Aı, Berdibaı, Berdibaı,
Sóıler me edim men bulaı?!
Muńym meniń bitpedi-aı,
Kúnim neni kútkeni-aı?!
Ertaı Ashyqbaev
Osydan otyz alty jyl buryn, búgingishe aıtsaq, Bershúgir stansasynyń, temirjol boıynyń sol kezdegi resmı onomastıkasyna súıensek, «Berchogrdiń» balasy Berdibaı Kemal ekeýmiz Aqtóbe oblystyq «Kommýnızm joly» gazetine óndiristik praktıkaǵa keldik. Bul kommýnızmniń elesi eptep kómeskilene bastaǵanymen onyń sara joly áli de saırap jatqan kez edi. Osyndaı ıdeologııalyq ustanym qoǵamǵa tirek bolyp turǵan dáýirde ilmıgen shıborbaı eki stýdent aqtóbelik saqa jýrnalısterdiń ortasyna top ete tústik.
Bizdiń bul kelýimiz keıin osy gazettiń búgingi bas redaktorynyń orynbasary, ol kezdegi jas tilshi Ertaı Ashyqbaevtyń «Óndiristik tájirıbe» degen óleńine ózek boldy:
Aqtóbe, talaı erge boldyń ystyq,
Almatydan keldi, ýaı, –
Syn-baıqaýǵa bir aılyq óndiristik,
Baýyrjan men Berdibaı.
Men túlekpin, stýdent bular áli,
Bular – eskek baǵytsyz qaıyqtaǵy.
Joq ázirge baısaldy muralary,
Joq tipti zaıyptary…
Jýrfakty bitirgenine bir-eki-aq jyl ótken Erekeń
«Dál osyndaı sál muńsyz, sál baqytty,
Men de bolǵam,
Kezikpegen eshqandaı zarǵa tipti,
Keshegi kelgen ordam», – dep bizge qyzyǵa qaraıdy.
«Sondyqtan da tym ystyq bular maǵan,
Júremin áridegi eleske erip,
Qaı sıqyr jutqan bizdi, kim arbaǵan,
Osyndaı emes pe edik?», – dep stýdent kúnin saǵynyp eske alady. Al biz qalamy óleń sózge de, kósemsózge de júırik Erekeńniń qabiletine qaıran qalamyz. Ádette aqyndardyń maqala jazýǵa qyry bola bermeýshi edi…
Úshinshi kýrsty bitirgen soń Aqtóbege óndiristik praktıkaǵa kelýimniń eki-úsh túrli sebebi bar edi. Birinshiden, bir kýrs tómen oqıtyn Berdibaı dosym «Bizdiń elge baraıyq, Shalqarda shalqyp júrip, bir jaqsylap demalaıyqshy», – dep qolqa saldy. Ekinshiden, Aqtóbe bizdiń Aralǵa sonshalyqty alys emes. Óndiristik praktıkany erterek bitirip, el jaqqa tartyp turǵym keldi.Gazettiń aýyl sharýashylyǵy bóliminiń meńgerýshisi Ámir Oralbaev aǵamyz bas redaktor Nurqaıyr Teleýovke kirip shyǵyp, Berdibaı ekeýmizdi óziniń qaramaǵyna praktıkadan ótýge surap aldy. Egis naýqanynyń kúıip turǵan tusy. Praktıkanttyń kómegine zárý bólimniń biri osy.Bir-eki maqala jazyp, aýylǵa taıyp turamyn degenimiz ádire qaldy. Bas redaktor Berdibaı ekeýmizdi shtatqa aldy. Sol Ámirdiń bólimine tirkeldik. Ekeýmizge bir jýrnalıstiń jalaqysyn bólip berdi. Onyń ústine qalamaqysy taǵy bar. Ol kezde ashqursaq stýdent úshin munan artyq baqyt joq edi.
Qolymyz sál bosasa, dálizge shyǵyp, ári Erekeńnen temekini durystap shegýdi úırenip, ári áserli áńgimesin tyńdap qaıtamyz. Almatyda qatar ótkizgen kúnderdi eske alyp, kúlisemiz. Erekeń zilsiz ázilge óte sheber. Shaıtan ıektegen Berdibaı ekeýmiz de qysyr áńgimeniń qalyptasqan mamanymyz. Al Ámir ázil-ospaqqa múlde joq. Sony baıqaǵan Berdesh ekeýmiz mádenıet bólimine baryp, Erekeńnen aýyq-aýyq qýat alyp kelemiz de, Aqtóbeniń aýyl sharýashylyǵyn órkendetýge asa qulshynyspen kirisemiz...
Meniń Berdesh dosym oqý bitirgen soń Aqtóbeniń aýyl sharýashylyǵyn bolmasa da, buqaralyq aqparat salasyn órkendetýge bar ǵumyryn arnady. "Egemen Qazaqstannyń" osy oblystaǵy menshikti tilshisi boldy. Onyń áıgili Móńke bıdiń tikeleı urpaǵy ekenin keıin bildik. Uly babasyn ulyqtaýǵa bir adamdaı eńbek sińirdi. Keıinnen dos-jarandarynyń bári Almaty men Astanaǵa údere kóshken kezde ol araıly Aqtóbesin shyraıly shahardyń eshqaısysyna aıyrbastamady. Qalamyn myǵym ustady. Qadamyn nyq basty. Qalalyq ákimdiktiń qatardaǵy qyzmetkeri bolsa da, kez-kelgen sheneýnikke keýdesin bastyrǵan joq. Túmenbasy Tórejan Mándibaı bastaǵan aqtóbelik satırıkter armııasynyń saıypqyran sarbazynyń biri edi.
Byltyrdan beri aýyr dertke shaldyqty. Tózimdiligi tań qalarlyq edi. Syrqaty janyna batqanyn bildirgen joq. Eńsesin tómendetpedi. Sońǵy kúnderge deıin er minezdi qalpynan tanbady.
Sol Berdibaı Kemal... Dosqa adal, sertke berik, aryna daq túsirmegen aq Berdesh búgin ómirden ótti... Jan jary Meıramgúlge, apasy Bákızaǵa, inileri Meırambaı, Eltaı, Oralǵa, basqa da aǵaıyn-týystaryna kóńil aıtamyz.
Sózi salıqaly, oıy oramdy Berdibaıdyń boıynan bıdiń bolmysyn baıqaıtynbyz. Bálkim, «Jylqy juldyz bolady, Qoı qundyz bolady. Kebir jerge teńeledi, Áıel erge teńeledi, Kól teńizge teńeledi. Sıyr ógizge teńeledi» dep tolǵaǵan birtýar babasynyń qasıeti qonǵan bolar.
Áıteýir, biz kórgen Móńke bı sol edi...
Aldyńnan jarylqasyn, aq Berdesh!
Baýyrjan OMARULY
REDAKIIaDAN:
Ǵalym, pýblııst-jýrnalıst Baýyrjan Omarulynyń qalamdasy Berdibaı Kemal týraly estelik maqalasy bir jyl buryn (2020 jyldyń 4 tamyzy) kúni marqumnyń mezgilsiz qaıtys bolýyna baılanysty jazylǵan edi. Búgin jýrnalıst Berdibaı Kemaldyń týǵan kúni. Soǵan oraı ataýly estelikti qaz-qalpynda oqyrman nazaryna qaıta usynyp otyrǵan jaıymyz bar.
