Maman avıaııa salasyndaǵy qaýipsizdik keshendi qımyldy talap etetinin aıtady. Ár apattyń óz sebebi bolǵanymen, salaǵa ortaq erejelerdi buljytpaı oryndaý – qaterdi azaıtatyn faktor.
Sońǵy ýaqytta áýe apattarynyń sany kúrt ósti. Azerbaijan Airlines (AZAL) áýe kompanııasyna tıesili Embraer 190 ushaǵy Qazaqstannyń Aqtaý qalasy mańynda apatqa ushyraǵannan keıin bul másele qoǵamda burynǵydan da ózekti bola tústi. Alaıda osy apattan keıin taǵy úsh áýe apaty – Ońtústik Koreıada, Kanadada jáne Norvegııada oryn aldy.
31 qańtar men 1 aqpanda AQSh-tyń Vashıngton jáne Fıladelfııa qalalarynda da eki áýe apaty bolyp, ondaǵan adam qaza taýyp, jaraqat aldy.
APATTYŃ ALDYN-ALÝ
Túrik ushqyshy, nusqaýshy, polkovnık Mustafa Tekındordyń aıtýynsha, áýe apattaryna qatysty eń jıi talqylanatyn másele – olardyń aldyn alý múmkindigi.
«Eger áýe apattarynyń aldyn alýǵa bolsa, onda olar nege oryn alady?» degen suraq týyndaıdy. Zertteýler kórsetkendeı, apattardyń 80 paıyzy adam faktorynyń áserinen bolady jáne olardyń kóbin boldyrmaýǵa múmkindik bar. Árbir áýe reısiniń qaýipsizdigi – ushaqty daıyndaıtyn tehnıkalyq mamandardan bastap, ony basqaratyn ushqyshtar men áýe keńistigin baqylaıtyn dıspetcherlerge deıingi barlyq mamandardyń durys sheshim qabyldaýyna baılanysty», - dep túsindirdi ol.
ANYQ KÓRINÝ
Mamannyń aıtýynsha, avıaııada kóriný deńgeıi óte mańyzdy.
«Tehnologııa damyǵan saıyn áýe qozǵalysy da artyp keledi. Áýe kemelerinde basqa ushaqtardy anyq kórýge múmkindik beretin arnaıy jabdyqtar men jaryqtandyrý júıeleri bar. Mysaly, apattyń aldyn alýǵa arnalǵan jaryqtar árbir ushaqta ornatylady. Olar qozǵaltqysh iske qosylǵanda janyp, reıs aıaqtalǵan soń sónedi. Osyndaı júıelerdiń kómegimen áýe keńistigindegi basqa ushaqtardy vızýaldy túrde baqylaýǵa bolady»,- deıdi Tekındor.
Jaryqtandyrý júıelerinen bólek, zamanaýı ushaqtar áýe qozǵalysyn baqylaý jáne soqtyǵysýdyń aldyn alatyn TCAS (Traffic Alert and Collision Avoidance System) júıesimen jabdyqtalǵan. Bul júıe jaqyn mańdaǵy ekinshilik radıolokaııalyq SSR (Secondary Surveillance Radar) júıesinen sıgnaldar qabyldap, basqa ushaqtarmen soqtyǵysý qaýpi týraly eskertedi. Sondaı-aq, ekıpajǵa dybystyq jáne vızýaldy belgi berip, qaýipten qutylý úshin bıiktikti ózgertý boıynsha nusqaýlyq usynady.
DURYS ESTÝ
Ushqyshtyń aıtýynsha, avıaııada basqa ushaqtardy kórýmen qatar, estý de mańyzdy.
«Áýe keńistiginde ushý qaýipsizdigin qamtamasyz etý, qozǵalysty úılestirý jáne qyzmet kórsetý úshin biryńǵaı til – avıaııalyq frazeologııa qoldanylady. Mysaly, áýedegi ushaqtyń ushqyshyna «siz áýedegi basqa ushaqty kórip tursyz ba?» degen suraq qoıylsa, ushqyshtyń durys jaýaby «qaı ushaq?» bolýy kerek. Sebebi túnde ushqanda kórý múmkindigi kúndizgige qaraǵanda az bolady. Sondyqtan ushqyshtyń «kórip turmyn» dep jaýap berýi asa dál bolmaýy múmkin. Dıspetcherler ushaqtardy únemi baqylap, tótenshe jaǵdaılar týraly ushqyshtarǵa eskertip otyrady. Mundaı jaǵdaıda olar ushaqtyń baǵyty men qashyqtyǵy týraly málimet beredi», - dedi ushqysh.
«Bir sózben aıtqanda, apattar – avıaııa salasynyń ajyramas bóligi. Jer ústi, teńiz jáne temirjol kólikteri sııaqty, áýe kóliginde de apattar bolýy múmkin. Zertteýlerge sáıkes, álem boıynsha kún saıyn myńdaǵan reıster ushatynyn eskersek, áýe kóliginde ólim qaýpi mıllıonǵa on jaǵdaıdy quraıdy. Sondyqtan ushaqtar áli de álemdegi eń qaýipsiz kólik bolyp tabylady», - dep qorytyndylady Mustafa Tekındor.
