ەكونوميكاسىن تۋريزم سالاسى ارقىلى كوتەرىپ وتىرعان مەملەكەتتەردىڭ كوبى مۋحيت نەمەسە تەڭىز جاعاسىندا ورنالاسقان جۇمساق كليماتتى ايماقتار. تايلاند، تۇركيا، اراب امىرلىكتەرى، مالديۆ ارالدارى قۇمدى جاعالاۋىمەن، جاعىمدى اۋا-رايىمەن تۋريستەردى قىسى-جازى قابىلدايدى. الايدا، فرانتسيا جوعارىدا اتالعانداردىڭ بىرىنە يە بولماستان، ساياحاتشىلار اعىلىپ باراتىن ەلدەر تىزىمىندە كوش باستاپ تۇر. تۋريزم الپاۋىتتارىنا اينالعان بۇل ەلدەر قوماقتى قارجى ءبولىپ، وسى سالانى دامىتۋدا الدىنا جان سالمايدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە شە؟
سوڭعى ءۇش جىل – ەل ءتۋريزمىنىڭ ەڭ قارقىندى دامىعان كەزەڭى دەيدى ماماندار. 2021-دە باستالعان ىشكى تۋريزمدەگى قارقىندى ءوسۋ – ەل ۇكىمەتىنىڭ وسى سالاعا باسا نازار اۋدارۋىن تالاپ ەتتى. ۇلان بايتاق جەرىمىزدىڭ كورىكتى ايماقتارى مەن تاريحي نىساندارى جىل ساناپ قازاقستاندىقتاردىڭ عانا ەمەس، شەتەلدىكتەردىڭدە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىردى. ساياحاتتاۋدى جانى سۇيەتىن جاندار تۋريزم سالاسىنداعى جاڭالىقتار مەن جەڭىلدىكتەردى قانشالىقتى بىلەدى؟ بيىل ساياحات سالاسىنداعى ساندار كوڭىلدەن شىعا ما؟ جىل سوڭىندا جازىلعان جوسپارلارعا كوز جۇگىرتىپ، ناتيجەلى ەڭبەكتىڭ قورىتىندىسىن جاسايىق.
كارانتين ەنگىزىلگەن ەكى جىل الەم بويىنشا تۋريزم سالاسىنا ۇلكەن شىعىن اكەلدى. شەكارا اسىپ ساياحاتتاۋ بىلاي تۇرسىن، ەل ىشىندەگى شەكتەۋدىڭ ءوزى حالىقتىڭ قول-اياعىن بايلاعانى بەلگىلى. دەگەنمەن، 2021 جىلدان باستاپ ەل ىشىندەگى ساياحاتتاۋ كورسەتكىشى ءبىر دەمدە كوتەرىلدى. 2022, 2023 جىلداردا تۋريستتەر سانىنىڭ كۇرت وسكەنى قازاقستاننىڭ قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ شەتەلدەن تومەن ەمەستىگىنىڭ دالەلى شىعار. تۋريزم سالاسىنىڭ الپاۋىتتارىمەن تەرەزەمىز تەڭ تۇر دەپ ايتا المايمىز، الايدا، الدىڭعى جىلدارمەن سالىستىرعاندا كوزگە كورىنەتىندەي ۇلكەن ناتيجە بار. اتقارىلعان ىستەر از ەمەس، ولارعا كوز جۇما قاراپ، ەل تۋريزمىنە قول سىلتەۋگە بولمايدى.
قىتاي مەن ەۋروپا ەلدەرىندە 200 جىلدىق تاريحى بار اگروتۋريزم سالاسى بۇگىنگى تاڭدا ترەندكە اينالدى. التىن بەسىك سانالاتىن اۋىلعا ساياحاتتاۋدى سانگە اينالدىرۋ - ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە وزەكتى. مىسالى، بيىل ماڭعىستاۋ، تۇركىستان وبلىستارىنا اگروتۋريزم باعىتىن دامىتۋ ءۇشىن اقپاراتتىق تۋرلار ۇيىمداستىرىلىپتى.
2023 جىلدىڭ ءسۇيىنشى جاڭالىعى اۋىل ءتۋريزمىنىڭ الەمدىك بايقاۋدا الدىڭعى قاتاردان ورىن العاندىعى. UNWTO (بۇكىلالەمدىك تۋريستتىك وداق) باس اسسامبلەياسىندا الماتى وبلىسىنداعى ساتى اۋىلى «BestTourismVillages» (ۇزدىك تۋريستتىك اۋىل) ماراپاتىن جەڭىپ الدى. سونىمەن قاتار، شىرايلى شىعىستاعى قاتونقاراعاي قالاسى ەل تاريحىندا تۇڭعىش رەت Green Destinations Top 100 Stories جاھاندىق رەيتينگىنەن الەمدەگى ەكولوگيالىق تازا 100 ۇزدىك ەلدىڭ تىزىمىنە ەندى. بۇل تىزىمدە وڭىرلەردىڭ تازا، ادەمى تابيعات كورىنىستەرى عانا ەمەس، ساياحاتشىلارعا اسەر قالدىراتىن مادەني ەرەكشەلىكتەرى دە ەسكەرىلەدى. ەلىمىزدىڭ تاريحي نىساندارعا باي ەكەنىن العا تارتساق، دەمەك ەكوتۋريزمدى دامىتۋعا نازار اۋدارۋ كەرەكپىز. كوشباسشى تۋركومپانيالار سوڭعى ايلاردا ەلىمىزدىڭ ەكوتۋريزمىنە قىزىعۋشىلاردىڭ كوبەيگەنىن العا تارتىپ وتىر.
تىلگە تيەك ەتەر تاعى ءبىر ماسەلە – تسيفرلاندىرۋ. ساندىق عاسىردا ءومىر سۇرەتىن ونلاين ومىردە تۋريزم سالاسى دا تسيفرلاندىرۋ باعىتىنا باسا نازار اۋداردى. مىسالى، guides.كazakhstan.travels سايتىندا ءبىلىم الىپ، گيد رەتىندە تىركەلۋگە دە بولادى. E-guides بىرىڭعاي ادىستەمەلىك بازاسى گيدتەر مەن ەكسكۋرسيا جۇرگىزۋشىلەرىن تابۋعا، ولاردىڭ قىزمەتىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.ىشكى تۋريزم ونلاين اكادەمياسىندا 77 مودۋل بويىنشا 17 كۋرس ساباق وتكىزىلدى. 40 ترەنەر وقىتاتىن ونلاين اكادەميا ەلىمىزدەگى ەكسكۋرسيا جۇرگىزۋشىلەرى مەن گيد ماماندارىن دايارلاۋدىڭ مىقتى مەكتەبى.
البەتتە، ءتۋريزمنىڭ تەمىر وزەگى – ينفراقۇرىلىم. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە جاسالعان جۇمىس ناتيجەسى جان قۋانتادى. سەبەبى 2022 جىلى 27 ميلليارد تەڭگەگە 28 ينفراقۇرىلىمدىق جوبا جاسالسا، 2023 جىلى بۇل كورسەتكىش بىرنەشە مارتە وسكەن. بيىل 85 ينفراقۇرىلىمدىق جوبا قولعا الىنىپ، 442.3 ميلليارد تەڭگە پايداعا استى. مەملەكەت كومەگىمەن 16 ۆيزيت ورتالىعى اشىلسا، جەكە ينۆەستيتسيالار تارتۋ ارقىلى تاعى توعىز ۆيزيت ورتالىعى تۋريستتەرگە ەسىكتەرىن ايقارا اشتى. سۇلۋ تابيعات اياسىندا دەمالۋدى ترەندكە ەنگىزگەن 38 گلەمپينگ ورتالىعى قۇرىلدى.
«قازاقتۋريزم» اق سوڭعى اقپاراتىنا سۇيەنسەك، ەل ىشىندە حالىقتىڭ وتباسىمەن ساياحاتتاۋ كوركەتكىشى ەسەلەنگەن. وعان ىقپال ەتكەن مەملەكەتىك قولداۋ ەكەنى ءسوزسىز. سەبەبى، كidsgofree جوباسى ارقىلى ەكى جاستان 18 جاسقا دەيىنگى كەز-كەلگەن بالا ىشكى رەيستەرمەن تەگىن ۇشا الادى. ساياحات بارىسىندا اۋە بيلەتتەرى تەك ەرەسەكتەر ءۇشىن عانا اۋە تولەنەدى. بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر ءتۋريزمى باعىتىندا دا بيىل ايتارلىقتاي ءوسىم بار. Kidsgofree-ءدىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى تەك ءبىر ەرەسەك اداممەن بىرنەشە بالا تەگىن ۇشا الادى. جوبا ىسكە قوسىلعالى ساياحاتتاعان بالالار سانى 3.4 مىڭ جاندى قۇرايدى. 2022 جىلى 1500 بالاعا 76.2 ميلليون سۋبسيديا بولىنسە، 2023 جىلدىڭ 20 قاراشاسىنا دەيىن 892 ءوتىنىم وڭ قابىلدانىپ، 1903 بالا تەگىن ساياحاتتاپ ۇلگەرگەن. وعان مەملەكەت تاراپىنان 85 ميلليون تەڭگە تولەندى. بالالاردىڭ ەڭ كوپ ساياحاتتاعان باعىتتارى: الاكول، الماتى، ماڭعىستاۋ وڭىرلەرى.
تۋريزم سالاسىندا بيزنەس باستاۋدى ماقسات ەتكەن كاسىپكەرلەردى دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. تۋريزمدەگى قىزمەت كورسەتۋدى جاسايتىن سولار ەمەس پە؟ مەملەكەت تاراپىنان كاسىپكەرلەرگە دە جاقسى جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان. تۋريستىك كاسىپ باستاساڭىز ونىڭ قۇرىلىسىنا جانە ورىندالۋىنا كەتكەن شىعىننىڭ 10%-ءىن مەملەكەت وتەپ بەرەدى. بيىل جەرگىلىكتى بيلىك 11 ءوتىنىمدى قابىلداپ، 181.6 ميلليون تەڭگە قارجىنى كاسىپكەرلەرگە قايتارىپ بەردى. ال ەگەر ساياحاتتاۋ ماقساتىندا، تۋريستىك نىساندارعا ساياحاتشىلاردى جەتكىزۋ ءۇشىن كولىك الاتىن بولساڭىز، مەملەكەت تاراپىنان 25%-ءىن وتەپ الۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار.
حالىقتىڭ قامى ءۇشىن قولعا الىنعان مەملەكەتتىك باعداراما، وكىلەتتى ورگان ءوز ۇلەسىن قوسىپ جاتىر. لۋدومانيا بويىنشا ويىن بيزنەسى مەن لوتورەيا قىزمەتىن مەملەكەتتىك رەتتەۋ بويىنشا قىرۋار ەڭبەك اتقارىلدى، ليتسەنزيالار سانى ازايتىلدى. 2021 جىلعى بەرىلگەن 71 ليتسەنزيادان بيىل تەك 28 ليتسەنزيا قالدى. كازينولار سانى 9-دان 5-كە دەيىن، بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەر 38-دەن 13-كە دەيىن، توتاليزاتورلار 10-نان 2-گە دەيىن قىسقارتىلدى.
تۋريزم – ەل ەكونوميكاسىنىڭ ەلەۋلى بولىگى. كورىكتى جەرلەرىمىزدىڭ تورتكۇل الەگە تانىتىپ، ەل ءتۋريزمىن دامىتۋ ءاردايىم وزەكتى بولىپ قالادى.
