jäne onyŋ student şaqtaǧy aqyndyq ainalasy turaly
Ädettegıdei, sekseninşi jyldardyŋ basynda da KazGU-diŋ jurnalistika fakultetine bir top aqyn tüsti. Būlar jyl saiyn jurfakqa taban iliktiretin ūl-qyzy aralas elu aqynnyŋ işinen lezde iriktelip şyqty. Jurfakqa aqyn degeniŋ būryn da topyrlap tüsip, aqyn emesteri qairaŋǧa şyǧyp, qaiyrlaǧan balyqtai tobyna ilese almai qalyp jatatyn. Biraq myna aqyndardyŋ jöni bölek sekildi. Keldi de aldyŋǧy kursta oqityn täuir aqyndarmen qoian-qoltyq aralasyp, solardyŋ arasyna tastai batyp, sudai siŋdi de ketti.
Būl bir KazGU-diŋ qalaşyǧynyŋ är aǧaşy jyrmen terbelip tūratyn ädemi kezeŋ edi. Qalaşyqtyŋ kez-kelgen jerinde öleŋ oquǧa bolady. Osy küni bireu-mireuge «Taldyŋ arasyna baryp, öleŋ oqiyn dep edim, jür, tyŋdaşy» deseŋ, şoşyp keter. Ol kezde bäri basqaşa edi. Kez-kelgen jerde tyŋdaityn qūlaq bar. Medinstitutqa barsaŋ da tyŋdaidy. JenPİ-ge barsaŋ da, qasyndaǧy Kirov zauytynyŋ sodyr-soiqandaryna deiin qūlaqtary qalqiyp, öleŋ tyŋdauǧa keledi. Keşke qarai elge belgili myqty aqyndardyŋ bäri KazGU-gradta jüredi. «QazGU-diŋ qalaşyǧy, Közimniŋ qaraşyǧy» olardy mülgip tyŋdap tūrady. Äidik aqyndar kündei kürkirep jyr oqidy. Özderi oqyp bolǧasyn jas perilerge kezek beredi. Olardyŋ «Öleŋiŋ jaqsy eken!», – degeni osy küngi müşäirada jeŋip alǧan jaiynbas köligiŋnen artyq. Aryndaǧan aqyndardy şalaburyl küiinde tün ortasynda şyǧaryp salyp tūramyz. Nesin aitasyŋ, jaryqtyqtardyŋ mas bolǧandaryna deiin, äldebireulerge tisin qairap, kijingenderine deiin ädemi... Al sal-serileri sol küni «saiasi baspana» sūrap, jataqhanamyzda qalyp qoiady.
Aqyn bitken besinşi jataqhanada tünimen damylsyz öleŋ oqidy. Aqyndar aqyn emesterdi ūiyqtatpaidy. Taŋ qylaŋ bere bastaǧanda sabaqqa baratyny eske tüsken bireui öleŋmen eskertpe jasaidy:
Jas aqyndar bas qosqanda dürildei,
Dauystary şyǧady eken gürildei.
Ünsiz ǧana tyŋdap qalǧan bizderge,
Tün ortasy ötip ketti-au, bilinbei...
Änşeiinde eşkimge jalyn ūstatpaityn kileŋ şu asau, bir jaqsysy, sözge toqtaidy. Şetinen bos tūrǧan kereuetke qūlai ketedi.
Syrttan oqityndardyŋ sessiiasynyŋ bastaluy aqyndar üşin ülken toi. Sol syrttan oqityn syrttandardyŋ işinde de qazaqtyŋ myqty aqyndary bar. Olardyŋ sessiiasy ädettegiden ūzaqqa sozylady. Aqyndardyŋ är zachet aluy – jalpyhalyqtyq mereke. Bizdiŋ buynnyŋ ülesine tigen bedeldi «zaochnikter» – Esenqūl Jaqypbekov pen Şorabek Aidarov. Ekeui de elge siŋimdi. Artyq-auys minezderi joq. Äsirese, aqköŋil Esenqūldyŋ bölmeŋe bas sūǧuynyŋ özi bir ǧanibet. «Jigitter, syra işetin neleriŋ bar?», – deidi jai ǧana. Beremiz. «Balyq bar ma?», – deidi ol sosyn. Araldyŋ jigitteriniŋ bölmesinde balyq bolmauşy ma edi. Talǧat Batyrhan balkondaǧy qaqtalǧan sary sazannyŋ bireuin saǧaǧynan ūstap äkep Esaǧaŋnyŋ qolyna ūstatady. «Dūrys boldy, – deidi aqyn aǧamyz, – endi maǧan Qairatty tauyp beriŋder!». Bes qabatty şarlap, aqyn Qairat Älimbekovti izdep ketemiz. Esenqūl aǧam qūmarlyǧynyŋ qūramdas bölikterin tügeldep, üştaǧanyn tiktep alǧan soŋ, syrtqa betteidi. Janynda şaşynan bu būrqyrap Qairat aqyn ketip bara jatady.
Bizdiŋ kursta Bauyrjan Üsenov oqydy. Jigittiŋ sūltany edi ol. Öleŋderi öz aldyna, än salǧanda da bükil qalaşyqty eliktiretin. Dombyra şertisine öner tarlandarynyŋ özi taŋdai qaǧatyn. Mūrty qiiaqtai, asa ajarly jigit bolatyn. Jyrlary birinen biri ötedi. Öleŋ oqyǧanda bükil jūrt ūiyp tyŋdaidy. Qalam siltesi mülde bölek.
Şyŋ şapaqtan basyna teŋge ildirdi,
Aqqu ūşyp, qimylyn köl bildirdi...
Keldi-daǧy aru taŋ däpterime,
Jazyp ketti özindei möldir jyrdy...
nemese:
Öz arnamnan äiteuir aspai baqtym,
Bir armanǧa jasymnan tastai qattym.
Küngei jaqty betke alyp bara jatqan,
Jyr köşine ilesken jas tailaqpyn!..
Osydan soŋ «Köktem keldi jasyl alqa taǧynyp, Qūstar keldi tuǧan jerdi saǧynyp» dep jyrlap jürgen kurstyŋ bir top aqyny öleŋdi birden qoidy.
Aldymyzdaǧy kurstyŋ aqyndary alymdy körinedi. Täuir bolmasa öleŋderi äli künge deiin esimizde tūrar ma edi. Öleŋderin ör dausymen özi oqyǧanda jainatyp jiberetin Bauyrjan Jaqyp («Beineŋdi jürem jattap ap, Jüregim – fotoapparat»), aspaityn, saspaityn, özi de, öleŋi de ünemi qainap jüretin Qairat Älimbekov («Küledi maǧan, küledi, bir qauym qarǧa, Külse külsinşi, solardy ūrǧanym bar ma?!»), tomaǧa tūiyqtau Mūratbek Ospanov («Aqyn deimiz, öleŋ deimiz, jyr deimiz, Jyrymyzdy jyrtyp tastap jür kei qyz...») sol jyldardyŋ özinde öleŋniŋ ökil balasy emes öz balasy ekenin däleldegen-di. Al bizden eki jyl būryn tüsken kurstyŋ aqyndary Nūrlan Berǧaziev (Mäukenūly) pen Beibit Qūsanbekov köştiŋ aldyn bermei tūrdy.
Jurfaktyŋ aqyndary şetinen sūrapyl. Bedeldiŋ bärine solar ie bolady. Ol kezde qyz-qyrqyn jappai eltip öleŋ tyŋdap otyrady. Bizdiŋ de azdaǧan aqyndyǧymyz bar edi. Onymyz mynalardyŋ öleŋine astar boluǧa jaramai qaldy. Biraq birden berile qoiǧanymyz joq. Şamamyz jetkenşe ilesip baqtyq. Ol kezde temirdei qatty tūjyrym bar. Jaqsy aqyn syrany jaqsy işui kerek. Syrşyldyq pen syraşyldyqty birge ädiptegen zaman. Edildiŋ boiy en toǧai... «Dumandy edi senimen syrahana, Jabylǧan soŋ qaituşy ek birotala» dep duyldatyp jürgen kez.
Aitpaqşy, aramyzda aqyn qyzdar da barşylyq eken. Aldymyzdaǧy kurstardaǧy Baian Beketova, Ümithan Altaeva, Gülbahram Jebesinova, Elena Taŋbaeva – tanylyp qalǧan aqyndar. Bizdiŋ kurs ta aqyn qyzdardan kende emes körinedi. Atyraulyq közildirikti qyz Säuleş Şätenova men jüzi ünemi alaulap tūratyn kegendik aqsary qyz Nūrmira Älişerova ekeui tün balasy ūiqy körmei öleŋ jazady. Tünimen jazǧan öleŋderinen toiat tauyp, erteŋine sabaqta ekeui de eki beti albyrap otyrady. Tym erte tūrmys qūrǧan Nūrmira aqyn («Jem bolyp ketken qyrǧiǧa, Jaǧdaiyŋ qalai, Nūrmira?») öleŋ ölkesin öz erkimen tastap şyqty da, Säuleş Şätenova äri qarai jalǧastyra berdi. Büginde sol Säuleş – birneşe müşäirada bäige alǧan belgili aqynnyŋ biri. Atyraudaǧy bir audandyq basylymnyŋ bas redaktory.Söitsek, naǧyz aqyn qyzdyŋ öz ortamyzda jürgenin bilmeppiz. Ol basqalar siiaqty birinşi kursqa tüse sala jarqyldap jyr oqyǧan joq. Duyldasyp öleŋ oqyp jatqan arqaly aqyndardyŋ tobyna da aralaspady. Jappai konspekt jazyp, jabyla sabaq oqyǧan pysyqtardyŋ qataryna da qosylmady. Moinyna qalyŋ şarfyn orap alyp, jūmbaq küide özimen-özi jüretin de qoiatyn. «Sen maǧan şarfyŋdy ber, şarfyŋdy ber, Jüzımdı qyrdyŋ jelı şarpyp jürer» dep örşelene ūmtylatyn Mūqaǧaliy da joq edı onyŋ... Eldiŋ közine dudyraǧan şaşy birden tüsetin. Baiaǧy barşamyzǧa tanys Andjela Devistiŋ döŋgelek qalpaq tärizdengen būira şaşynan keiin osyndai qalyŋ şaş körip tūrǧanymyz... Qazir qazaq poeziiasynyŋ jaryq jūldyzdarynyŋ birine ainalǧan asa daryndy aqyn Gülnär Salyqbaidyŋ student kezdegi keipi osyndai edi.
Sol qyzdyŋ şyn aqyn ekenin eşkimge köp jariialai bermeitin bir öleŋinen kezdeisoq bilip qaldyq.
Eski jara auyzyn tyrnamalyq,
Ekinşi ret sen meni jaralama...
Köilegimdi jaǧadan ūrlap alyp,
Sudan şyǧarmaitūǧyn qara bala!
«Ei, Älişerova!, – dedim özim qaljyŋmen qajai beretin Nūrmiraǧa, – öleŋdi der kezinde qoiyp ketkeniŋ qandai abyroi boldy. Sūrapyl ǧoi mynau... Myna qyzdan keiin öleŋ jazu degen...». Tiliniŋ türpisi bar Nūrmira da qarap qalmaidy. «Senderdiŋ de anau Üsenov ünderiŋdi öşirgen joq pa?!».
Sodan Gülnar bastaldy... Qatarlastary men qanattastarynyŋ ortasynan suyrylyp şyqty. Onyŋ bırınen-bırı ötken tyŋ teŋeulerı men tüidektelgen tırkesterın qorytyp ülgere almai jattyq. «Men merekeden keiıngı köşemın, Şattanudan şarşaǧan», «Körmeiın desem közım bar», «Keşırıŋder kelgenımdı ömırge» dep jyrlap, qara üzıp ketken Gülnarǧa süisınıp qaradyq ta otyrdyq. Ol sūŋqar da bolǧan joq, tūlpar da bolǧan joq, kädımgı Gülnar boldy.
Bügıngı Gülnar biıgınde tūr. Tereŋ. Tylsym. Tūŋǧiyq. Tūnyq... Ol eldıŋ köz aldynda qazaq poeziiasynyŋ qaitalanbas qūbylysyna ainaldy. Ömırdegı öz tūlǧasy da tartymdy. Qūbylys bolsa da, qarapaiym, tereŋ bolsa da, tūraqty. Bız bıletın aqyn Gülnar küpı kigen qara öleŋdı älı de talai ret türlendıre tüsetını anyq...
* * *
Belgılı aqyn, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, menıŋ märtebelı kurstasym Gülnar Salyqbaidyŋ tuǧan künı de kep qapty. Öz ǧūmyryŋ da, jyr-ǧūmyryŋ da ūzaq bolsyn, Gülnar qyz! Ömırıŋnıŋ mänı – Ämırıŋ aman bolsyn! Ünemı «Almatyǧa Zeipın kele jatqandai» küi keşuıŋe tılektespın!
Bauyrjan OMARŪLY
Ūqsas jaŋalyqtar
