13 مامىر كۇنى وزبەكستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆتىڭ كەزىندە بولعان قايعىلى وقيعاعا — ءاندىجان قىرعىنىنا — 20 جىل تولدى.
رەسمي مالىمەت بويىنشا، 2005 جىلعى 13 مامىرعا قاراعان ءتۇنى جانە كەلەسى كۇنى قارۋلى توپ اندىجانداعى تۇرمەگە جانە بىرنەشە مەملەكەتتىك مەكەمەگە شابۋىل جاساپ، 12 قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرىن ءولتىرىپ، 334 دانا قارۋ-جاراقتى باسىپ العان. وزبەكستاننىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ حابارلاۋىنشا، لاڭكەستەر بارلىعى 70 ادامدى كەپىلگە الىپ، ولاردىڭ 15-ءىن ولتىرگەن. كەيىن قالاعا اسكەر ەنگىزىلدى. رەسمي دەرەككە سايكەس، ءاندىجان وقيعاسىندا 187 ادام قازا تاپقان.
الايدا قۇقىق قورعاۋشىلار قۇرباندار سانى 500 بەن 1500 ادام اراسىندا بولعانىن ايتادى. ولاردىڭ مالىمەتىنشە، ءدال سول كۇنى — بابىر الاڭىندا بىرنەشە ونداعان مىڭ ادام ۇكىمەت ساياساتىنا جانە ەكونوميكالىق قيىندىقتارعا قارسى نارازىلىققا شىققان. ولاردى تاراتۋ ءۇشىن كۇشتىك قۇرىلىمدار وق جاۋدىرعان. قازا تاپقاندار اراسىندا ايەلدەر، بالالار مەن قارتتار كوپ بولعان.
كەيىن بۇل نارازىلىققا قاتىسقان كوپتەگەن ادامعا زورلىق-زومبىلىق جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، سوت پروتسەستەرى جابىق جانە اشىق ەمەس تۇردە وتكەن. كوپتەگەن ادام ەلدەن كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.
حالىقارالىق قاۋىمداستىق، سونىڭ ىشىندە باتىس ەلدەرى، وقيعاعا تاۋەلسىز تەرگەۋ جۇرگىزۋدى تالاپ ەتتى، بىراق وزبەكستان بۇل تالاپتى قابىلداماي، بۇل — ىشكى ءىسىمىز دەپ جاۋاپ بەردى. بۇعان جاۋاپ رەتىندە ەۋروپالىق وداق سانكتسيالار ەنگىزىپ، قارۋ-جاراق جەتكىزۋگە ەمبارگو جاريالاپ، 12 جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىككە ەلگە كىرۋگە تىيىم سالدى. الايدا 2009 جىلى بۇل سانكتسيالار الىنىپ تاستالدى. اقش-تىڭ تەرگەۋ جۇرگىزۋ ارەكەتتەرى دە ءساتسىز اياقتالىپ، ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى ناشارلادى.
2013 جىلى بۇۇ-دا وزبەكستانداعى ادام قۇقىقتارىنا بايلانىستى ەسەپ قارالعان كەزدە، ۇكىمەتتىك دەلەگاتسيا «ءاندىجان — جابىلعان تاقىرىپ» ەكەنىن ايتتى. كەيىن قۇقىق قورعاۋشىلار حالىقارالىق تەرگەۋ مەن كىنالىلەردى جازالاۋدى تالاپ ەتكەنمەن، سول كەزدە وزبەكستانعا قىسىم السىرەي باستاعان ەدى. 2005 جىلدان كەيىن ەنگىزىلگەن سانكتسيالار بىرتىندەپ الىنىپ، باتىس ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناستار قالپىنا كەلدى.
2016 جىلعى جەلتوقساندا شاۆكات ميرزيەيوۆ پرەزيدەنت بولىپ سايلانعاننان كەيىن باق بيلىك ارەكەتتەرىن سىناي باستادى، ال كەيبىرەۋلەرى ءاندىجان تاقىرىبىن قوزعاۋعا باتىلى جەتتى. ماسەلەن، 2019 جىلى Qalampir.uz سايتى كەزىندە وقيعاعا تىكەلەي قاتىسقان بۇرىنعى ىشكى ىستەر ءمينيسترى زوقير الماتوۆپەن سۇحبات جاريالادى. ول «ءاندىجان وقيعاسى — مەن ءۇشىن اۋىر ماسەلە» دەپ اتاپ ءوتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل — بيلىكتى باسىپ الۋعا باعىتتالعان تەرروريستىك ارەكەت بولعان.
«كەشىرىڭىزدەر، بىراق ءبىز سول كەزدە قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسادىق»، — دەدى الماتوۆ. قازىرگى تاڭدا بۇل سۇحبات ورنالاستىرىلعان بەت اشىلمايدى.
2020 جىلدىڭ اقپانىندا وزبەكستان باس پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى سۆەتلانا ارتىكوۆا Qalampir.uz-كە بەرگەن سۇحباتىندا قازا تاپقاندار اراسىندا بەيبىت تۇرعىندار دا بولعانىن مويىندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ وق استىندا قالۋىنا اسكەري قىزمەتكەرلەر مەن باسشىلىق اراسىنداعى ۇيلەسىمدىكتىڭ بولماۋى سەبەپ بولعان: بايلانىس قۇرالدارى دۇرىس جۇمىس ىستەمەگەن، كوماندير بۇيرىقتى ەستىمەگەن نەمەسە دۇرىس تۇسىنبەگەن، دايىندىق بولماعان. باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى بەيبىت تۇرعىنداردى اتۋعا قاتىسى بار ادامدار قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعانىن جانە كەيبىرى مەرزىمىن وتەپ، تۇرمەدەن شىققانىن ايتتى.
