ەلىمىزدە وندىرىلەتىن ويىنشىقتاردىڭ 90 پايىزى تالاپقا ساي كەلمەيدى.
بۇعان قاتىستى 2018 جىلى تەحنيكالىق رەتتەۋ جانە مەترولوگيا كوميتەتى ەلىمىزدەگى ويىنشىق شىعارۋمەن اينالىساتىن 84 كاسىپورىندى تەكسەرگەن. ناتيجەسىندە 75 كاسىپورىننىڭ ءونىمى تالاپقا ساي كەلمەگەن. تەكسەرۋ بارىسىندا وتاندىق ويىنشىق وندىرۋشىلەرگە 33 ميلليون تەڭگە كولەمىندە 1003 ويىنشىق توپتاماسى تاركىلەنىپ، 4 ميلليون تەڭگەلىك ايىپپۇل سالىنعان. بۇعان قوسا «ەلدەگى ويىنشىق ساۋداسىمەن اينالىساتىن كاسىپورىنداردىڭ دا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى» دەسەدى ماماندار.
ماسەلەن، بىزدەگى بۇگىنگى بالانىڭ قولىندا جۇرگەن ويىنشىقتاردىڭ باسىم بولىگى قىتاي، رەسەي، بەلارۋس ەلدەرىنەن اكەلىنەدى. ەڭ قىزىعى، سول سىرتتان كەلگەن ويىنشىقتاردىڭ قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى دا بولمايدى ەكەن. ماماندار قىتايدان اكەلىنەتىن ويىنشىقتاردىڭ قۇرامىندا ستيرولدىڭ كورسەتكىشى 2,5 پايىزعا جوعارى بولاتىنىن باسا ايتىپ وتىر. ال بۇل پلاستماسسا جاساۋعا ارنالعان توكسيندىك قاۋپى بار سۇيىقتىقتى حيميكتەرىمىزدىڭ اراسىندا «كوپ مولشەردە قوسىلسا ناعىز «ۋ» دەپ اتايتىندار دا بار.
«ەگەر قانداي دا ءبىر زاتتا ستيرول شامادان تىس بولسا، ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسى سىر بەرىپ، قان اينالىمى، اسقورىتۋ جۇيەسى بۇزىلادى. قىتايدان ەلىمىزگە اكەلىنەتىن ويىنشىقتاردىڭ دەنىندە ستيرولدىڭ باسىم ەكەنى انىقتالدى. بۇعان قوسا سىرتتان كەلەتىن ويىنشىقتاردىڭ قۇرامىندا فورمالدەگيد تە بار. بۇل – ادامنىڭ تىنىس الۋ جولدارىنا وزىندىك زاردابىن تيگىزەتىن ۋلى ءيىستى گاز. مۇنىڭ بارلىعى ارزان ويىنشىقتاردا كوبىرەك كەزدەسەدى. ءوزىڭىز بىلەسىز، قازىردە ارنايى برەندى بار قىمبات ويىنشىقتارعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتە بەرمەيدى. سوندىقتان جۇرتتىڭ باسىم بولىگى قارا بازاردان ارزان ويىنشىق ساتىپ الىپ، بالاسىنا ۇسىنادى. ارزان ويىنشىقتىڭ قىمبات دەرت اكەلەتىنىنە قاراپايىم كوپشىلىك نازار اۋدارمايدى. سوندىقتان بۇل جەردە ەلىمىزگە سىرتتان ەنەتىن ويىن شىقتارعا ارنايى شەكتەۋ قويعان دۇرىس»،-دەدى ەكونوميست-ساراپشى مارال تورتەنوۆا.
قىتاي ەلى ءوز بالالارىنا تەك ساپالىسىن ۇسىنادى
نەگىزىندە، شەكتەۋ قويۋ تۋرالى مامان ءسوزىنىڭ جانى بار ەكەنى داۋسىز. اڭداساق، سىرتتان كەلەتىن ويىنشىقتارعا بەلگىلى ءبىر باقىلاۋ ورناتۋ قاجەتتىلىك بولىپ تۇر. مىسالى، بىزگە ارزانىن تىقپالاپ، ءتۇرلى زياندى قوسپالارى بار ويىنشىقتارىن نارىققا ەنگىزەتىن سول قىتاي ەلىندە تۇتىنۋشىنىڭ ساتىپ العان ويىنشىعىندا ءبىر گرامم قورعاسىن كوپ بولاتىن بولسا، الگى تۇتىنۋشى ويىنشىقتى شىعارعان كومپانيانى زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋگە، ءىرى كولەمدى ايىپپۇل تولەۋىنە ماجبۇرلەۋگە تولىق قۇقىلى. سوندىقتان بولار قىتايدىڭ ويىنشىق وندىرىسشىلەرى ءوز ەلدەرىندە تۇتىنۋشىنىڭ تالاپ-تىلەگىن ورىنداۋعا كەلگەندە ءمىنسىز بولىپ كەلەدى. ال سول قىتاي ەلى سىرت مەملەكەتتەرگە ويىنشىقتارىن ناسيحاتتاۋعا كەلگەندە تىم ايلاكەر. قازىر الەمنىڭ كەز كەلگەن ەلىن جاۋلاپ العان قىتاي ويىنشىقتارى تۋرالى تارقاتار ماسەلە دە كوپ. ماماندار «قىتاي ەلى ءتۇرلى ناسيحات جۇرگىزۋ ارقىلى ويىنشىقتارىنىڭ بەدەلىن ارتتىرىپ وتىر» دەسەدى.
ەۆرەيلەر ويىنشىققا قاتتى ءمان بەرەدى
ساراپشى-مامان، ايدا ايدارجانوۆا:
«ەۆرەيلەر بالاسىنا بەس جاسىنان باستاپ «سەن دانىشپانسىڭ، قولىڭنان ءبارى كەلەدى» دەپ ۇيرەتەدى. ونى بارلىعىمىز بىلەمىز. ولاردىڭ ويىنشىقتارعا ءمان بەرەتىنى سونشالىق، الەمدە بولىپ جاتقان جاڭالىقتاردى ينتەللەكتۋالدى ويىنشىقتار جاساۋ ارقىلى بالانىڭ ساناسىنا جەڭىل ەنگىزەدى. ولاردىڭ بالا سى جەتى جاسىندا الەمدىك زاماناۋي جاڭالىقتاردى جاڭعاقشا شاعىپ، تاقىلداتىپ تۇرادى. ءبىز ۇلتتىق دۇنيەتانىمىمىزدى جەتىلدىرگىمىز كەلسە، قازىرگى زامانعا ساي ينتەللەكتۋالدىق قارىمقابىلەتتى جەتىلدىرەتىن ويىنشىقتاردى شىعارۋدى قولعا العانىمىز ءجون. ەگەر مۇنداي ويىنشىقتار شىعارامىن دەگەن كاسىپورىندار، زاۋىتتار بولسا ولارعا ارنايى جەڭىلدىكتەر بەرىلگەنى دە ءجون. ماقسات – ول ويىنشىقتاردى سويلەتۋ ارقىلى باتىرلار جىرىن، داستانداردى نەمەسە كۇيلەردى ناسيحاتتاتۋ ەمەس. ءبىز مۇنداي ويىنشىقتاردى جاساۋ ارقىلى الەمدىك برەند جيناۋعا تىرىسقانىمىز ابزال. ءبىر عانا مۇسىندەرىن نەمەسە قۋىرشاقتارىن اسپەتتەۋ ارقىلى وزگە ەلدەر قانشاما بەدەل جيناپ جاتىر. بىزگە دە وسىنداي يدەولوگيا كەرەك. سوندىقتان ويىنشىق يندۋسترياسىن جەتىلدىرۋگە مەملەكەت ارالاسۋى قاجەت»،-دەدى.
حورۆاتتار ويىنشىق شىعارۋشىلاردى بارىنشا دارىپتەيدى
ساراپتاپ كورسەك، وزگە ەلدەردىڭ ويىنشىق بيزنەسىنە قوياتىن تالابى ەرەكشە. ايتالىق، كورشىلەس رەسەيدە ويىنشىقتاردى ساراپتاپ-تالداپ وتىراتىن ارنايى ماركەتينگتىك زەرتتەۋ ورتالىقتارى بار. بۇل ورتالىقتار رەسەي بالالارىن كۇندەلىكتى قانداي ويىنشىقتاردى تۇتىناتىنىن، بالالارىنا قانداي ويىنشىقتاردىڭ جەتىسپەي جاتقانىن، نارىقتا قاي ويىنشىققا دەگەن سۇرانىس ارتقانىن اي سايىن تالداپ، تارازىلاپ وتىرادى. مۇنداي ورتالىقتار گەرمانيا، حورۆاتيا، كانادا ەلدەرىندە دە جەتىپ-ارتىلادى. حورۆاتتار ويىنشىق الەمىنە قاتىستى اي سايىن ارنايى كورمە وتكىزىپ، بالانىڭ دامۋىنا ەرەكشە ۇلەس قوسقان كاسىپ يەلەرىن ۇنەمى ماراپاتتاپ وتىرادى. وسىعان قاراپ ءبىزدىڭ دە ەلىمىزگە مۇنداي ماركەتينگتىك تالدامالىق ورتالىقتاردىڭ قاجەتتىگى سەزىلەدى. ناق وسى ويىن بالاسىنا قاتىستى كونفۋتسي: «جاس كۇنىندە ويىنشىقپەن قۇمارى قانىپ، ەمىن-ەركىن ويناماعان بالا كۇنى ەرتەڭ ۇلتتىق ماسەلەلەردى شەشۋگە كەلگەندە دە ەمىن-ەركىن كوسىلە المايدى» دەگەن ەكەن.
قارلىعاش زارىقحانقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
