri - buqaralyq aqparat quraldarymen ózara árekettesý baǵytynda kóptegen jumystar atqarýda.
Memorandýmdar otbasyn, onyń ishinde kámeletke tolmaǵan balalardyń múddelerin qorǵaýǵa baǵyttalǵan. Memorandým aıasynda birlesken is-sharalar, baspasóz konferenııalary, trenıngter, kezdesýler, dóńgelek ústelder men semınarlar ótkiziledi.
Seriktestik kelisimi taraptardy tatýlastyrý úshin jumysqa tizimge engen birlestikterdiń ókilderi men psıhologtaryn tartýǵa múmkindik beredi.
Jasóspirimderdiń quqyqtyq bilimderin arttyrý, kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy quqyq buzýshylyqtyń aldyn-alý, ÁQBtK-niń normalaryn túsindirý maqsatynda mektepter men orta, arnaýly oqý oryndarynyń stýdentteri arasynda mektep medıaııasyn engizý boıynsha túsindirý jumystary júrgizilýde.
Iývenaldy sottyń bastamasymen Tatýlasý ortalyǵy Oral qalasy men aýdandardaǵy mektepter ókilderimen semınar-trenıngter ótkizilip otyrady.

Suhbatyńyzǵa raqmet!

Áńgimelesken: Aıjan Sylanova,
«Adyrna» ulttyq portaly

Pikirler