Naýryz meıramy – jer betindegi eń kóne merekelerdiń biri. Ony bes myń jyldan astam ýaqyttan beri kóktem men tabıǵattyń jańarý merekesi retinde Ortalyq Azııa halyqtary, keıbir derekter boıynsha shyǵys slavıandary toılap keledi.
Ejelgi esep boıynsha bul kún ádette kóktemgi kún men túnniń teńeletin ýaqytyna sáıkes keledi. Sondyqtan qazaqtar naýryz aıyn Naýryz dep ataǵan. Bul kúni tabıǵatta jańarý bolyp, kóktemniń alǵashqy kún kúrkirep, aǵashtarda búrshik jaralyp, jasyl jelekter jaınap ósedi dep esepteldi. Aıta ketý kerek, Naýryz meıramy kóktem men jańarýdyń dinge jatpaıtyn meıramy retinde Qazaqstannyń barlyq halyqtarynyń ómirindegi qysty shyǵaryp salýmen jáne basqa da kóptegen mańyzdy sáttermen ortaq.
Eger bul kúni uldar týylǵan bolsa, olardy dástúrli túrde Naýryzbaı nemese Naýryzbek, al qyzdardy jaı Naýryz nemese Naýryzgúl dep ataǵan. Eger sol kúni qar jaýsa, bul jaqsy belgi sanaldy. Tipti qazaq ańyz-áńgimelerindegi qyz sulýdy Naýryzdyń aq qarymen salystyrady, óıtkeni naýryz aıynda ádette erekshe appaq jumsaq úlpildek qar jaýady.
Bul halyq arasynda dástúrge aınalǵan: Naýryz meıramy keń kólemde toılansa, jyl da berekeli bolady. Osydan merekelik ádet-ǵuryptar men atrıbýttardyń kóptigi. Kóktemgi kún men túnniń teńelýi qarsańynda adamdar úılerin retke keltirip, qaryzdaryn ótep, janjaldasyp júrgendermen tatýlasady. Óıtkeni, qarttar aıtqandaı, Naýryz úılerine kirgende, barlyq aýrý men sátsizdikter olardy aınalyp ótýi kerek.
Mereke qarsańynda túnde sút, egin, jaýyn-shashynnyń mol bolýyn tilep, barlyq ydystarǵa sút, aıran, astyq, bulaq sýy quıylyp, Naýryz kúni barlyǵy jaqsylyqqa umtylǵan. Kóńil-kúı, olar kezdesken kezde bir-birin qushaqtap, barlyq qıynshylyqtar men jasandyqtar ótip ketýi úshin jaqsy tilekterin bildirdi.
Ejelgi dástúr boıynsha Naýryz meıramy kezindegi basty dám – tirshiliktiń 7 elementin beıneleıtin 7 ıngredıentten turatyn naýryz-kóje. Bul sý, et, tuz, maı, un, jarma (kúrish, júgeri nemese bıdaı) jáne sút. Halyq nanymynda olar qýanyshty, sáttilikti, danalyqty, densaýlyqty, baılyqty, jyldamdyqty, ósýdi jáne qudaıdyń qorǵaýyn bildiredi.
Naýryz meıramy kúnderi adamdar týystaryna, dostaryna barýǵa tyrysady, olardy qonaqqa shaqyrady.
Naýryz meıramynyń mazmuny dástúrli elementterdi saqtaýmen qatar birtindep keńeıip keledi. Naýryz meıramyn toılaý qazirgi tańda túrli ulttyq oıyn-saýyqtarǵa, baıqaýlar men kórinisterge, sonyń ishinde halyq ánderi men bıleri oryndalǵan konertterge toly.
"Adyrna" ulttyq portaly
