19 –شى عاسىر باسىندا ءومىر سۇرگەن اعىلشىن فيلوسوفى توماس مالتۋس جەر بەتىندەگى ادام سانىن ازايتۋدىڭ پايداسى تۋرالى اتىشۋلى تەوريا جاريالادى. بۇل تەوريا بويىنشا جەر بەتىندە ادامزاتتىڭ كوبەيۋى سول ادامزاتتىڭ وزىنە تىكەلەي قاۋىپ-قاتەر توندىرەدى-ءمىس. كەرىسىنشە، جەر بەتىندە ادام سانىن ءتۇرلى تاسىلدەرمەن ازايتىپ وتىرۋ ادامزات بولاشاعى ءۇشىن پايداسى شاش-ەتەكتەن شاراپاتتى ءىس بولادى-مىس. كاپيتاليزم بۇل جاڭالىقتى قول شاپاتتاپ قارسى الدى. تىپتەن، تۋ ەتىپ توبەسىنە كوتەردى.19 –عاسىردا تەڭدەسسىز قارۋعا، زاۋت، پاراحود، پويىزعا يە بولعان شىنجىر بالاق، شۇبار توستەرگە جەتپەي تۇرعانىنىڭ ءوزى وسى كىساپىر تەوريا ەدى. الىس-جاقىندى باسىپ الىپ، ەلىن تالاپ، جەرىن توناپ داندەگەن بۇل باسقىنشىلاردىڭ ارمانى ەندى جالپاق جەردى يەمدەنۋ ەدى. مالتۋس سول يمپەرياشىل ارماندى ءدوپ باستى. ياعني، ادامزاتتىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن اناۋ ارتتا قالعان حالىقتاردى قىناداي قىرا وتىرىپ جەردىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋ، ءمالتۋستىڭ ارقاسىندا قىلمىس ەمەس، ىزگىلىكتى ىسكە اينالا باستادى. سودان، بۇل باتشاعارلار بەيبىت جاتقان ەلدەرگە بىقپىرتتاي ءتيدى. قارسى كەلگەندى قازىق قىلىپ جەرگە قاقتى. ناحاق قان دارياداي اقتى. وسى تۇستا بۇل باسقىنشىلاردىڭ الدىنان ءبىر ۇلكەن كەدەرگى شىقتى. ول قۇداي ەدى. ادامعا دەگەن اياۋشىلىقتى، ادىلەتتىلىكتى العا تارتىپ قۇداي ولاردىڭ قولىن قاقتى. الەمدى «اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا» ۇستاعىسى كەلگەن شىنجىر بالاق، شۇبار توستەرگە قۇدايدىڭ بۇل ءمورالى ۇنامادى. بيلىك پەن بايلىق جولىندا تۇرعان كەدەرگىدەن، قۇدايدان قۇتىلۋ كەرەك بولدى. اقشانىڭ ىستەمەيتىنى جوق. اقشاعا ساتىلمايتىن ادام جوق. بۇل كوكجالداردىڭ قولىندا الەم اقشاسى شوعىرلانىپ قالعان.كوكجالدار عىلىمعا اقشا سالدى. سويتسە، عىلىمدى جاسايتىن دا پەندەلەر ەكەن، كوپ اقشانى كورگەندە ولار «ءيىلىپ توسەك، جايىلىپ جاستىق بولدى» قالتالىلارردىڭ الدىندا. تەك، جاقسى تولەسەڭ بولدى. كاپيتال چ.دارۆينگە بارلىق جاعدايدى جاساپ، كەمەگە وتىرعىزىپ، تەڭىزدىڭ ارى جاعىنا اتتاندىردى. الەمدى ارالاتىپ، ادامدى جاراتقان قۇداي ەمەس، حايۋان ەكەنىن دالەلدەيتىن ەڭبەك جازۋعا جاعداي جاسادى. دارۆين بۇل تاپسىرمانى ارتىعىمەن ورىندادى.قۇدايدى مانسۇقتاپ، ادامنىڭ حايۋاننان شىققانىن عىلىمي «دالەلدەپ» شىقتى. ەۆوليۋتسيا زاڭىن ءتۇزدى. قۇدايدى مانسۇقتاۋدا ول ءمالتۋستى شاڭ قاپتىرىپ كەتتى. ادامزات تاريحىنان قۇدايدى ايداپ شىقتى. الپاۋىتتار قۋانعاننان بورىكتەرىن اسپانعا اتتى. دۇنيەنى جاۋلاۋدىڭ جولىندا تۇرعان قۇدايدان قۇتىلدى. ات توبەلىندەي الەم الپاۋىتتارى ەندى قۇداي تاعىنا وزدەرى وتىرعىسى كەلدى. قىسقاسى، قۇداي بولعىسى كەلدى. دارۆين تەورياسىن باتىس قۇرانداي جاتتادى. وقۋلىققا ەنگىزدى. بۇل تەوريا ادامدى اڭعا تەڭەپ، ادامنىڭ تەگىن اڭنان شىعاردى. سويتسەك، ارعى «اتامىز» اڭ جارىقتىقتىڭ بار بىلگەنى ءالى جەتكەندى الىپ ۇرىپ، ەكى بۇكتەپ ءبىر شايناۋ بولعان ەكەن. سولاي سۇرىپتالىپ، تابيعي تۇردە داميعان ەكەن. مىنە، جاراتىلىستىڭ باستى زاڭى. سونىڭمەن، جاساسىن الىمجەتتىك! جاساسىن كۇشتىلەر! جويىلسىن السىزدەر! قۇدايدان بەزگەندەردىڭ ۇرانى وسى بولدى.
19 عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا «قۇداي ءولدى!» دەپ جار سالدى نيتسشە. اناۋ-مىناۋ ەمەس، قۇدايدىڭ ءوزىن «ولتىرگەن» بۇل ويشىلدى باتىس توبەسىنە كوتەردى. اسىرەسە، فاشيستىك يدەولوگيا. سونىمەن، باتىس 19 عاسىر اياعىندا، 20 عاسىر باسىندا قۇدايدان بەزدى. قۇدايدان بەزگەندەردىڭ ءبىر توبىن ماركس باسقاردى. لەنيننىڭ ۇستازى. ەندى بوس قالعان قۇداي تاعىنا تالاس باستالدى. ونىڭ اتى - ءبىرىنشى جاھاندىق سوعىس. بۇل سوعىستى باستاعاندار، ارينە، مالتۋس، دارۆين، نيتسشە تەورياسىمەن مۇزداي قارۋلانعان كوكجالدار ەدى. ويتكەنى، بۇل قۇدايدان بەزگەندەردىڭ /ولاردى ماسوندار دەپ تە اتايدى/ 1897 جىلدان باستاپ الەمدى ءۇي ارتىنان بيلەيتىن استىرتىن ۇيىمى جۇمىس ىستەي باستاعان. الەمدى «اشسا – الاقىندا، جۇمسا – جۇدىرىعىندا» ۇستاۋدى ماقسات ەتكەن. بۇل ۇيىم «كوميتەت 300» اتاندى، وسى اتتاس دجون كوۋلمان جازعان كىتابىنىڭ ارقاسىندا. الەمنىڭ 300 وليگارحى باس قوسقان استىرتىن الەمدىك وكىمەت ەدى بۇل.
ءبىرىنشى جاھاندىق قىرعىن سوڭى رەسەيدە ازامات سوعىسىنا ۇلاستى. جۇرت اق بولىپ، قىزىل بولىپ ءبولىنىپ قىرقىستى. سول زۇلمات جىلدارى بەيبىت جاتقان قازاق بايعۇس قوساق اراسىندا كەتتى. «ۇزىندا ءوشى، قىسقادا كەگى جوق» قازاقتى اق تا قىردى.قىزىل دا قىردى. اق تا تونادى، قىزىل دا تونادى. قارسى كەلگەندى قىلىش جۇزىنەن وتكىزدى. قارۋسىز قازاق قارۋلى اق پەن قىزىلدىڭ تابانىندا قالدى. تالاۋعا ءتۇستى. بۇنىڭ سالدارى اشارشىلىققا الىپ كەلدى.
1919 جىلى تۇرار رىسقۇلوۆ تۇركىستان سوۆەتتەرىنىڭ توتەنشە سەسىندە: «1918-19 جىلدارى اشتان قىرىلعان قازاقتار سانى 1 ميلليون 214 مىڭ ادام، تاعى دا 2 ميلليون ادام اشارشىلىققا ۇشىرادى» دەپ مالىمدەدى.
1922 جىل اياعىندا اشارشىلىققا ۇشىراعاندارعا كومەك كوميسسياسىن باسقارعان مۇحتار اۋەزوۆ ءوزىنىڭ ەسەپتى بايانداماسىندا: «وتكەن 1921-22 جىلعى اشارشىلىقتا قىرىلعان قازاقتارىڭ سانى 1 ميلليون 700 مىڭ. ونىڭ 700 مىڭى بالالار!» دەدى.
تۇركىستان بولشەۆيكتەرىنىڭ تۇڭعىش توراعاسى بولعان كرەمل جىبەرگەن كوميسسار يۆان وسيپوۆيچ توبولين 1921 جىلى ءبىر پارتيالىق مىنبەردەن: «ماركسيستىك تۇرعىدان العاندا ەكونوميكالىق ءالسىز قازاقتار، ءبارىبىر، قۇرىپ-ءبىتىپ، جويىلۋعا ءتيىس!» دەپ مالىمدەدى.
ياعني، ماركسيستىك تەوريامەن قارۋلانعان بولشەۆيكتەر ءۇشىن قازاقتاردىڭ ميلليونداپ قىرىلۋى، قارۋسىز حالىقتى قارۋلى اق پەن قىزىلدىڭ 3 جىل ۇداي تورعايداي توزدىرۋىنان ەمەس، «قازاقتاردىڭ قىرىلۋىنا قازاقتاردىڭ وزدەرى كىنالى ەكەن، ولاردىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان السىزدىگى كىنالى» ەكەن.
1921 جىلى ورىنبوردا جارىق كورگەن «وچەركي پو يستوري كازاح-كيرگيزسكوگو نارودا» اتتى مونوگرافياسىندا ورىس تاريحشىسى الەكساندر چۋلوشنيكوۆ توڭكەرىس قارساڭىنداعى قازاقتار سانى 8 ميلليون ادام دەپ جازدى.
ال، 1926 جىلعى حالىق ساناعى بولسا، قازاقستانداعى قازاقتار سانىنىڭ 6 ميلليوننان اسقانىن حابارلادى.
1939 جىلعى ساناق ناتيجەسى قازاقستانداعى قازاقتار سانى 2 ميلليون 300 مىڭ كىسى دەپ كورسەتتى.
سوندا، 1921 جىلعى كىتابىندا تاريحشى الەكساندر چۋلوشنيكوۆ كورسەتكەن 8 ميلليون قازاقتان قازاقستاندا 2 ميلليون 300 مىڭ قازاق قالعان بولىپ شىقتى. ياعني، نەبارى، 10-15 جىلدا، بولشەۆيكتەر بيلىگى استىندا بولعان قازاقتار 60 پايىزداي حالقىنان ايىرىلعان بولىپ شىقتى.
قازاقستاندىق جازۋشى ۆالەري ميحايلوۆ: «كازاحي، دەيستۆيتەلنو، زا كاكيح-تو 10-15 لەت ليشيليس وكولو پولوۆينى ناسەلەنيا. ميروۆايا يستوريا نە زناەت تراگەدي پودوبنوگو ماسشتابا» دەپ، جازدى «حرونيكا ۆەليكوگو دجۋتا» كىتابىندا.
تاريحي دەرەكتەر وسىلاي دەيدى. تاريحي دەرەكتەر 1920-30 جىلدارى بولشەۆيكتەر قولاستىندا بولعان قازاق دەگەن حالىقتىڭ جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتۋگە ءسال-اق قالعانىن كورسەتەدى. ال، كرەمل وكىلى ءتوبوليننىڭ پايىمداۋى بويىنشا قازاقتاردىڭ قىرىلىپ جاتۋى ماركسيستىك تەورياعا سايكەس تابيعي قۇبىلىس ەكەن. زاڭدى ەكەن. ياعني، ولاردى قۇتقارىپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەن. سول اۋىزىنا كەلگەنىن ايتقان انتۇرعانعا: «ءاي، نە وتتاپ تۇرسىڭ؟! قازاق دەگەن حالىق سەنىڭ ماركسىڭنەن دە بۇرىن بۇ دالادا مىڭداعان جىل ءومىر سۇرگەن! «ەكونوميكالىق تۇرعىدان جويىلۋعا ءتيىس» بولسا سول مىڭداعان جىلدار بويى نەعىپ قىرىلىپ قالمادى؟ مىنا سەنىڭ قىزىل عاسىرىڭا 8 ميلليون حالىق بولىپ قالاي جەتتى؟» دەپ، سۇراق قوياتىن ءبىر تولاعايدىڭ تابىلماعانى ما دەپ ەدىك. سويتسەك، تابىلىپتى. قازاق باسىنا كۇن تۋعان سول ءبىر توپالاڭ تۇستا تۇرار رىسقۇلوۆ توبولينمەن تابانداپ تۇرىپ ايتىسقان ەكەن.
ءتوبوليننىڭ تۇسىندا ءبىر قىرىلعان قازاق، گولوششەكيننىڭ تۇسىندا ەكى قىرىلدى. قازاقتى قىرعان بۇل ەكى باسشى، جانە ولارعا قازاقستان تاپسىرعان ستالين ۇشەۋى دە ءوز اتتارىن تاريحقا حالىق قانىمەن جازعان قاندىبالاقتار بولدى.
سوندىقتان، بۇل جەندەتتەر قارعىسقا عانا لايىق دەپ، تومەندەگىدەي تاقپاق-تولعاۋدى تۇسىردىك قاعازعا.
اي،زامانا-اي، زامان-اي!
از قازاقتى كورگەندە،
كوزدەن جاسىم تامادى-اي.
كەشەگى قىزىل ساياسات،
اياماپتى قازاقتى.
ورناتام دەپ جۇماقتى،
ورناتىپتى دوزاقتى.
سودان قازاق سورلاپتى،
ءار بۇتانىڭ تۇبىندە،
بوپەسىن قۇشىپ قۇنداقتى،
ءبىر-ءبىر انا زارلاپتى.
كوزدەن جاسى پارلاپتى،
كوككە ساۋىپ ەمشەگىن،
قارا جەردى توبەلەپ،
قىزىلداردى قارعاپتى.
قارعىس اتىپ قىزىلدى،
ولار سودان وڭباپتى،
كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا،
قىزىل جۇيە قۇم قاپتى.
اي، زامان-اي، زامان-اي!
از قازاقتى كورگەندە،
كوزدەن جاسىم تامادى-اي!
قويدان قوڭىر حالقىمدى،
قىرقا ماتاپ قىرىپسىڭ!
قىرىلىپ قازاق جاتقاندا،
مۇرتىڭنان كۇلىپ تۇرىپسىڭ،
كورىڭدە جاتىپ وكىرگىر،
مۇرتتى كوسەم كاپىر قۇل!
كورىپ وتىرعانىڭىزداي، بۇل قىزىل كوسەمدەر جۇرتتى سانالى تۇردە جويۋ تەورياسىمەن مۇزداي قارۋلانعان مالتۋس مۇراگەرلەرى ەكەن. وعان مىسالدار جەتىپ ارتىلادى. ءستاليننىڭ مالتۋس مۇراگەرى بولعانىن بۇل جەندەتتىڭ ءوز اۋىزىنان شىققان مىنا ءبىر ءسوزى ايعاقتاپ تۇر. سوۆەت وداعىنداعى وتىزىنشى جىلدارداعى اشارشىلىق تۋرادى «جاتۆا سكوربي» اتتى كىتاپ جازعان اعىلشىن تاريحشىسى روبەرت كونگۆەست ستالين مەن چەرچيلل اراسىندا بولعان مىنا ءبىر تاريحي اڭگىمەنى اتالمىش كىتابىندا كەلتىرەدى:
«ستالين پوزجە سكاجەت چەرچيلليۋ، چتو «پريشلوس راسپراۆيتسيا س دەسياتيۋ ميلليونامي كۋلاكوۆ، يز كويح گرومادنوە بولشينستۆو بىلو ۋنيچتوجەنو، ا، وستالنىە ۆىسلانى ۆ سيبير»
قاراڭىز: مۇرتتى كوسەم: «ون ميلليون شارۋانى جويدىم» دەپ چەرچيلل الدىندا ماقتانىپ تۇر! ياعني، ول ءوزىنىڭ حالىقتى قىرۋدان الدىنا جان سالماعان جەندەت ەكەنىن ءوز اۋىزىمەن ءوزى ايتىپ تۇر! ياعني، ول ءوزىنىڭ تاريحتاعى تەڭدەسسىز مالتۋس مۇراگەرى ەكەنىن ايتىپ تۇر.
رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسى 2008 جىلعى 2 ساۋىردە قابىلداعان قاۋلىسىندا «كسرو باسشىلىعىنىڭ استىق دايىنداۋدا قولدانعان رەپرەسسيۆتى ساياساتىنان 1932-33 جىلدارى كسرو –دا 7 ميلليون ادام قىرىلدى» دەپ مويىندادى. ال، بۇۇ اسسامبلەياسى قابىلداعان قۇجاتتا كسرو –دا 1932-33 ج.ج. اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ سانى 10 ميلليون ادام شاماسىندا دەلىنگەن.
ارينە، مالتۋس تەورياسىن جۇزەگە اسىرىپ جەر بەتىن «ارتىق ادامداردان» الاستاۋدا گيتلەر ستاليننەن اسىپ تۇسكەنى بەلگىلى. بۇل ەكى جەندەتتىڭ ەگەسىنەن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس مايدانىندا ەلۋ ميلليون جازىقسىز پەندە جەر جاستانعانى بەلگىلى.
بىراق، مالتۋس مۇراگەرلەرى بۇل قىرىلعان ەلۋ ميلليوندى مىسە تۇتپادى. ولارعا بۇل از بولدى. سوعىستان كەيىن بۇل قاندىبالاقتار مىڭعىرعان ميلليردتاردى قىرۋدىڭ جوسپارىن قۇردى. الەمنىڭ 300 وليگارحى جىل سايىن باس قوساتىن بۇل استىرتىن ۇيىم ادام بالاسىن قىسقارتۋدىڭ جاڭا جوسپارىن ءتۇزدى.ادام بالاسى كوبەيىپ كەتىپ جەر رەسۋرستارىن جەپ بىتپەس ءۇشىن ، بىرىنشىدەن، جەر بەتىندە بەيبىت زامان بولماۋى كەرەك ەكەن. سوعىس ءورتى قايتا-قايتا ءورشىپ تۇرۋى كەرەك ەكەن. سوعىس بولىپ تۇرسا بۇل وليگارحتار قىرۋار تابىسقا كەنەلەدى ەكەن. ولار ءوندىرىپ جاتقان قىمبات قارۋلاردىڭ قانى جەرگە تامبايدى ەكەن. ول قارۋدى بۇكىل الەم ءوز جانى ءۇشىن-اق ساتىپ الادى ەكەن. مىنەكي، سوندىقتان سوعىس بولىپ تۇرۋى كەرەك ەكەن! مۇناي، قارۋ، بانك، قارجى بيزنەستەرى قولدارىندا شوعىرلانعان شونجارلار ءۇشىن سوعىس اشاتىن سىلتاۋدى ويلاپ تابۋ سونشالىقتى قيىن شارۋا ەمەس ەدى. تەك، ەشكىم قارسى شىقپاسا بولدى. قارسى شىققاننىڭ باسىن الدى. وسى استىرتىن ۇيىمنىڭ 1963 جىلى بەتىن اشپاق بولعان اقش پرەزيدەنتى دجون كەننەديدىڭ باسى كەتتى. ونى بۇلار ايداي الەم الدىندا تالتۇستە وققا بايلاپ اتتى. وزگەگە ساباق بولسىن دەپ. استىرتىن وكىمەتكە قارسى شىققانداردىڭ كۇنى نە بولاتىنىن كورسەتتى. سودان كەيىن، بۇل استىرتىن وكىمەت بىلەكتى سىبانىپ جىبەرىپ باسى ارتىق ادامداردان جەر جۇگىن جەڭىلدەتۋ ىسىنە كىرىستى. 1968 جىلى استىرتىن ۇيىمنىڭ ىقپالىمەن اشىق جۇمىس ىستەيتىن «ريم كلۋبىن» قۇردى. وعان وزدەرى تاڭداپ الەم ينتەللكتۋالدارىن جينادى. 100 ەلدەن - ءجۇز ينتەللەكتۋال. «كوميتەت – 300» ەندى وسى اتاقتى ادامداردىڭ قولىمەن وت كوسەۋگە كىرىستى. «ريم كلۋبى» قوعامدىق ۇيىم، ادامزات بولاشاعىنا الاڭداپ، ادامزات بولاشاعىن تالقىلايتىن اشىق الاڭ دەدى. كەرەمەت! وعان كىمنىڭ داۋى بار؟ ەندى بۇل حالىقارالىق كلۋب نە دەر ەكەن دەپ بۇكىل الەم ولارعا قۇلاق ءتۇردى. 1972 جىل. ريم كلۋبى ءوزىنىڭ تۇڭعىش باس قوسۋىندا-اق تورتكىل دۇنيەنىڭ توبە شاشىن تىك تۇرعىزدى. بۇل الەمنىڭ توبە شاشىن تىك تۇرعىزعان امەريكاندىق عالىم د. مەدوۋزدىڭ «ءوسۋدىڭ شەگى» اتتى اتىشۋلى بايانداماسى ەدى. ونىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى مىنانداي: «جەتى ميلليارد بولعالى تۇرعان جەر بەتىندەگى ادام سانىن 1 ميللياردقا دەيىن قىسقارتۋ كەرەك! ايتپەسە، جەر رەسۋرستارى جۇرتتىڭ بارىنە جەتپەيتىن بولدى!». سوندا، جەر بەتىندە كىمدەر قالىپ، كىمدەر قالماۋعا ءتيىس دەگەن سۇراق تۋادى عوي! وعان جاۋاپ دايىن: مەدوۋزدىڭ پايىمىنشا، جەر بەتىندە ادامزاتتىڭ اسىلى اق ناسىلدىلەر عانا قالۋعا ءتيىس. قالعان جۇمىرباستىلار جاپپاي جويىلعانى ءجون. اڭگىمەنىڭ قىسقاسى وسى. ءبىر «التىن ميللياردتان» باسقانىڭ ءبارى، ياعني، كۇمىس ميلليارد، قولا ميلليارد، مىس ميلليارد، مىرىش ميلليرد دەگەندەر «التىن ميللياردتىڭ» باقىتى ءۇشىن جەر بەتىن بوساتۋى كەرەك ەكەن. قانشا قاندىبالاق بولسا دا بۇنداي ءازازىل تەوريانى گيتلەر دە، ستالين دە ايتپاپ ەدى. ولار ويىنشىق ەكەن، مىنا بۇگىنگى جەندەتتەردىڭ جانىندا. ءسويتىپ، بۇ زاماننىڭ جەندەتتەرىن كورگەندە، بۇگىنگى ادامزات، و زاماننىڭ جەندەتتەرىمەن جىلاپ كورىسەتىن جاعدايعا جەتكەن ەدى.
بۇل اقپاراتتى ەندى ەستىپ وتىرعان وقىرمان ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەۋى مۇمكىن. مىنا كىسى قالجىڭداپ وتىرعان شىعار دەپ. جوق، اعايىن، قالجىڭ ەمەس. بۇل اقپارات - ايداي الەمگە الدەقاشان ءمالىم اقپارات. كەي اقپاراتتى كەش ەستيتىن ءوزىمىز عوي. باتىستاعى مالتۋس مۇراگەرلەرى بۇل اقپاراتتى «ريم كلۋبى» مىنبەرىنەن باياعىدا تاراتىپ، جارتى الەمدى جارتى عاسىر بۇرىن مويىنداتىپ، ماقۇلداتىپ قويعان. ماقۇلداپ قانا قويماي وسى باعىتتا، جۇرتتى جاپپاي قىرۋ باعىتىندا ناقتى جۇمىسقا دا كىرىسكەن.
وسى باعىتتا جويقىن قارۋ جاساۋدا قسرو الدىنا جان سالمادى. جارتى عاسىر ۇداي قازاق جەرىندە يادرولىق قارۋ جاردى. ادام بالاسىن ميلليونداپ قىراتىن بۇ قارۋدى، بىراق، مالتۋسشىلەر مىسە تۇتپادى. ولارعا ادام بالاسىن ميللياردتاپ قىراتىن قارۋ كەرەك ەدى. ول- بيوگيالىق قارۋ ەدى. قۇدايدان باياعىدا بەزگەن عالىمدار بۇ جولدا جارتى عاسىر جاتپاي –تۇرماي ىزدەنىپ، ىزدەگەنىن اقىرى تاپتى. ومىرگە تاجالداردىڭ تاجالى كوروناۆيرۋس كەلدى. ۋحان لابوراتورياسىنان ىرعىپ شىققان بۇ تاجال بۇگىندە جاھاندى شارلاپ ادام بالاسىن باۋداي تۇسىرۋمەن ءجۇر.
ءبىز ەستىگەن ءدىني اڭگىمەلەردە قيامەت-قايىمدا جەر بەتىنە تاجال اتتى قۇبىجىق شىعاتىنى ايتىلاتىن. ادامزاتقا ويران سالاتىنى ايتىلاتىن. ول تاجالعا ادامزاتتىڭ ءالى كەلمەيتىنى ايتىلاتىن. سوندا اسپاننان عايسا ءتۇسىپ، جەردەن يمام ءمادى شىعىپ ول تاجالدى ولتىرەتىنى ايتىلاتىن. وكىنىشكە وراي، ۆيرۋس اتتى بۇگىنگىنىڭ بۇ تاجالىن ولتىرەتىن كۇش ءالى تابىلماي تۇر. زاماناقىر بەلگىسى وسى ەمەس پە؟!
بۇگىنگىنىڭ ءتاجتاجالىن جاساۋعا ۇلەس قوسقانداردىڭ ءبىرى رەتىندە الەم اقپارات قۇرالدارىندا بيلل گەيتس ايتىلىپ جاتىر. ادامزاتتى قىسقارتۋ يدەياسىن ايتۋمەن كەلگەن بۇل ميللياردەر، بۇل يدەيانى ىسكە اسىرۋعا قىرۋار قارجى سالعانى دا بەلگىلى. ماسەلەنىڭ سوراقىسى سول، بيلل گەيتس دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنا قوماقتى قارجى سالىپ، بۇل ۇيىمعا ءوز ىقپالىن جۇرگىزىپ وتىر دەلىنىپ جاتىر. ياعني، ادامزات قويدى قاسقىرعا باقتىرىپ وتىر دەگەن ءسوز. راسىندا، الەمدى اقشا بيلەيدى. يمانسىز اقشا بۇكىل الەمدى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاپ وتىر. بۇگىنگى زاماندا، وسىلايشا، مالتۋسشىلەردىڭ دەگەنى بولا بەرەتىن بولسا، وندا ءبىز كوپۇزاماي تالاي «قىزىقتارعا» كۋا بولاتىن شىعارمىز.
مالتۋستىڭ مۇراگەرلەرىنىڭ ارقاسىندا وتكەن عاسىر باسىندا قازاق جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتۋگە شاق قالدى دەدىك. ەندى، مىنەكي، سول ءمالتۋستىڭ بۇگىنگى مۇراگەرلەرىنىڭ ارقاسىندا تۇتاس حالقىمىزعا تاعى دا ءبىر تىقىر تايانىپ كەلەدى. ياعني، ءوز جەرىمىزدە، ءوز ەلىمىزدە وتىرىپ تىنىش ءومىر سۇرۋدەن قالدىق. بۇگىنگى مالتۋسشىلەر ءبىزدى تىنىشىمىزعا قويار ءتۇرى جوق. بىرەسە، اۋىزىمىزعا تۇقىمىمىزدى تۇزداي قۇرتاتىن تاماعىن تىقپالايدى، بىرەسە، ىرگەمىزدەن ىندەتىن كىرگىزەدى، بىرەسە، پايداسى كۇماندى ينەمەن شانشيدى، بىرەسە، چيپتەندىرىپ ءبارىمىزدى ءبىر شىبىقپەن ايداعىسى كەلەدى، ايتەۋىر، بىزگە تىنىشتىق بەرەتىن ءتۇرى جوق. قىلكوپىر ۇستىندە كەلە جاتقاندايمىز. اڭداماساق ارام قاتاتىن ءتۇرىمىز بار. «تاۋەلسىزدىكپەن ءتورت قۇبىلامىز تەڭەلە مە دەپ ءماز بولىپ جۇرگەندە، تاعى نەگە تاپ بولدىق؟!» دەپ وتىرمىز.
19 عاسىردا قۇدايدى مانسۇقتاعان مالتۋسشىلەر 20 عاسىردا الەمدى ەكى رەت الەمدىك سوعىسقا سالدى دەدىك.
19 عاسىردا قۇدايدى مانسۇقتاعان مالتۋسشىلەر 20 عاسىردا قازاقتى جەر بەتىنەن جويۋعا از-اق قالدى دەدىك.
21 عاسىردا قۇدايسىز عالىمدار، ەندى، ادامزاتتى ءبىر-اق جالمايتىن بيولوگيالىق قارۋدى قولعا الدى دەدىك.
بۇل بيولوگيالىق قارۋ كازىردىڭ وزىندە ادامزاتتى ءاپجىلانداي جالماپ كەلەدى. ءۇشىنشى الەمدىك سوعىستى كوزبەن كورىپ وتىرمىز. ونىڭ قاشان، قالاي اياقتالاتىنى تاعى بەلگىسىز.
بىراق، تاريحتىڭ سوڭعى ءبىر عاسىرىندا ءبىر نارسەگە ءبىزدىڭ كوزىمىز جەتتى. قۇدايدان بەزگەن قوعامنان ارنارسە كۇتۋگە بولادى ەكەن. سوعان كوزىمىز جەتتى. قۇدايدان بەزگەندەردىڭ ادام بالاسىن استە ايامايتىنىن كوردىك. قۇدايدان بەزگەندەردىڭ وزدەرىنەن وزگەنى ولتىرۋگە ولەردەي قۇشتار بولاتىنىن كوردىك. ولتىرگەن سايىن ولتىرۋگە قۇشتار بولاتىنىن كوردىك. ءسويتىپ، قۇدايدان بەزگەندەردىڭ قىلمىس پەن كۇناعا بەلشەسىنەن باتقانىن كوردىك.فاشيستەر دە، كوممۋنيستەر دە قۇدايسىز قوعام قۇردى. بىرىنەن ء–بىرى وتكەن تەوريالار ويلاپ تاۋىپ، بىتىرگەنى حالىقتى قىرۋ بولدى. بۇگىندە بۇل قۇدايدان بەزگەندەردىڭ قولىندا /ولار وزدەرىن ساتانيستەر دەيدى/ الەمنىڭ بار بايلىعى شوعىرلانعان. ەندى، ولار، مىنا جاڭا عاسىردا ادامزاتتىڭ باسىنا اقىرزامان ورناتپاق نيەتتى. ويتكەنى ولار وزدەرىن «ساتانيستەرمىز» دەيدى. سايتاننىڭ سويىل سوعارلارىمىز دەيدى. ىبىلىسكە تابىنادى. بىراق، ءبىز ءبىر نارسەدەن ءۇمىت ۇزگىمىز كەلمەيدى.قانشا قۇدىرەتتى بولسا دا، ول سايتانعا تابىنعاندار از. حالىق كوپ. قۇدايدان بەزگەندەر قانشا قۇدىرەتتى بولسا دا ولاردى كوپ حالىق جەڭۋگە ءتيىس.
كوپ بولماساڭ كورەتىن كۇنىڭ قاشاندا قاراڭ.قىزىل تەررور بولماعاندا بۇگىندە 45 – 50 ميلليون حالىق بولىپ ءتورت قۇبىلامىز تەڭەلىپ، شالقىپ وتىراتىن ەدىك. قازاقستاندا قازاق سانى بۇگىندە، نەبارى 13 ميلليون. سىرتتا - 6 ميلليون. قازاقتىڭ سانى قازاقستاندا 20 ميلليونعا جەتكەندە عانا ءتۇن ۇيقىمىزدى ءتورت بولمەي تىنىش ۇيىقتاي الادى ەكەنبىز. ويتكەنى، دەموگرافيا عىلىمىندا ءوز جەرىندە 20 ميلليونعا جەتكەن حالىق كوپساندى حالىقتار ساناتىنا قوسىلادى. ەلى، ءتىلى جويىلىپ كەتۋ قاۋىپىنەن قۇتىلادى. ەندەشە، شەتەلدەگى 6 ميلليون قانداستارىمىزدى اتا جۇرتقا قايتارۋ - قازاقستان ءۇشىن دە، قازاق حالقى ءۇشىن دە مىنا كۇندە وزگەرىپ جاتقان قۇبىلمالى دۇنيەدە ماڭگى ەل بولىپ قالۋدىڭ نەگىزگى كەپىلى. باستى كەپىلى. باسقا بالاما جوق. ويتكەنى، تاۋەلسىزدىك تۇعىرى – حالىق. قاتارى سەلدىرەمەگەن حالىق.
