Qytaıdyń geosaıası ambıııasy-2
Qytaı Afrıkanyń muhıtpen qorshaǵan jaǵalaýlary men buǵazdarynda óziniń áskerı teńiz porttaryn salyp jatqanyn aıttyq. Spýtnık arqyly iske asqan túsirilmder Qytaıdyń qazir ekinshi áskerı teńiz portyn salyp jatqanyn da anyqtady. Ol Afrıkanyń Djıbýtı elinde ekeni anyqtaldy.
Qazirgi proekti boıynsha Qytaıdyń Afırka jaǵalaýlaryna salyp jatqan áskerı teńiz porttary Shyǵys jáne Ońtústik Qytaı teńizindegi áskerı teńiz operaııalarynyń qýatyn arttyryp, Qytaıdyń halyqaralyq geosaıası arenada yqpalyn pash etý dep atady, amerıkalyq áskerı barlaý qyzmeti.
«Lu Man» portaly da Qytaıdyń bul jobasy "Bir jol - Bir beldeý" atty jahandyq ınııatıvasy arqyly iske asyp jatqan áreketi dep habarlady. Al, Qytaıdyń budan keıingi jsoparynda bar kelesi porty Afrıkadaǵy qaı eldiń jaǵalaýyna túsitenin áli eshkim boljap bile almaı otyr.
Qytaıdy ne qyzyqtyryp otyr?
Qytaıdyń qazirgi jahandyq ınııatıvasy óziniń ulttyq shekarasynan áldeqaıda tys jumys jasap jatqanyn Batystyń azýly elderi de joqqa shyǵarmaıdy. Tipti, AQSh-tyń ózi sońǵy onjyldyqtarda Qytaıdy tereń zertteýge kóship, sankııamen soqqylap kele jatyr. Qytaıdyń halyqtyq azat etý armııasynyń sońǵy kezdegi mıssııasy AQSh-tyń ózin geosaıası alańda alańdatpaı qoımady. 2004 jyly Qytaıdyń tóraǵasy Hý zıntao "Qytaıdyń jańa tarıhı mıssııasy" degen qujatty bekitip tastaýy Qytaıdyń osydan 17 jyl buryn halyqaralyq geosaıası maıdanǵa daıyn ekenin kórsetti.
Dál qazirgi Sı zınpınniń dáýirinde bul proester ashyqtan ashyq iske asyp, radıkaldy túrde ózgerip jatyr. Jer sharynyń ekinshi jartysyn óziniń yqpalyna ótkizýge daıyn ekenin de kórsetýde.
Qytaı óziniń alǵashqy áskerı teńiz portyn 2017 jyly Shyǵys Afrıkanyń Djıbýtı eliniń jaǵalaýyna saldy. Onyń qurylysyna 590 mıllıon AQSh dollaryn bóldi. Bul Shyǵys áskerı portyna Qytaıdyń halyqtyq azat etý armııasynyń áskerleri de kelip qoıǵan. Munda Aden shyǵanaǵy men Qyzyl teńiz arasyndaǵy logıstıkalyq qyzmettiń bári retke keltirilip, Afrıka elderine bitimgerlik jáne gýmanıtarlyq kómekke saqadaı saı daıyn otyr. Logıstıkalyq qyzmettiń barlyǵy Qytaıdyń halyqtyq azat etý áskeriniń kúshimen iske asty.
Osy strategııalyq mańyzdy sanalatyn áskerı teńiz porty Qytaıdy Úndi muhıtymen de baılanystyratyn mańyzdy jol toraptary bolmaq. Sondyqtan Pekın óziniń kommerııalyq ári eksporttyq ónimderin sý laınerleri men tankerleri arqyly da emin erkin jetkizip, Qytaıdyń teńizdegi ımporttyq saýdasynyń áleýetin arttyra alady.
Djıbýtıdegi Qytaıdyń áskerı teńiz porty Pekınniń regıondaǵy ınvestıııalyq jáne ınfrastrýktýralyq múddelerin qorǵap, mıllıondaǵan qytaı azamattaryn Afrıka kontınentinde jumys jasaýyna, 500 myń qytaı azamatyn Taıaý shyǵysqa qonystandyrýǵa kómegin tıgizedi. Qytaıdyń "Bir jol - Bir beldeý" ǵasyrlyq jobasynyń ishinde osy tetikter de qarastylyrǵan.
Maqala birneshe bólimnen turady
Jalǵasy bar...
Bekbolat QARJAN,
«Adyrna» ulttyq portaly
