قىتايدىڭ گەوساياسي امبيتسياسى-2
قىتاي افريكانىڭ مۇحيتپەن قورشاعان جاعالاۋلارى مەن بۇعازدارىندا ءوزىنىڭ اسكەري تەڭىز پورتتارىن سالىپ جاتقانىن ايتتىق. سپۋتنيك ارقىلى ىسكە اسقان تۇسىرىلمدەر قىتايدىڭ قازىر ەكىنشى اسكەري تەڭىز پورتىن سالىپ جاتقانىن دا انىقتادى. ول افريكانىڭ دجيبۋتي ەلىندە ەكەنى انىقتالدى.
قازىرگى پروەكتى بويىنشا قىتايدىڭ افيركا جاعالاۋلارىنا سالىپ جاتقان اسكەري تەڭىز پورتتارى شىعىس جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى اسكەري تەڭىز وپەراتسيالارىنىڭ قۋاتىن ارتتىرىپ، قىتايدىڭ حالىقارالىق گەوساياسي ارەنادا ىقپالىن پاش ەتۋ دەپ اتادى، امەريكالىق اسكەري بارلاۋ قىزمەتى.
«Lu Man» پورتالى دا قىتايدىڭ بۇل جوباسى ء"بىر جول - ءبىر بەلدەۋ" اتتى جاھاندىق ينيتسياتيۆاسى ارقىلى ىسكە اسىپ جاتقان ارەكەتى دەپ حابارلادى. ال، قىتايدىڭ بۇدان كەيىنگى جسوپارىندا بار كەلەسى پورتى افريكاداعى قاي ەلدىڭ جاعالاۋىنا تۇسىتەنىن ءالى ەشكىم بولجاپ بىلە الماي وتىر.
قىتايدى نە قىزىقتىرىپ وتىر؟
قىتايدىڭ قازىرگى جاھاندىق ينيتسياتيۆاسى ءوزىنىڭ ۇلتتىق شەكاراسىنان الدەقايدا تىس جۇمىس جاساپ جاتقانىن باتىستىڭ ازۋلى ەلدەرى دە جوققا شىعارمايدى. ءتىپتى، اقش-تىڭ ءوزى سوڭعى ونجىلدىقتاردا قىتايدى تەرەڭ زەرتتەۋگە كوشىپ، سانكتسيامەن سوققىلاپ كەلە جاتىر. قىتايدىڭ حالىقتىق ازات ەتۋ ارمياسىنىڭ سوڭعى كەزدەگى ميسسياسى اقش-تىڭ ءوزىن گەوساياسي الاڭدا الاڭداتپاي قويمادى. 2004 جىلى قىتايدىڭ توراعاسى حۋ تسزينتاو "قىتايدىڭ جاڭا تاريحي ميسسياسى" دەگەن قۇجاتتى بەكىتىپ تاستاۋى قىتايدىڭ وسىدان 17 جىل بۇرىن حالىقارالىق گەوساياسي مايدانعا دايىن ەكەنىن كورسەتتى.
ءدال قازىرگى سي ءتسزينپيننىڭ داۋىرىندە بۇل پروتسەستەر اشىقتان اشىق ىسكە اسىپ، راديكالدى تۇردە وزگەرىپ جاتىر. جەر شارىنىڭ ەكىنشى جارتىسىن ءوزىنىڭ ىقپالىنا وتكىزۋگە دايىن ەكەنىن دە كورسەتۋدە.
قىتاي ءوزىنىڭ العاشقى اسكەري تەڭىز پورتىن 2017 جىلى شىعىس افريكانىڭ دجيبۋتي ەلىنىڭ جاعالاۋىنا سالدى. ونىڭ قۇرىلىسىنا 590 ميلليون اقش دوللارىن ءبولدى. بۇل شىعىس اسكەري پورتىنا قىتايدىڭ حالىقتىق ازات ەتۋ ارمياسىنىڭ اسكەرلەرى دە كەلىپ قويعان. مۇندا ادەن شىعاناعى مەن قىزىل تەڭىز اراسىنداعى لوگيستيكالىق قىزمەتتىڭ ءبارى رەتكە كەلتىرىلىپ، افريكا ەلدەرىنە بىتىمگەرلىك جانە گۋمانيتارلىق كومەككە ساقاداي ساي دايىن وتىر. لوگيستيكالىق قىزمەتتىڭ بارلىعى قىتايدىڭ حالىقتىق ازات ەتۋ اسكەرىنىڭ كۇشىمەن ىسكە استى.
وسى ستراتەگيالىق ماڭىزدى سانالاتىن اسكەري تەڭىز پورتى قىتايدى ءۇندى مۇحيتىمەن دە بايلانىستىراتىن ماڭىزدى جول توراپتارى بولماق. سوندىقتان پەكين ءوزىنىڭ كوممەرتسيالىق ءارى ەكسپورتتىق ونىمدەرىن سۋ لاينەرلەرى مەن تانكەرلەرى ارقىلى دا ەمىن ەركىن جەتكىزىپ، قىتايدىڭ تەڭىزدەگى يمپورتتىق ساۋداسىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرا الادى.
دجيبۋتيدەگى قىتايدىڭ اسكەري تەڭىز پورتى پەكيننىڭ رەگيونداعى ينۆەستيتسيالىق جانە ينفراسترۋكتۋرالىق مۇددەلەرىن قورعاپ، ميلليونداعان قىتاي ازاماتتارىن افريكا كونتينەنتىندە جۇمىس جاساۋىنا، 500 مىڭ قىتاي ازاماتىن تاياۋ شىعىسقا قونىستاندىرۋعا كومەگىن تيگىزەدى. قىتايدىڭ ء"بىر جول - ءبىر بەلدەۋ" عاسىرلىق جوباسىنىڭ ىشىندە وسى تەتىكتەر دە قاراستىلىرعان.
ماقالا بىرنەشە بولىمنەن تۇرادى
جالعاسى بار...
بەكبولات قارجان،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
