Qūjat, kılt jäne Amangeldı aǧa

Bärı özımnen. Aiaq astynan asyǧyp jolǧa şyqqanymda ekı jyl boiy ejıktep jazǧan, äupırımdep jürıp üş-tört gazetke şyǧarǧan on-on bes maqalam elde qalyp qoiypty. Būl qalyŋ jynystyŋ ışınen qoian atuǧa kep tūryp, myltyǧyŋdy ūmytyp ketkenmen bırdei närse. Ondai ūqypsyz emes sekıldı edım... Bılmeimın ǧoi, bır şaitan közdı myqtap bailaǧan da... Özım de äbden taqap, bır kün qalǧanda Almatyǧa äzer taban ılıktırgem. Sodan şamam kelgenşe, yşqynyp baqtym. Zaulap otyryp, «Leninşıl jasta» qyzmet ısteitın Quanyş Jienbaev aǧama bardym. Ol kısı menı jöndep tanymasa da, «Būiyrsa, būl balanyŋ bırınen soŋ bırı bes-alty maqalasy topyrlap şyǧaiyn dep jatyr» degen syŋaidaǧy qaǧaz jazyp, mör bastyryp berdı.

Sol qaǧazdy myqtap ūstap, universitettıŋ qūjat qabyldaityn kezegıne tūrdym. Tüngı onǧa qarai kezegım keluın keldı. Bıraq älı jaryq körmegen maqalalar turaly anyqtamanyŋ eş järdemı bolmady. Qūjat qabyldauşylardyŋ uäjı şegedei. «Bärı dūrys. Ekı jyl stajyŋ bar. Talabyŋ da bar. Bıraq jariialanǧan maqalaŋ joq». «Maqalam bar, – dep özeurep qoimaimyn men, – tek auylda qalyp qoiǧany bolmasa...». «Endeşe, bala, erterek auylyŋa qaityp, sol maqalalaryŋa tezdetıp jetıp al, oqudy qaitesıŋ?!».

Osymen üşınşı ret oqudan jolym bolmaiyn dep tūr. Ne degen kerı ketken bala edım?! Boldy, bärı bıttı endı... Äskerge ketem. Qaityp kep, qaşqan teŋızdıŋ soŋyna tüsetın balyqşy bolam. Sosyn «balyqşymyn, baqyttymyn» dep auylda öleŋ aityp jürem. Ary ketse, audandyq gazetke ştattan tys tılşı retınde ara-tūra habar-sabar jazyp tūrarmyn. Onda da jazǧanym jarasa... Köremız endı. Tıs qaqqan üş tılşıge bergısız bır ştattan tys tılşı bolady demeitın be edı osy?!

Tün ortasynda eŋsem tüsıp, besınşı mikroaudandaǧy uaqytşa toqtaǧan üiıme jettım. Qarasam, törde maldas qūryp, äkei otyr. Qyzylordadan jaŋa ǧana ūşyp kelıptı. «Äi, bala, myna bır qaǧazdaryŋdy qaldyryp ketıpsıŋ ǧoi», – dep qoiady. Mässaǧan, sonau Qaratereŋde qalyp qoiǧan qairan menıŋ midy qozǧaityn maqalalarym... Dälırek aitqanda, jazǧandarym jaryq körgen gazetterdıŋ qiyndylary. «Tolqyn», «Qazaqstan pionerı», «Lenin joly»... Balqaş jaqqa saparlap bara jatqan bızdıŋ äkeige ılesıp, artymnan ızdep kelgen «şedevrlerımdı» körgende edäuır tolqyp kettım. Tolqyp bolyp, saǧatqa qarasam, tüngı on ekıge on bes minut qalypty. Endı tura on bes minuttan keiın qabyldau komissiiasy jūmysyn aiaqtaidy. Köşege şyǧyp, taksi ūstadym da, KazGU-ge qarai qūstai ūştym. Äigılı Kirov köşesı, 136 üi. Eskı korpus. Köşede qozǧalystyŋ azdyǧyna qaramastan, taksiım de mityŋdap jürıp bolmady. Edäuır keşıgıp jettım. Kelsem, maŋaida tırı jan joq. Joq, bır adam ǧana jür... Dembelşe kelgen, keŋ jauyryndy şiraq jıgıt aǧasy esıkke qol basyndai qara qūlypty salyp, bır uys kıltınıŋ bıreuın oŋtailap, küşke salyp, būrap jatty.

Ölerdegı sözımdı aityp, tal qarmap jatyrmyn. «Aǧai, osylai da osylai, bızdıŋ äulettıŋ zaŋy qatal, oquǧa ary ketse üş-aq ret jıberedı. Üşeuınde de tüse almasaŋ, äskerge attandyrady. Kelgen soŋ alty qūlaş au berıp, üş qūlaş qaiyqqa mıngızıp, tört qūlaş taiau ūstatyp, kök teŋızge aidaidy. Al men oqyǧym keledı, aǧa. Biyl üşınşı ret qūlaiyn dep tūrmyn. Qabyldaŋyzşy qūjatymdy...

Közım eşnärse körmeidı. Bükıl taǧdyrym qūryştan qūiǧandai şyp-şymyr älgı aǧaidyŋ qolyndaǧy kıltınıŋ ūşynda tūr edı.

Ol küldı. Küldı de säl oilandy. Oilandy da, qolyndaǧy kılttı şyqyr-şyqyr etkızıp berı qarai būrady. Esıktı qaitadan aiqara aşty. Menı jetektep aumaǧy atşaptyrym zal arqyly bölmesıne ertıp keldı. Sol jerde küibeŋdep tūryp, jaŋaǧy bır uys kılttıŋ arasynan soiaudai taǧy bır kılttı suyryp aldy. Sonadai jerde tūrǧan abajadai temır sandyqty aşty. Qalyŋ jurnaldy alyp, menıŋ qūjatymdy öz qolymen tırkedı. Aşu şaqyrǧan joq, artyq sūraq qoiyp, mazalaǧan da joq. Bar bolǧany qūjatymdy qabyldaǧany turaly anyqtamany qolyma ūstatqan soŋ, «Äi, sen tüsesıŋ-ei oquǧa», – dep jyly jymidy.

Şynynda da, sol joly şyǧarmaşylyq konkurstan ötıp, tiıstı emtihandardy tapsyryp, tüstım men oquǧa. Söitıp, jurnalistikanyŋ jalyna jarmasyp, aldaǧy būiyrǧan belesterımızge qarai kösıle şaptyq. Tün ortasynda ūşyrasqan sol aǧamnyŋ qolyndaǧy kıltı bükıl bolaşaǧymyzdyŋ qaqpasyn aiqara aşyp berdı...

* * *

Osydan qyryq bır jyl būryn tün ışınde qūjatymyzdy qabyldap, keleşegımızge jön sıltegen aiauly jan sol kezdegı KazGU-dıŋ oquǧa qabyldau komissiiasynyŋ jauapty hatşysy, jas tarihşy ǧalym Amangeldı Qūsaiynov edı. Asyl aǧamyz keiın elge tanymal azamatqa ainaldy. Arqa tösınde boi kötergen Euraziia ūlttyq universitetınıŋ tūŋǧyş rektory boldy. Joǧary attestasiialyq komissiiany, Bılım akademiiasyn basqardy. Elordadaǧy Euraziia gumanitarlyq institutynyŋ ırgesın qalap, dıŋgegın tıktep, keregesın keŋeittı.

* * *

Bügın sol ardaqty Amangeldı aǧamyz dünie saldy. Biyl seksenge tolatyn edı... Turaşyl edı. Betıŋ bar, jüzıŋ bar demeitın edı. Kölgırsudı ūnatpaityn edı. Jūrtqa jaqsylyq jasaudy jany qalaityn edı. Qysqasy, ädemı qartaiyp edı...