قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ (قمدب -ءمۇفتيات) جانىنان قۇرىلعان «زەكەت قورى» سەكىلدى قورلارداعى سىبايلاس جەمقورلىق باسپاسوزدە ابدەن جازىلدى.
مەشىتتە جينالاتىن ءپىتىر-ساداقانىڭ قايدا، كىمنىڭ قالتاسىنا ءتۇسىپ جاتقانى جونىندەگى مالىمەت تە اشىق ەمەس.
مۇنى قاداعالاۋعا وكىمەت تە نيەت تانىتپاي قول قۋسىرىپ قاراپ وتىر.
ەندى مەشىت ىشىندە نەمەسە ونىڭ اۋلاسىندا ورنالاسقان كوممەرتسيالىق سۋبەكتىلەردىڭ سالىقتان قالاي جالتارىپ وتىرعانىن، قمدب-نىڭ «كولەڭكەلى ەكونوميكاسىنىڭ» ءبىر سالاسىنا توقتالايىق.
ۇلكەن مەشىتتەردىڭ ىشىندە – اسحانا مەن اۋلاسىندا دۇكەندەر بار. كەيبىر مەشىت اۋلاسىن اقىلى اۆتوتۇراق قىلىپ العان.
قر سالىق كودەكسىنىڭ 517- بابى (سالىق تولەۋشىلەر) 3.4 تارماعى بويىنشا مەشىتتى يەلەنىپ وتىرعان ءدىني بىرلەستىك سالىق تولەۋدەن بوساتىلعان.
بۇل باپ ەشقانداي كوممەرتسيامەن شۇعىلدانبايتىن، عيماراتتى تەك قۇدايعا قۇلشىلىق ءراسىمى ءۇشىن عانا پايدالانتىن مەشىتتەرگە قاتىستى.
ال سالىق كودەسكىنىڭ ءدال وسى بابىنىڭ باسقا تارماعى بويىنشا، مەشىتتەردەگى اسحانا، دۇكەن، نەكە راسىمدەۋ سەكىلدى كوممەرتسيالىق نارىق سۋبەكتىسى سالىق تولەۋى ءتيىس.
مىسالى، اسحانا بيزنەسى نەمەسە ساۋدامەن شۇعىلداناتىن كاسىپكەر مەشىت اسحاناسىن ارەنداعا (جالعا) الادى دا، تاباق-اياعىن، قازان-وشاعىن، اسپاز-داياشىسىن الىپ كەلىپ ىسكە كىرىسەدى.
ارينە، كاسىپكەر ءوزىنىڭ مىندەتى بويىنشا سالىعىن تولەيدى.
ال مەشىت يمامى ارەندا-پۇلدى قالتاسىنا باسىپ قالادى.
زاڭ بويىنشا، مۇنداي جاعدايدا مەشىتتە ءھام مەشىتكە كەلىپ تۇسكەن قارجىنىڭ باقانداي 30 پايىزىن باس ءمۇفتي ناۋرىزباي تاعانۇلىنىڭ بۇيرىعىنا سايكەس الىپ وتىرعان ءمۇفتيات تا سالىق تولەۋى ءتيىس.
بىراق، نازارباەۆتىڭ نەمەرە ىنىلەرىنىڭ قولداۋىمەن باس ءمۇفتي بولعان ناۋرىزباي وتپەنوۆتىڭ قاراماعىنداعى مەشىت يمامدارىنىڭ قۇيتىرقى ىسىنە مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى كوز جۇما قاراپ وتىر، وكىنىشكە وراي جاعداي ءالى دە سولاي...
باس مۇفتيمەن بىرىگىپ ءدىن سالاسىن «مايشەلپەك» قىلىپ العان قايرات ساتىبالدى مەن ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى سامات ءابىش رەسپۋبليكاداعى تابىسى مول مەشىتتەردىڭ بارىنە «ءوز يمامدارىن» تاعايىندادى.
ولار مەشىت عيماراتىن ارەنداعا الىپ كاسىپ جاساپ، وزىنە مىندەتتى سالىقتى تولەپ جۇرگەن بيزنەسمەندەردى قىسپاققا الدى.
اتاپ ايتقاندا، ارەندا اقىسىن ەكى ەسە كوبەيتتى، كليەنتتەر ىشكەن تاماعى مەن ساتىپ العان زاتىنىڭ قۇنىن كاسىپكەرگە ەمەس، مەشىت يمامىنىڭ كاسپيگولدىنا اۋداراتىن بولدى.
مۇنىڭ ءبارى - سالىق تولەۋدەن جالتارىپ، مەشىت ماڭىنداعى كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردان تۇسەتىن پايدانى كوبەيتۋدىڭ قۋلىعى دەپ ەسەپتەۋ كەرەك.
بۇعان كونبەگەن يمامداردى «وبششاكتىڭ جارناسىن دۇرىس تولەمەيدى» دەگەن پاتۋامەن قىزمەتىنەن قۋدى.
ونىڭ ورنىنا كەلگەن، ياعني ساتىبالدىلاردىڭ «ايداۋىمەن ءجۇرىپ،ايتقانىنا كونەتىن» يمام - مەشىت عيماراتىن ارەنداعا الىپ وتىرعان كاسىپكەردى قىسىمعا الىپ، ارەندا قۇنىن ءجونسىز كوتەرىپ، كاسىپكەردى كەتۋگە ماجبۇرلەپ، ونىڭ ورنىن ءوزىنىڭ تۋىستارىنا الىپ بەردى.
مۇنىڭ جارقىن مىسالىن الماتىداعى اقساي مەشىتىنە 1-نايب يمام بولعان مەلس تاعان جونىندەگى داۋلى وقيعانىڭ ۆيدەوسىنان كوردىك.
بىلايعى جۇرت مەشىت ىشىندەگى اسحانا مەن دۇكەندەردەن تۇسەتىن پايدا ماردىمسىز دەپ ويلايدى. بۇل – قاتە پىكىر. قازىر مەشىتتە قۇدايى تاماق، اس-كادە بەرۋ، نەكە قيۋ ءورشىپ تۇر.
ءبارىنىڭ باعاسى بار، بىراق ودان مەملەكەتكە ءبىر تيىن كىرىس جوق. بۇل سالىقتان جالتارۋدىڭ ءبىر عانا باعىتى. ال ورازا كەزىندە ءبىر كاسىپكەر «500 ادامنىڭ ون كۇندىك اۋىزاشارى مەنىڭ ەسەبىمنەن»، ەكىنشى كاسىپكەر «200 ادامعا 30 كۇن اۋىز اشقىزام» دەپ ميلليونداعان تەڭگەنى مەشىتكە قاراي «لاقتىراتىنى» انىق.
بۇل مەشىت دەڭگەيىندە ميلليونداعان، ال ءمۇفتيات دەڭگەيىندە ميللياردتاعان ەسەپكە الىنباعان،ياعني بيۋدجەت كىرىسىن اينالىپ ءوتىپ جاتقان قاراجات.
ارينە، كەيبىر ادامدار اس كادەنى تويحانالاردا، جاماعاتقا اۋىزاشاردى كافەلەردە بەرەدى. ونداي تويحانالار مەن كافەلەر بيزنەس-سۋبەكت رەتىندە سالىق تولەيدى.
تۋرا سونداي كوممەرتسيالىق قىزمەت ءتۇرىن كورسەتكەن مەشىتتەر نەگە سالىق تولەمەيدى؟!.. سوندا زاڭدىلىق پەن ادىلەتتىلىك قايدا قالدى؟!.
نازارباەۆتىڭ نەمەرە ىنىلەرىنىڭ «اق دەگەنى – العىس، قارا دەگەنى – قارعىس» بولىپ تۇرعاندا، راس، فيسكالدى ورگاندار مەشىتكە ماڭايلاي الماي،سولاردان جاسقانعان شىعار.
قازىر ولاردىڭ ءبىرى تۇرمەدە وتىر، ەكىنشىسى قاڭتار وقيعاسىنا قاتىستى تەرگەلىپ جاتىر. «ەسكى قازاقستاننىڭ» كۇنى ءبىتتى، ەسكىشە «پو پونياتيام ءومىر ءسۇرۋ» كەلمەسكە كەتتى، قازىر «جاڭا قازاقستان» - مەملەكەتتىڭ زاڭىنا عانا باعىناتىن «ادىلەتتى قازاقستان» قۇرىپ جاتىرمىز» دەيدى اقوردا.
ال باس ءمۇفتي ناۋرىزباي وتپەنوۆ باسقاراتىن ءدىني بىرلەستىك سول باياعى ساتىبالدىلار قۇرعان شىرماۋىقتان ارىلۋدىڭ ورنىنا سول قۇيتىرقى ەسكى جۇيەنى ودان بەتەر ۋشىقتىرىپ «دامىتۋدا».
ءمۇفتياتتىڭ قاڭتار قىرعىنى سەكىلدى ساياسي وقيعالارعا بايلانىستى جاۋاپكەرشىلگى زەرتتەلىپ-زەردەلەنىپ، ونىڭ ساياسي باعاسى الداعى ۋاقىتتا بەرىلەتىن شىعار.
بىراق كوزگە ۇرىپ تۇرعان ەكونوميكالىق زاڭسىزدىقتىڭ جولىن كەسۋگە مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى نەگە ىقىلاس تانىتپاي وتىر؟
الدە باس ءمۇفتيدىڭ ارتىنان تىرەپ تۇرعان تاعى بىرەۋ «جاڭا قازاقستاننىڭ» ىشىندە بويتاسالاپ ءجۇر مە؟!. ولاي بولسا، جاقىن ارادا «ادىلەتتى قازاقستان» قۇرۋ مۇمكىن ەمەس قوي...
ونىڭ ۇستىنە وكىمەت نازارىنان تىس قالعان اقشا ەكسترەميستەردى قارجىلاندىرۋعا جۇمسالىپ كەتپەي مە؟!
مەملەكەتتكە ەڭ ۇلكەن قاۋىپ وسى ەمەس پە؟!
