Elimizde óndiriletin oıynshyqtardyń 90 paıyzy talapqa saı kelmeıdi.
Buǵan qatysty 2018 jyly Tehnıkalyq retteý jáne metrologııa komıteti elimizdegi oıynshyq shyǵarýmen aınalysatyn 84 kásiporyndy teksergen. Nátıjesinde 75 kásiporynnyń ónimi talapqa saı kelmegen. Tekserý barysynda otandyq oıynshyq óndirýshilerge 33 mıllıon teńge kóleminde 1003 oıynshyq toptamasy tárkilenip, 4 mıllıon teńgelik aıyppul salynǵan. Buǵan qosa «eldegi oıynshyq saýdasymen aınalysatyn kásiporyndardyń da qyzmet kórsetý sapasy syn kótermeıdi» desedi mamandar.
Máselen, bizdegi búgingi balanyń qolynda júrgen oıynshyqtardyń basym bóligi Qytaı, Reseı, Belarýs elderinen ákelinedi. Eń qyzyǵy, sol syrttan kelgen oıynshyqtardyń qaýipsizdik sertıfıkaty da bolmaıdy eken. Mamandar Qytaıdan ákelinetin oıynshyqtardyń quramynda stıroldyń kórsetkishi 2,5 paıyzǵa joǵary bolatynyn basa aıtyp otyr. Al bul plastmassa jasaýǵa arnalǵan toksındik qaýpi bar suıyqtyqty hımıkterimizdiń arasynda «kóp mólsherde qosylsa naǵyz «ý» dep ataıtyndar da bar.
«Eger qandaı da bir zatta stırol shamadan tys bolsa, adamnyń júıke júıesi syr berip, qan aınalymy, asqorytý júıesi buzylady. Qytaıdan elimizge ákelinetin oıynshyqtardyń deninde stıroldyń basym ekeni anyqtaldy. Buǵan qosa syrttan keletin oıynshyqtardyń quramynda formaldegıd te bar. Bul – adamnyń tynys alý joldaryna ózindik zardabyn tıgizetin ýly ıisti gaz. Munyń barlyǵy arzan oıynshyqtarda kóbirek kezdesedi. Ózińiz bilesiz, qazirde arnaıy brendi bar qymbat oıynshyqtarǵa ekiniń biriniń qoly jete bermeıdi. Sondyqtan jurttyń basym bóligi qara bazardan arzan oıynshyq satyp alyp, balasyna usynady. Arzan oıynshyqtyń qymbat dert ákeletinine qarapaıym kópshilik nazar aýdarmaıdy. Sondyqtan bul jerde elimizge syrttan enetin oıyn shyqtarǵa arnaıy shekteý qoıǵan durys»,-dedi ekonomıst-sarapshy Maral Tórtenova.
Qytaı eli óz balalaryna tek sapalysyn usynady
Negizinde, shekteý qoıý týraly maman sóziniń jany bar ekeni daýsyz. Ańdasaq, syrttan keletin oıynshyqtarǵa belgili bir baqylaý ornatý qajettilik bolyp tur. Mysaly, bizge arzanyn tyqpalap, túrli zııandy qospalary bar oıynshyqtaryn naryqqa engizetin sol Qytaı elinde tutynýshynyń satyp alǵan oıynshyǵynda bir gramm qorǵasyn kóp bolatyn bolsa, álgi tutynýshy oıynshyqty shyǵarǵan kompanııany zań aldynda jaýap berýge, iri kólemdi aıyppul tóleýine májbúrleýge tolyq quqyly. Sondyqtan bolar Qytaıdyń oıynshyq óndirisshileri óz elderinde tutynýshynyń talap-tilegin oryndaýǵa kelgende minsiz bolyp keledi. Al sol Qytaı eli syrt memleketterge oıynshyqtaryn nasıhattaýǵa kelgende tym aılaker. Qazir álemniń kez kelgen elin jaýlap alǵan Qytaı oıynshyqtary týraly tarqatar másele de kóp. Mamandar «Qytaı eli túrli nasıhat júrgizý arqyly oıynshyqtarynyń bedelin arttyryp otyr» desedi.
Evreıler oıynshyqqa qatty mán beredi
Sarapshy-maman, Aıda Aıdarjanova:
«Evreıler balasyna bes jasynan bastap «sen danyshpansyń, qolyńnan bári keledi» dep úıretedi. Ony barlyǵymyz bilemiz. Olardyń oıynshyqtarǵa mán beretini sonshalyq, álemde bolyp jatqan jańalyqtardy ıntellektýaldy oıynshyqtar jasaý arqyly balanyń sanasyna jeńil engizedi. Olardyń bala sy jeti jasynda álemdik zamanaýı jańalyqtardy jańǵaqsha shaǵyp, taqyldatyp turady. Biz ulttyq dúnıetanymymyzdy jetildirgimiz kelse, qazirgi zamanǵa saı ıntellektýaldyq qarymqabiletti jetildiretin oıynshyqtardy shyǵarýdy qolǵa alǵanymyz jón. Eger mundaı oıynshyqtar shyǵaramyn degen kásiporyndar, zaýyttar bolsa olarǵa arnaıy jeńildikter berilgeni de jón. Maqsat – ol oıynshyqtardy sóıletý arqyly batyrlar jyryn, dastandardy nemese kúılerdi nasıhattatý emes. Biz mundaı oıynshyqtardy jasaý arqyly álemdik brend jınaýǵa tyrysqanymyz abzal. Bir ǵana músinderin nemese qýyrshaqtaryn áspetteý arqyly ózge elder qanshama bedel jınap jatyr. Bizge de osyndaı ıdeologııa kerek. Sondyqtan oıynshyq ındýstrııasyn jetildirýge memleket aralasýy qajet»,-dedi.
Horvattar oıynshyq shyǵarýshylardy barynsha dáripteıdi
Saraptap kórsek, ózge elderdiń oıynshyq bıznesine qoıatyn talaby erekshe. Aıtalyq, kórshiles Reseıde oıynshyqtardy saraptap-taldap otyratyn arnaıy marketıngtik zertteý ortalyqtary bar. Bul ortalyqtar Reseı balalaryn kúndelikti qandaı oıynshyqtardy tutynatynyn, balalaryna qandaı oıynshyqtardyń jetispeı jatqanyn, naryqta qaı oıynshyqqa degen suranys artqanyn aı saıyn taldap, tarazylap otyrady. Mundaı ortalyqtar Germanııa, Horvatııa, Kanada elderinde de jetip-artylady. Horvattar oıynshyq álemine qatysty aı saıyn arnaıy kórme ótkizip, balanyń damýyna erekshe úles qosqan kásip ıelerin únemi marapattap otyrady. Osyǵan qarap bizdiń de elimizge mundaı marketıngtik taldamalyq ortalyqtardyń qajettigi seziledi. Naq osy oıyn balasyna qatysty Konfýıı: «jas kúninde oıynshyqpen qumary qanyp, emin-erkin oınamaǵan bala kúni erteń ulttyq máselelerdi sheshýge kelgende de emin-erkin kósile almaıdy» degen eken.
Qarlyǵash ZARYQHANQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
