«حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» قر كودەكسى ماجىلىستە قابىلدانىپ، سەناتقا ءوتتى. سونىڭ ىشىندە ادام ورگانىن الماستىرۋ تاقىرىبى كۇن تارتىبىندە ءالى تولىقتاي قارالماي، زاڭدى تۇردە بەكىتىلگەن جوق. دەسەك تە، ساناۋلى ساعاتى قالعان ادامنىڭ ورگانىن ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىگى بار مۇقتاج ادامعا بەرۋ كەرەك پە؟ دۇرىس پەن بۇرىس جاقتارى قانداي؟
ەكى وكپەگە مۇقتاج بيبىگۇل جۇكەنوۆا 2016 جىلى وكپە اۋىستىرۋعا كەزەككە تۇرعان. قازاقستاندا دونور تاپشىلىعى سالدارىنان وكپەسىنە ترانسپلانتاتسيا جاساۋ مۇمكىن بولماي وتىر. بۇگىنگى كۇندە ءدال وسىنداي دياگنوزبەن 3,5 مىڭ ادامعا وپەراتسيا جاسالۋى كەرەك. جاعدايدى قيىنداتىپ وتىرعان باستى سەبەپ – دونورلىق ورگانداردىڭ تاپشىلىعى. شەتەلگە بارىپ وكپە سالدىرۋ بيبىگۇل ءۇشىن ارمان بولىپ قالدى. ونىڭ ورگانيزمى ۇشاقتى كوتەرە الماي قالۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى قازاقستاندا ساۋ وكپەنى كۇتۋگە ءماجبۇر. ءولىپ بارا جاتقان، ەكى وكپەسى ساپ-ساۋ ادام ولەر الدىندا ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىگى بار بيبىگۇلگە ءومىر سىيلاپ كەتكەنى دۇرىس پا، الدە ءار ءمايىتتىڭ ورگانى قارا جەرگە تۇگەل جەرلەنگەنى ءجون بە؟
ساۋ ادامنىڭ ورگانى ساۋداعا ءتۇسىپ كەتپەسىنە كەپىلدىك جوق
ماسەلەنىڭ ەكى تۇسى بار. ورگان الماستىرۋدى زاڭداستىرۋدىڭ ءتيىمدى دە، كەرى تۇستارى دا بار. قازاقستانداعى ستاتۋس-كۆو (قالىپتاسقان جاعداي) بويىنشا جەمقورلىق جايلاعان ەل ەكەندىگى ايان. شاش ال دەسە، باس الاتىن زاماندا ساۋ ادامعا اۋرۋسىڭ دەپ دياگنوز تاڭىپ بەرمەسىنە كىم كەپىل؟ دارىگەردىڭ جالعان دياگنوزىنا سەنىپ، قاراپايىم ادام اۋرۋ ەكەنمىن دەپ ءوزىن ولىمگە دايىنداي باستايدى. ورگان اۋىستىرۋدى زاڭداستىرار بولساق، وپەراتسيا ۇستىندە سول ادامنىڭ ورگاندارى ساۋداعا ءتۇسىپ كەتۋى دە ابدەن مۇمكىن. وسىلايشا ادام ءومىرىن قولدان قىسقارتۋ فاكتىلەرى كوپتەپ تىركەلسە، ونسىز دا ادامشىلىقتان ادا بولا باستاعان قوعامىمىز قۇلدىراي بەرمەك. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستانداعى “قارا بازاردىڭ” نارىعىن كوتەرەدى.
«ورگاندارىم جەر استىندا شىرىگەنشە، بىرەۋگە ءومىر سىيلاسىن»
قازاقستاندا جىلىنا بار-جوعى 300 ترانسپلانتاتسيالىق وپەراتسيا جاسالادى. بۇل كەزەكتە تۇرعان 3,5 مىڭ ادام ءۇشىن وتە تومەن كورسەتكىش. سوندىقتان ورگان الماستىرۋدى زاڭداستىرساق، كەزەكتەگى كومەككە مۇقتاج جاندار ەرتەرەك ورگانعا قول جەتكىزە الادى. بۇل ارينە، رەسمي ورگاننىڭ العا تارتار ءۋاجى. دەسەك تە، مۇقتاج ادامعا ساۋ ورگانىن عانا ەمەس، ءومىر سىيلاۋ ادامي جاقسىلىق ەمەس پە؟ وسىنداي پىكىرىمەن بولىسكەن ازاماتتىق بەلسەندى پاتكۋللاەۆا جانەركە: «قۇداي ساقتاسىن، ارينە. ايتسە دە، ءوز باسىمدا سونداي جاعداي بولا قالسا، ولەر الدىندا ءبىر ورگانىمدى مۇقتاج ادامعا تاستاپ كەتۋگە رۇقساتىمدى بەرەر ەدىم. ولگەننەن كەيىن ادام جەر قويناۋىنا تاپسىرىلادى. جەر استىندا ورگاننىڭ قۇر جاتقانىنشا مۇقتاج ادامعا قىزمەت ەتكەنى الدەقايدا ءتيىمدى» دەيدى. سانالى ادام رەتىندە وي جىبەرسەك، بۇل دا اقىلعا قونىمدى پىكىر. دەگەنمەن، بۇل پىكىردى قولدايتىندار كوپ ەمەس.
«جيھادتا تالاي ورگان تالان-تاراجعا تۇسۋدە»
قوعامدا ءالى دە كونسەرۆاتيۆتى كوزقاراستى ۇستانۋشىلار بار. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى شاريعات جانە ءپاتۋا بولىمىندە قىزمەت اتقاراتىن سانسىزباي قۇربانۇلىنىڭ ايتۋىنشا «ترانسپلانتاتسيا اقشا ءۇشىن بولماۋ كەرەك. دارىگەرلەر بۇيرەكتىڭ مۇقتاج ادامعا ساي كەلەتىنىن راستاسا عانا ولگەن ادامنىڭ ورگانىن الۋعا بولادى. بىراق ءمايىتتىڭ بارلىق مۇشەسىن، ياعني ونىڭ بۇيرەگىن بىرەۋگە، جۇرەگىن بىرەۋگە بەرۋگە تاعى بولمايدى. بۇل يسلامدا حارام بولىپ ەسەپتەلەدى. ادامنىڭ بارلىق ورگاندارىنىڭ باعاسىن ەسەپتەسەك، 2 ملن دوللار ەكەن. ءاربىر ادام وسىنشا اقشانى كوتەرىپ ءجۇر. اللانىڭ بەرگەن وسىنشا بايلىعىن باعالاماي سيرياعا كەتكەن كەلتە ويلى ازاماتتارىمىز جيھاد دەپ وزدەرىن قۇربان قىلادى. ولگەننەن كەيىن مۇشەلەرىنىڭ تالان-تاراجعا سالىنىپ جاتقان بىلمەيدى. تازا تابيعاتتا ەت جەپ، قىمىز ءىشىپ وسكەن دەنەسى شىمىر قازاقتىڭ ورگانى وتە ءوتىمدى».
ال باسىنداعى كرەديتىن تولەۋ ءۇشىن ورگانىن ساتاتىندار قازىرگى تاڭدا دا بار. ول ءۇشىن دەنساۋلىقتان گورى ماتەريالدىق جاعداي الدەقايدا ماڭىزدى. كودەكستىڭ 219-بابى بويىنشا دونور قازىرگى نەمەسە بۇرىن اۋىرعان بارلىق اۋرۋلارى تۋرالى، ەسىرتكى، اناشا، سول تەكتەستەر زياندى زاتتاردى پايدالانعانى تۋرالى حابارلاۋعا مىندەتتى. ال جاسىرىپ قالعان جاعدايدا ورگاندى الىپ وتىرعان ادامعا نە بولاتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى.
تىنىسى توقتاعان ادامنىڭ ورگانىن الۋ وڭاي ەمەس
«قانداي دا ءبىر اۋرۋحاناعا ءحالى وتە مۇشكىل ادام تۇسەدى. تۋعان-تۋىستارى مەن دارىگەرلەر ونى ءتىرى الىپ قالۋدىڭ بارلىق امالىن جاسادى دەلىك. ارينە، ول ادام بىرەۋدىڭ اكەسى نەمەسە بىرەۋدىڭ اناسى، بىرەۋدىڭ قىزى، بىرەۋدىڭ ۇلى بولادى. الايدا، ادامنىڭ ميى توقتاپ، ەندى ءومىر سۇرۋگە كەلمەيتىنى انىقتالادى. سول ساتتە دارىگەرلەر پسيحولوگيالىق سوققى الادى...ادامنىڭ ميى ولگەنىن بىلسە دە، ءالى تىنىس الىپ جاتقانىن بىلگەن تۋىستارىنا بارىپ «جاقىنىڭىزدىڭ باسقا ورگاندارىن دونورلىققا الايىق» دەپ تە ايتۋ قيىن، بىراق، ميى ىستەن شىققان ادامنىڭ ساۋ ورگاندارى وزگە ادامدى قۇتقارا الاتىنىن بىلە وتىرا، شاراسىزدىق تانىتۋ دا قيىن»، - دەپ ترانسپلانتاتسيا جونىندەگى رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى جاقسىلىق دوسقاليەۆ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ قيىن جاعدايىن جەتكىزدى.
جوعارىدا اتالعان كودەكس بويىنشا ورگانداردى ترانسپلانتتاۋ ماقساتىندا ورگان تاپسىرۋدان ءومىر بويى ەرىكتى تۇردە باس تارتا الاسىز. بىراق بۇل كودەكس سەناتتا ءالى قارالۋ ۇستىندە ەكەنىن تاعى دا ەسكەرتەمىز.
اياۋلىم ابىلدينا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
