پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسىنىڭ دەپۋتاتتارى ايەل قۇقىعى، ادام قۇقىعى ماسەلەسىنە قالاي باعالايتىنىن ايتادى.
8 ناۋرىز حالىقارالىق ايەلدەر كۇنىنە وراي ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنان «قازاقستاندا جالپى ايەلدەردىڭ قۇقىعى قانشالىقتى قورعالعان؟» دەپ سۇراعان ەدىك. ءايەل دەپۋتاتتار كەمشىلىك كوپ ەكەنىن ايتسا، ەر دەپۋتاتتار «ءايەلدەر قۇقىعى جاقسى قورعالعان» دەۋمەن شەكتەلدى.
«ۇرىپ-سوعۋ قىلمىستىق كودەكسپەن رەتتەلەدى»
ماجىلىستە قارالىپ، سەناتقا جولدانعان «ايەلقۇقىعى مەن بالا قاۋىپسىزدىگى» زاڭ جوباسىنىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى جۇلدىز سۇلەيمەنوۆانىڭ بۇل تاقىرىپتا ايتارى بارشىلىق. بىراق ءماجىلىس دەپۋتاتى ايەلدەردىڭ قۇقىعى ەندى قورعالا باستاعانىن ەسكەرتتى.
– 2023 جىلعى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە قارايتىن بولساق، زورلىق-زومبىلىققا شالدىعىپ، ىشكى ىستەر دەپارتامەنتتەرىنە كۇنىنە 300-دەن استام وتباسىلىق جانجالدار بويىنشا وتىنىشتەر كەلىپ تۇسكەن كەزدەر بولعان. بۇل – رەسمي ستاتيستيكا. سونىمەن قاتار، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىققا تارتىلعان ازاماتتاردىڭ سانى 53 مىڭنان اسادى، ال وسى ماسەلە بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان ازاماتتاردىڭ سانى – 819. بۇل ماسەلەدە، وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، وتكەن اپتادا ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى زاڭ جوباسىن قابىلدادىق. ەكىنشى وقىلىمدا سەناتقا جولدادىق. ول جەردە اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستەگى بۇعان دەيىنگى دەنساۋلىققا قاساقانا زيان كەلتىرۋ جانە ۇرىپ-سوعۋ باپتارى قىلمىستىق كودەكسكە ەنگىزىلدى. سايكەسىنشە جازا قىلمىستىق كودەكسپەن رەتتەلەتىن بولدى. بۇل ەكى باپ 2017 جىلدان باستاپ قىلمىستىق كودەكستە بولدى. سايكەسىنشە بىزدە بولىپ جاتقان جاندالداردىڭ كوبەيۋى، ۇرىپ سوعۋعا تاپ بولعان ازاماتتاردىڭ كوبەيۋىنە قاتىستى ساراپشىلار، قۇقىق قورعاۋشىلار، سونىمەن قاتار زاڭگەرلەردىڭ ۇسىنىستارىنىڭ اياسىندا شەشىم قابىلداندى، وزگەرىستەر بولدى. 4 ءتۇرلى قۇقىق بۇزۋشىلىق بار: ەكونوميكالىق، جىنىستىق، تۇرمىستىق، پسيحولوگيالىق. قازىرگى تاڭدا رەت-رەتىمەن قورعالىپ كەلەدى. قازىردىڭ وزىندە ايەلدەردىڭ قۇقىعىنا بايلانىستى، ونىڭ ىشىندە ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەردىڭ كەڭەيتىلۋىنە بايلانىستى، ساياسي شەشىمدەرگە قاتىسۋى مەن ىقپالىن كۇشەيتۋگە بايلانىستى جىل سايىن كۆوتا اياسىندا زاڭنامالىق شەشىمدەر كوتەرىلىپ كەلەدى، – دەءيدى دەپۋتات جۇلدىز سۇيلەيمەنوۆا.
«ستاتيستيكا ءماز ەمەس»
«اۋىل» پارتياسىنىڭ ماجىلىستەگى وكىلى قاراقات ابدەن ءوزىنىڭ تەك قانا دەپۋتات ەمەس، ايەل، انا ەكەنىن ايتتى.
– بۇل ماسەلە وتە جاقسى شەشىلىپ كەلە جاتىر دەپ ەسەپتەيمىن. سوڭعى زاڭ جوباسىندا ايەلگە جاسالعان زورلىق-زومبىلىققا قارسى قولدانىلاتىن شارالار قاراستىرىلعان. يا، ارينە، قازىرگى تاڭدا ستاتيستيكا ءماز ەمەس. زورلىق زومبىلىقتان 60 ايەل، 7 بالا قايتىس بولدى. بىراق الدىڭعى جىلداردان سالىستىرعاندا ديناميكا جاقسى، – دەدى ول.
ءجۋرناليستىڭ «ءوز قۇقىعىڭىز قانشالىقتى قورعالعان؟» دەگەن سۇراعىنا دەپۋتات «قۇقىعىم تولىققاندى قورعالعان. مەن ءوزىمدى ءوزىم قورعاي الامىن، سەبەبى مەن ءبىلىمدى اداممىن. زاڭدى بىلەمىن» دەپ جاۋاپ بەردى.
«ايەل قۇقىعى قورعالعان»
ءماجىلىس دەپۋتاتى ايان زەينۋللين قازىر ايەلدەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن ارنايى زاڭ قارالىپ جاتقانىن ەسكەرتتى. دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، وسى زاڭدا ايەلدەردىڭ كوپ قۇقىقتارى قاراستىرىلادى. «زاڭ قازىر قارالىپ جاتىر. بۇعان دەيىن ايەل قۇقىعى جاقسى بولسا، قارالماس ەدى عوي» دەگەن سۇراققا دەپۋتات «كەيبىر ماسەلەلەر بار. سىزگە قانداي جاۋاپ كەرەك؟» دەپ جاۋاپ بەردى.
ايەل قۇقىعى تۋرالى ايتۋعا اسا قۇلىقتى بولماعان دەپۋتات «بۇل تاقىرىپتى قاتتى بىلمەيمىن. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ مامانىمىن» دەپ قۇتىلدى.
سارسەنبى, ياعني 6 ناۋرىز كۇنى انت قابىلداپ ءماجىلىسءتىڭ جاڭا دەپۋتاتى بولعان نۇرسۇلتان بايتىلەسوۆ ارىپتەسى ايان زەينۋللين سەكىلدى سوزگە ساراڭ بولىپ شىقتى.
– قازىر قارالىپ جاتقان زاڭ جوبالارىندا بۇل ماسەلە مۇمكىندىگىنشە تەرەڭدەتىلىپ قارالادى دەپ ويلايمىن. جالپى بىزدە زاڭدا كوپتەگەن نورمالار بار. بىراق وكىنىشكە قاراي قازىرگى زامان تالاپتارىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى كەيبىر سايكەس ەمەس جەرلەرى بار. سونى الداعى ۋاقىتتا قارايمىز. بىراق مەنىڭ ويىمشا ەلىمىزدە ايەل قۇقىعى قورعالعان, – دەدى ول.
دەپۋتات تىلەكتەس ادامبەكوۆ تە ارىپتەستەرى ايتقان ءسوزدى قايتالادى. ياعني ول ماجىلىستە ايەلدەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ بويىنشا زاڭ قاراستىرىلىپ جاتقانىن، ول زاڭدا وسى ماسەلە جان-جاقتى تالقىلاناتىن ايتتى. ءجۋرناليستىڭ «بۇعان دەيىن ايەل قۇقىعى قورعالماي كەلگەن بە؟» دەگەن ساۋالىنا دەپۋتات «قورعالعان جوق دەپ ايتا المايمىن. قازىرگى تاڭدا ءومىردىڭ ءارتۇرلى سۇرانىستارىنا بايلانىستى زاڭعا دەپۋتاتتاردىڭ ۇسىنىستارىمەن وزگەرتۋلەر ەنگىزىپ جاتىر. زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى جانە ەكى ادام ۇرىسقان كەزدە ءبىر رەت قانا كەلىسىمگە كەلە الاتىندىعىن ايتۋعا بولادى» دەپ جاۋاپ بەردى.
نازەركە ساندىبەكقىزى
