ءدىن – قاشاندا وزەكتى تاقىرىپ. وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە ءتۇرلى داۋلى ويلار تۋىنداپ، كەرەعار پىكىرلەر ايتىلادى.
تاريحشى، جازۋشى، قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىن زەرتتەۋشىسى، عالىم مۇحتار ماعاۋين «حالىق ءۇنى» يۋتۋب-ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاق قوعامى مەن مادەنيەتىندەگى ءدىننىڭ جاعدايى تۋرالى ايتتى.
«ءدىن – اپيىن دەگەن لەنين. اپيىن از قولدانسا – ەم، كوپ قولدانسا – اۋرۋ، مەن سولاي ويلايمىن. ءححى عاسىردىڭ اياعى–حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق زيالىلارى، قايراتكەرلەرى نەگە قارسى كۇرەستى؟ وتارلىققا قارسى ارەكەت جاسادى، دىنگە قارسى كۇرەستى. ءدىن دەگەن – قاراڭعىلىق. اسىرە دىنشىلدىك تۇككە كەرەگى جوق. مادەنيەتكە ءدىن ەمەس، عىلىم-ءبىلىم، مەشىت ەمەس، مەكتەپ جەتكىزەدى. دىنشىلدىك قاتتى كۇشەيىپ كەتتى. مۇسىلماندىقتىڭ قانشا پايداسى بار، يمانىمىز دۇرىس: «ءلا ءيلاھا يلاللاھ ءمۇھاممادۇر راسۋلۋللاھ» - اللا ءبىر، پايعامبار حاق. ال ونىڭ ار جاعىندا بىزگە ارابتىڭ، ارابتىڭ دىنشىلدىگىنىڭ نە كەرەگى بار؟ ونىڭ ءبارى بىزگە، تابيعاتىمىزعا جات نارسە. سوندىقتان قازاق زيالىلارى، قازاق قايراتكەرلەرى جاپپاي سالافيزم، ۆاححابيزمگە قارسى حات جازدى. جالپى دىنشىلدىكتى ازايتۋ كەرەك. مەن وسى تاقىرىپتا جازام با دەگەن ويىم بار. قازاق دىننەن ارىلۋى كەرەك، زيالىلىققا جەتۋ كەرەك، زايىرلى مەملەكەت ساناسىنا جەتۋ كەرەك. قازىر اسىرەسە بالالاردى بۇزىپ بارا جاتىر. ەندى ويلاماعان جەردە ءدىن قازاققا قايشى بولىپ شىقتى. ءدىندارلار «قازاقتىڭ ءداستۇر-سالتىن ساقتاڭدار» دەمەيدى، قازاقتىڭ ءداستۇر-سالتىنا قارسى، كيىمىنە قارسى. سودان كەيىن قازاقتىڭ ءتىلىن ءبۇلدىردى. ەڭ اياعى، بەيىت تۇرعىزۋعا قارسى، كەلىن سالەم بەرمەۋى كەرەك. سونىڭ بارلىعى – قازاقتى قۇرتاتىن، بىزگە قايشى نارسە. سوندىقتان ول جاي عانا كيىم ەمەس، ءبىرازىنا زاڭ جۇزىندە شارا قولدانۋ كەرەك (پارانجى – شام). مىسالى ءۇشىن ايتايىق، ءسالافيزمنىڭ ناسيحاتشىلارى بار كورىنەدى. نازارباەۆتىڭ ءىنىسى وتىر قازىر. مەملەكەت تاراپىنان، نازارباەۆتىڭ ءوزىنىڭ تاراپىنان قولداۋ بولدى. ويتكەنى ول قازاقتى ەكىگە بولەدى. ونىڭ ناسيحاتى ۇكىمەتكە قارسى بولماۋى كەرەك. مەملەكەتتىك ۇلتتىق سانادان ايىرادى. سوندىقتان مەملەكەتكە قارسى جاسالعان، قازاققا قارسى جاسالعان قىلمىس بولاتىن. قالاي بولعاندا دا، ءبىز ءبىرىنشى قازاق بولۋىمىز كەرەك. ءدىن قازاق دالاسىنا 7 عاسىردىڭ باسىندا كەلدى. ءبىزدىڭ شىن ءدىننىڭ باسقا دىندەرمەن ارالاسىپ، كۇشەيگەن كەزى التىن ورداداعى وزبەك حاننىڭ ءتۇسى. سودان بەرى قازاقتىڭ ءدىنى بەلگىلى مولشەردە اقىلعا سىيىمدى بولدى. سونىڭ وزىندە حح عاسىردا قازاق زيالىلارى دىنگە قارسى شىقتى: سۇلتانماحمۇتتىڭ جازعانى بار، باسقا زيالىلاردىڭ جازعاندارى بار»، - دەدى جازۋشى.
پوسموترەت ەتۋ پۋبليكاتسيۋ ۆ Instagram
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
