19 –shy ǵasyr basynda ómir súrgen aǵylshyn fılosofy Tomas Maltýs Jer betindegi adam sanyn azaıtýdyń paıdasy týraly atyshýly teorııa jarııalady. Bul teorııa boıynsha Jer betinde adamzattyń kóbeıýi sol adamzattyń ózine tikeleı qaýip-qater tóndiredi-mis. Kerisinshe, Jer betinde adam sanyn túrli tásildermen azaıtyp otyrý adamzat bolashaǵy úshin paıdasy shash-etekten sharapatty is bolady-mys. Kapıtalızm bul jańalyqty qol shapattap qarsy aldy. Tipten, tý etip tóbesine kóterdi.19 –ǵasyrda teńdessiz qarýǵa, zaýt, parahod, poıyzǵa ıe bolǵan shynjyr balaq, shubar tósterge jetpeı turǵanynyń ózi osy kisápir teorııa edi. Alys-jaqyndy basyp alyp, elin talap, jerin tonap dándegen bul basqynshylardyń armany endi jalpaq Jerdi ıemdený edi. Maltýs sol ımperıashyl armandy dóp basty. Iaǵnı, adamzattyń jarqyn bolashaǵy úshin anaý artta qalǵan halyqtardy qynadaı qyra otyryp Jerdiń júgin jeńildetý, Maltýstiń arqasynda qylmys emes, izgilikti iske aınala bastady. Sodan, bul bátshaǵarlar beıbit jatqan elderge byqpyrttaı tıdi. Qarsy kelgendi qazyq qylyp jerge qaqty. Nahaq qan darııadaı aqty. Osy tusta bul basqynshylardyń aldynan bir úlken kedergi shyqty. Ol Qudaı edi. Adamǵa degen aıaýshylyqty, ádilettilikti alǵa tartyp Qudaı olardyń qolyn qaqty. Álemdi «ashsa alaqanynda, jumsa judyryǵynda» ustaǵysy kelgen shynjyr balaq, shubar tósterge Qudaıdyń bul morali unamady. Bılik pen baılyq jolynda turǵan kedergiden, Qudaıdan qutylý kerek boldy. Aqshanyń istemeıtini joq. Aqshaǵa satylmaıtyn adam joq. Bul kókjaldardyń qolynda álem aqshasy shoǵyrlanyp qalǵan.Kókjaldar ǵylymǵa aqsha saldy. Sóıtse, ǵylymdy jasaıtyn da pendeler eken, kóp aqshany kórgende olar «ıilip tósek, jaıylyp jastyq boldy» qaltalylarrdyń aldynda. Tek, jaqsy tóleseń boldy. Kapıtal Ch.Darvınge barlyq jaǵdaıdy jasap, kemege otyrǵyzyp, teńizdiń ary jaǵyna attandyrdy. Álemdi aralatyp, adamdy jaratqan Qudaı emes, haıýan ekenin dáleldeıtin eńbek jazýǵa jaǵdaı jasady. Darvın bul tapsyrmany artyǵymen oryndady.Qudaıdy mansuqtap, adamnyń haıýannan shyqqanyn ǵylymı «dáleldep» shyqty. Evolıýııa zańyn túzdi. Qudaıdy mansuqtaýda ol Maltýsti shań qaptyryp ketti. Adamzat tarıhynan Qudaıdy aıdap shyqty. Alpaýyttar qýanǵannan bórikterin aspanǵa atty. Dúnıeni jaýlaýdyń jolynda turǵan Qudaıdan qutyldy. At tóbelindeı álem alpaýyttary endi Qudaı taǵyna ózderi otyrǵysy keldi. Qysqasy, Qudaı bolǵysy keldi. Darvın teorııasyn Batys Qurandaı jattady. Oqýlyqqa engizdi. Bul teorııa adamdy ańǵa teńep, adamnyń tegin ańnan shyǵardy. Sóıtsek, arǵy «atamyz» ań jaryqtyqtyń bar bilgeni áli jetkendi alyp uryp, eki búktep bir shaınaý bolǵan eken. Solaı suryptalyp, tabıǵı túrde damıǵan eken. Mine, jaratylystyń basty zańy. Sonyńmen, jasasyn álimjettik! Jasasyn kúshtiler! Joıylsyn álsizder! Qudaıdan bezgenderdiń urany osy boldy.
19 ǵasyrdyń ekinshi jartysynda «Qudaı óldi!» dep jar saldy Nıshe. Anaý-mynaý emes, Qudaıdyń ózin «óltirgen» bul oıshyldy Batys tóbesine kóterdi. Ásirese, fashıstik ıdeologııa. Sonymen, Batys 19 ǵasyr aıaǵynda, 20 ǵasyr basynda Qudaıdan bezdi. Qudaıdan bezgenderdiń bir tobyn Marks basqardy. Lenınniń ustazy. Endi bos qalǵan Qudaı taǵyna talas bastaldy. Onyń aty - Birinshi Jahandyq soǵys. Bul soǵysty bastaǵandar, árıne, Maltýs, Darvın, Nıshe teorııasymen muzdaı qarýlanǵan kókjaldar edi. Óıtkeni, bul Qudaıdan bezgenderdiń /olardy masondar dep te ataıdy/ 1897 jyldan bastap álemdi úı artynan bıleıtin astyrtyn uıymy jumys isteı bastaǵan. Álemdi «ashsa – alaqynda, jumsa – judyryǵynda» ustaýdy maqsat etken. Bul uıym «Komıtet 300» atandy, osy attas Djon Koýlman jazǵan kitabynyń arqasynda. Álemniń 300 olıgarhy bas qosqan astyrtyn álemdik ókimet edi bul.
Birinshi jahandyq qyrǵyn sońy Reseıde azamat soǵysyna ulasty. Jurt aq bolyp, qyzyl bolyp bólinip qyrqysty. Sol zulmat jyldary beıbit jatqan qazaq baıǵus qosaq arasynda ketti. «Uzynda óshi, qysqada kegi joq» qazaqty aq ta qyrdy.Qyzyl da qyrdy. Aq ta tonady, qyzyl da tonady. Qarsy kelgendi qylysh júzinen ótkizdi. Qarýsyz qazaq qarýly aq pen qyzyldyń tabanynda qaldy. Talaýǵa tústi. Bunyń saldary asharshylyqqa alyp keldi.
1919 jyly Turar Rysqulov Túrkistan sovetteriniń tótenshe sesinde: «1918-19 jyldary ashtan qyrylǵan qazaqtar sany 1 mıllıon 214 myń adam, taǵy da 2 mıllıon adam asharshylyqqa ushyrady» dep málimdedi.
1922 jyl aıaǵynda asharshylyqqa ushyraǵandarǵa kómek komıssııasyn basqarǵan Muhtar Áýezov óziniń esepti baıandamasynda: «Ótken 1921-22 jylǵy asharshylyqta qyrylǵan qazaqtaryń sany 1 mıllıon 700 myń. Onyń 700 myńy balalar!» dedi.
Túrkistan bolshevıkteriniń tuńǵysh tóraǵasy bolǵan Kreml jibergen komıssar Ivan Osıpovıch Tobolın 1921 jyly bir partııalyq minberden: «Marksıstik turǵydan alǵanda ekonomıkalyq álsiz qazaqtar, báribir, quryp-bitip, joıylýǵa tıis!» dep málimdedi.
Iaǵnı, marksıstik teorııamen qarýlanǵan bolshevıkter úshin qazaqtardyń mıllıondap qyrylýy, qarýsyz halyqty qarýly aq pen qyzyldyń 3 jyl udaı torǵaıdaı tozdyrýynan emes, «qazaqtardyń qyrylýyna qazaqtardyń ózderi kináli eken, olardyń ekonomıkalyq turǵydan álsizdigi kináli» eken.
1921 jyly Orynborda jaryq kórgen «Ocherkı po ıstorıı kazah-kırgızskogo naroda» atty monografııasynda orys tarıhshysy Aleksandr Chýloshnıkov tóńkeris qarsańyndaǵy qazaqtar sany 8 mıllıon adam dep jazdy.
Al, 1926 jylǵy halyq sanaǵy bolsa, Qazaqstandaǵy qazaqtar sanynyń 6 mıllıonnan asqanyn habarlady.
1939 jylǵy sanaq nátıjesi Qazaqstandaǵy qazaqtar sany 2 mıllıon 300 myń kisi dep kórsetti.
Sonda, 1921 jylǵy kitabynda tarıhshy Aleksandr Chýloshnıkov kórsetken 8 mıllıon qazaqtan Qazaqstanda 2 mıllıon 300 myń qazaq qalǵan bolyp shyqty. Iaǵnı, nebary, 10-15 jylda, bolshevıkter bıligi astynda bolǵan qazaqtar 60 paıyzdaı halqynan aıyrylǵan bolyp shyqty.
Qazaqstandyq jazýshy Valerıı Mıhaılov: «Kazahı, deıstvıtelno, za kakıh-to 10-15 let lıshılıs okolo polovıny naselenııa. Mırovaıa ıstorııa ne znaet tragedıı podobnogo masshtaba» dep, jazdy «Hronıka velıkogo djýta» kitabynda.
Tarıhı derekter osylaı deıdi. Tarıhı derekter 1920-30 jyldary bolshevıkter qolastynda bolǵan qazaq degen halyqtyń Jer betinen joıylyp ketýge sál-aq qalǵanyn kórsetedi. Al, Kreml ókili Tobolınniń paıymdaýy boıynsha qazaqtardyń qyrylyp jatýy marksıstik teorııaǵa sáıkes tabıǵı qubylys eken. Zańdy eken. Iaǵnı, olardy qutqaryp jatýdyń qajeti joq eken. Sol aýyzyna kelgenin aıtqan anturǵanǵa: «Áı, ne ottap tursyń?! Qazaq degen halyq seniń Marksińnen de buryn bu dalada myńdaǵan jyl ómir súrgen! «Ekonomıkalyq turǵydan joıylýǵa tıis» bolsa sol myńdaǵan jyldar boıy neǵyp qyrylyp qalmady? Myna seniń qyzyl ǵasyryńa 8 mıllıon halyq bolyp qalaı jetti?» dep, suraq qoıatyn bir Tolaǵaıdyń tabylmaǵany ma dep edik. Sóıtsek, tabylypty. Qazaq basyna kún týǵan sol bir topalań tusta Turar Rysqulov Tobolınmen tabandap turyp aıtysqan eken.
Tobolınniń tusynda bir qyrylǵan qazaq, Goloekınniń tusynda eki qyryldy. Qazaqty qyrǵan bul eki basshy, jáne olarǵa Qazaqstan tapsyrǵan Stalın úsheýi de óz attaryn tarıhqa halyq qanymen jazǵan qandybalaqtar boldy.
Sondyqtan, bul jendetter qarǵysqa ǵana laıyq dep, tómendegideı taqpaq-tolǵaýdy túsirdik qaǵazǵa.
Aı,zamana-aı, zaman-aı!
Az qazaqty kórgende,
Kózden jasym tamady-aı.
Keshegi qyzyl saıasat,
Aıamapty qazaqty.
Ornatam dep jumaqty,
Ornatypty dozaqty.
Sodan qazaq sorlapty,
Ár butanyń túbinde,
Bópesin qushyp qundaqty,
Bir-bir ana zarlapty.
Kózden jasy parlapty,
Kókke saýyp emshegin,
Qara jerdi tóbelep,
Qyzyldardy qarǵapty.
Qarǵys atyp qyzyldy,
Olar sodan ońbapty,
Kúnderdiń kúni bolǵanda,
Qyzyl júıe qum qapty.
Aı, zaman-aı, zaman-aı!
Az qazaqty kórgende,
Kózden jasym tamady-aı!
Qoıdan qońyr halqymdy,
Qyrqa matap qyrypsyń!
Qyrylyp qazaq jatqanda,
Murtyńnan kúlip turypsyń,
Kórińde jatyp ókirgir,
Murtty kósem kápir qul!
Kórip otyrǵanyńyzdaı, bul qyzyl kósemder jurtty sanaly túrde joıý teorııasymen muzdaı qarýlanǵan Maltýs muragerleri eken. Oǵan mysaldar jetip artylady. Stalınniń Maltýs murageri bolǵanyn bul jendettiń óz aýyzynan shyqqan myna bir sózi aıǵaqtap tur. Sovet Odaǵyndaǵy otyzynshy jyldardaǵy asharshylyq týrady «Jatva skorbı» atty kitap jazǵan aǵylshyn tarıhshysy Robert Kongvest Stalın men Cherchıll arasynda bolǵan myna bir tarıhı áńgimeni atalmysh kitabynda keltiredi:
«Stalın pozje skajet Cherchıllıý, chto «prıshlos raspravıtsıa s desıatıý mıllıonamı kýlakov, ız koıh gromadnoe bolshınstvo bylo ýnıchtojeno, a, ostalnye vyslany v Sıbır»
Qarańyz: murtty kósem: «on mıllıon sharýany joıdym» dep Cherchıll aldynda maqtanyp tur! Iaǵnı, ol óziniń halyqty qyrýdan aldyna jan salmaǵan jendet ekenin óz aýyzymen ózi aıtyp tur! Iaǵnı, ol óziniń tarıhtaǵy teńdessiz Maltýs murageri ekenin aıtyp tur.
Reseı Memlekettik Dýmasy 2008 jylǵy 2 sáýirde qabyldaǵan qaýlysynda «KSRO basshylyǵynyń astyq daıyndaýda qoldanǵan repressıvti saıasatynan 1932-33 jyldary KSRO –da 7 mıllıon adam qyryldy» dep moıyndady. Al, BUU Assambleıasy qabyldaǵan qujatta KSRO –da 1932-33 j.j. asharshylyq qurbandarynyń sany 10 mıllıon adam shamasynda delingen.
Árıne, Maltýs teorııasyn júzege asyryp Jer betin «artyq adamdardan» alastaýda Gıtler Stalınnen asyp túskeni belgili. Bul eki jendettiń egesinen Ekinshi Dúnıejúzilik soǵys maıdanynda elý mıllıon jazyqsyz pende jer jastanǵany belgili.
Biraq, Maltýs muragerleri bul qyrylǵan elý mıllıondy mise tutpady. Olarǵa bul az boldy. Soǵystan keıin bul qandybalaqtar myńǵyrǵan mıllırdtardy qyrýdyń josparyn qurdy. Álemniń 300 olıgarhy jyl saıyn bas qosatyn bul astyrtyn uıym adam balasyn qysqartýdyń jańa josparyn túzdi.Adam balasy kóbeıip ketip Jer resýrstaryn jep bitpes úshin , birinshiden, Jer betinde beıbit zaman bolmaýy kerek eken. Soǵys órti qaıta-qaıta órship turýy kerek eken. Soǵys bolyp tursa bul olıgarhtar qyrýar tabysqa keneledi eken. Olar óndirip jatqan qymbat qarýlardyń qany jerge tambaıdy eken. Ol qarýdy Búkil álem óz jany úshin-aq satyp alady eken. Minekı, sondyqtan soǵys bolyp turýy kerek eken! Munaı, qarý, bank, qarjy bıznesteri qoldarynda shoǵyrlanǵan shonjarlar úshin soǵys ashatyn syltaýdy oılap tabý sonshalyqty qıyn sharýa emes edi. Tek, eshkim qarsy shyqpasa boldy. Qarsy shyqqannyń basyn aldy. Osy astyrtyn uıymnyń 1963 jyly betin ashpaq bolǵan AQSh prezıdenti Djon Kennedıdiń basy ketti. Ony bular aıdaı álem aldynda taltúste oqqa baılap atty. Ózgege sabaq bolsyn dep. Astyrtyn ókimetke qarsy shyqqandardyń kúni ne bolatynyn kórsetti. Sodan keıin, bul astyrtyn ókimet bilekti sybanyp jiberip basy artyq adamdardan Jer júgin jeńildetý isine kiristi. 1968 jyly astyrtyn uıymnyń yqpalymen ashyq jumys isteıtin «Rım klýbyn» qurdy. Oǵan ózderi tańdap álem ıntellktýaldaryn jınady. 100 elden - júz ıntellektýal. «Komıtet – 300» endi osy ataqty adamdardyń qolymen ot kóseýge kiristi. «Rım klýby» qoǵamdyq uıym, adamzat bolashaǵyna alańdap, adamzat bolashaǵyn talqylaıtyn ashyq alań dedi. Keremet! Oǵan kimniń daýy bar? Endi bul halyqaralyq klýb ne der eken dep búkil álem olarǵa qulaq túrdi. 1972 jyl. Rım klýby óziniń tuńǵysh bas qosýynda-aq tórtkil dúnıeniń tóbe shashyn tik turǵyzdy. Bul álemniń tóbe shashyn tik turǵyzǵan amerıkandyq ǵalym D. Medoýzdyń «Ósýdiń shegi» atty atyshýly baıandamasy edi. Onyń tobyqtaı túıini mynandaı: «Jeti mıllıard bolǵaly turǵan Jer betindegi adam sanyn 1 mıllıardqa deıin qysqartý kerek! Áıtpese, Jer resýrstary jurttyń bárine jetpeıtin boldy!». Sonda, Jer betinde kimder qalyp, kimder qalmaýǵa tıis degen suraq týady ǵoı! Oǵan jaýap daıyn: Medoýzdyń paıymynsha, Jer betinde adamzattyń asyly aq násildiler ǵana qalýǵa tıis. Qalǵan jumyrbastylar jappaı joıylǵany jón. Áńgimeniń qysqasy osy. Bir «altyn mıllıardtan» basqanyń bári, ıaǵnı, kúmis mıllıard, qola mıllıard, mys mıllıard, myrysh mıllırd degender «altyn mıllıardtyń» baqyty úshin Jer betin bosatýy kerek eken. Qansha qandybalaq bolsa da bundaı ázázil teorııany Gıtler de, Stalın de aıtpap edi. Olar oıynshyq eken, myna búgingi jendetterdiń janynda. Sóıtip, bu zamannyń jendetterin kórgende, búgingi adamzat, o zamannyń jendetterimen jylap kórisetin jaǵdaıǵa jetken edi.
Bul aqparatty endi estip otyrǵan oqyrman óz qulaǵyna ózi senbeýi múmkin. Myna kisi qaljyńdap otyrǵan shyǵar dep. Joq, aǵaıyn, qaljyń emes. Bul aqparat - aıdaı álemge áldeqashan málim aqparat. Keı aqparatty kesh estıtin ózimiz ǵoı. Batystaǵy Maltýs muragerleri bul aqparatty «Rım klýby» minberinen baıaǵyda taratyp, jarty álemdi jarty ǵasyr buryn moıyndatyp, maquldatyp qoıǵan. Maquldap qana qoımaı osy baǵytta, jurtty jappaı qyrý baǵytynda naqty jumysqa da kirisken.
Osy baǵytta joıqyn qarý jasaýda QSRO aldyna jan salmady. Jarty ǵasyr udaı qazaq jerinde ıadrolyq qarý jardy. Adam balasyn mıllıondap qyratyn bu qarýdy, biraq, maltýsshiler mise tutpady. Olarǵa adam balasyn mıllıardtap qyratyn qarý kerek edi. Ol- bıogııalyq qarý edi. Qudaıdan baıaǵyda bezgen ǵalymdar bu jolda jarty ǵasyr jatpaı –turmaı izdenip, izdegenin aqyry tapty. Ómirge tajaldardyń tajaly Koronavırýs keldi. Ýhan laboratorııasynan yrǵyp shyqqan bu tajal búginde jahandy sharlap adam balasyn baýdaı túsirýmen júr.
Biz estigen dinı áńgimelerde Qııamet-qaıymda Jer betine Tajal atty qubyjyq shyǵatyny aıtylatyn. Adamzatqa oıran salatyny aıtylatyn. Ol Tajalǵa adamzattyń áli kelmeıtini aıtylatyn. Sonda aspannan Ǵaısa túsip, jerden ımam Mádi shyǵyp ol Tajaldy óltiretini aıtylatyn. Ókinishke oraı, vırýs atty búginginiń bu tajalyn óltiretin kúsh áli tabylmaı tur. Zamanaqyr belgisi osy emes pe?!
Búginginiń Tájtajalyn jasaýǵa úles qosqandardyń biri retinde álem aqparat quraldarynda Bıll Geıts aıtylyp jatyr. Adamzatty qysqartý ıdeıasyn aıtýmen kelgen bul mıllıarder, bul ıdeıany iske asyrýǵa qyrýar qarjy salǵany da belgili. Máseleniń soraqysy sol, Bıll Geıts Dúnıejúzilik Densaýlyq Saqtaý uıymyna qomaqty qarjy salyp, bul uıymǵa óz yqpalyn júrgizip otyr delinip jatyr. Iaǵnı, adamzat qoıdy qasqyrǵa baqtyryp otyr degen sóz. Rasynda, álemdi aqsha bıleıdi. Imansyz aqsha búkil álemdi ashsa alaqanynda, jumsa judyryǵynda ustap otyr. Búgingi zamanda, osylaısha, maltýsshilerdiń degeni bola beretin bolsa, onda biz kópuzamaı talaı «qyzyqtarǵa» kýá bolatyn shyǵarmyz.
Maltýstyń muragerleriniń arqasynda ótken ǵasyr basynda qazaq Jer betinen joıylyp ketýge shaq qaldy dedik. Endi, minekı, sol Maltýstiń búgingi muragerleriniń arqasynda tutas halqymyzǵa taǵy da bir tyqyr taıanyp keledi. Iaǵnı, óz jerimizde, óz elimizde otyryp tynysh ómir súrýden qaldyq. Búgingi maltýsshiler bizdi tynyshymyzǵa qoıar túri joq. Birese, aýyzymyzǵa tuqymymyzdy tuzdaı qurtatyn tamaǵyn tyqpalaıdy, birese, irgemizden indetin kirgizedi, birese, paıdasy kúmándi ınemen shanshıdy, birese, chıptendirip bárimizdi bir shybyqpen aıdaǵysy keledi, áıteýir, bizge tynyshtyq beretin túri joq. Qylkópir ústinde kele jatqandaımyz. Ańdamasaq aram qatatyn túrimiz bar. «Táýelsizdikpen tórt qubylamyz teńele me dep máz bolyp júrgende, taǵy nege tap boldyq?!» dep otyrmyz.
19 ǵasyrda Qudaıdy mansuqtaǵan maltýsshiler 20 ǵasyrda álemdi eki ret álemdik soǵysqa saldy dedik.
19 ǵasyrda Qudaıdy mansuqtaǵan maltýsshiler 20 ǵasyrda qazaqty Jer betinen joıýǵa az-aq qaldy dedik.
21 ǵasyrda qudaısyz ǵalymdar, endi, adamzatty bir-aq jalmaıtyn bıologııalyq qarýdy qolǵa aldy dedik.
Bul bıologııalyq qarý kázirdiń ózinde adamzatty ápjylandaı jalmap keledi. Úshinshi álemdik soǵysty kózben kórip otyrmyz. Onyń qashan, qalaı aıaqtalatyny taǵy belgisiz.
Biraq, tarıhtyń sońǵy bir ǵasyrynda bir nársege bizdiń kózimiz jetti. Qudaıdan bezgen qoǵamnan árnárse kútýge bolady eken. Soǵan kózimiz jetti. Qudaıdan bezgenderdiń adam balasyn áste aıamaıtynyn kórdik. Qudaıdan bezgenderdiń ózderinen ózgeni óltirýge ólerdeı qushtar bolatynyn kórdik. Óltirgen saıyn óltirýge qushtar bolatynyn kórdik. Sóıtip, Qudaıdan bezgenderdiń qylmys pen kúnáǵa belshesinen batqanyn kórdik.Fashıster de, kommýnıster de Qudaısyz qoǵam qurdy. Birinen –biri ótken teorııalar oılap taýyp, bitirgeni halyqty qyrý boldy. Búginde bul Qudaıdan bezgenderdiń qolynda /olar ózderin satanıster deıdi/ álemniń bar baılyǵy shoǵyrlanǵan. Endi, olar, myna jańa ǵasyrda adamzattyń basyna aqyrzaman ornatpaq nıetti. Óıtkeni olar ózderin «satanıstermiz» deıdi. Saıtannyń soıyl soǵarlarymyz deıdi. Ibiliske tabynady. Biraq, biz bir nárseden úmit úzgimiz kelmeıdi.Qansha qudiretti bolsa da, ol saıtanǵa tabynǵandar az. Halyq kóp. Qudaıdan bezgender qansha qudiretti bolsa da olardy kóp halyq jeńýge tıis.
Kóp bolmasań kóretin kúniń qashanda qarań.Qyzyl terror bolmaǵanda búginde 45 – 50 mıllıon halyq bolyp tórt qubylamyz teńelip, shalqyp otyratyn edik. Qazaqstanda qazaq sany búginde, nebary 13 mıllıon. Syrtta - 6 mıllıon. Qazaqtyń sany Qazaqstanda 20 mıllıonǵa jetkende ǵana tún uıqymyzdy tórt bólmeı tynysh uıyqtaı alady ekenbiz. Óıtkeni, demografııa ǵylymynda óz jerinde 20 mıllıonǵa jetken halyq kópsandy halyqtar sanatyna qosylady. Eli, tili joıylyp ketý qaýipinen qutylady. Endeshe, sheteldegi 6 mıllıon qandastarymyzdy ata jurtqa qaıtarý - Qazaqstan úshin de, qazaq halqy úshin de myna kúnde ózgerip jatqan qubylmaly dúnıede Máńgi El bolyp qalýdyń negizgi kepili. Basty kepili. Basqa balama joq. Óıtkeni, Táýelsizdik tuǵyry – halyq. Qatary seldiremegen halyq.
