بۇگىن - ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇربانى بولعان مىڭداعان جازىقسىز ادامداردىڭ تارتقان ازابىنا توزاق بولعان «قارلاگ» لاگەرى قۇرىلعان كۇن.
قاراعاندى وبلىسى، دولينكا كەنتىندەگى «قارلاگ» لاگەرى 1930 جىلى العاشقىدا «ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرى» بولىپ قۇرىلعان. 2009 جىلدان بەرى بۇل ورىن مۋزەيگە اينالدى.
«قارلاگ» گۋلاگ-تىڭ قۇرامىنا كىرگەندىكتەن، تەك ماسكەۋدەن باسقارىلىپ وتىردى. ءوزىنىڭ جەكە پوشتاسى، باسپاحاناسى جانە بانكى بار ەدى.
«1937 جىلى №486 بۇيرىققا سايكەس جازىقسىز جالاعا ۇشىراعانداردىڭ وتباسى مۇشەلەرى، ونىڭ ىشىندە بالالارى 12 جاسقا تولسا، ولار دا انالارىمەن بىرگە لاگەرگە اكەلىندى. ايەلدەرگە ارنالعان سول كەزدە ءىرى ءتورت لاگەر بار ەدى. «الجير» لاگەرى قۇرىلعان كەزدە بىردەن 2000 ايەل تۇتقىنعا الىندى. ونىڭ 600-ءى جۇكتى ەدى. ولار جاتقان باراقتاردا ەشقانداي دا جاعداي بولمادى. ءتىپتى، بوساناتىن بولمەلەرى دە جوق ەدى»، دەيدى مۋزەيدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى اندرەي درەبەزگوۆ.
1940 جىلعا دەيىن ءتۇرلى باپپەن سوتتالعاندار ءبىر كامەرادا جازاسىن وتەدى. سودان بولار، تۇرمەلەرگە ادامدار سىيماي جاتتى. 85 ادامعا لايىقتالعان كامەراعا 200 كىسىنى قاتار جاتقىزدى.
1931 جىلى قارلاگ اۋماعى 53 مىڭ گەكتار بولسا، 1950 جىلى 2 ميلليون گەكتار بولدى. بۇل دەگەنىمىز – فرانتسيانىڭ جەر كولەمىمەن شامالاس ەدى.
