ەستىگەن جانعا تاڭسىق دۇنيە رەتىندە قالىپتاسقان بۇل ۇعىمنىڭ ءبىزدىڭ قوعامدا ماڭىزدىلىعى قانشالىقتى؟ كيبەرشابۋىل بانك ەسەپشوتتارىنا جاسالىنا ما؟ ودان قالاي قورعانامىز؟ اتالعان ساۋالدارعا «ادىرنا» ءتىلشىسى جاۋاپ ىزدەدى.
كيبەرقاۋىپسىزدىك (كەيدە كومپيۋتەرلىك قاۋىپسىزدىك دەپ تە اتالادى) - كومپيۋتەرلەردى، سەرۆەرلەردى، ءموبيلدى قۇرىلعىلاردى، ەلەكتروندىق جۇيەلەردى، جەلىلەردى جانە دەرەكتەردى زياندى شابۋىلداردان قورعاۋعا ارنالعان ادىستەر مەن تاجىريبەلەردىڭ جيىنتىعى. كيبەرقاۋىپسىزدىك بيزنەستەن باستاپ ءموبيلدى تەحنولوگياعا دەيىن ءارتۇرلى سالالاردا قولدانىستا بار. بۇل باعىتتا بىرنەشە نەگىزگى كاتەگوريالاردى ءبولىپ كورسەتۋگە بولادى.
جەلىلىك قاۋىپسىزدىك – كومپيۋتەرلىك جەلىلەردى ماقساتتى شابۋىلدار نەمەسە زياندى باعدارلامالار سياقتى ءارتۇرلى قاۋىپتەردەن قورعاۋ ارەكەتتەرى.
قولدانبا قاۋىپسىزدىگى - قىلمىسكەرلەر وزدەرىنىڭ ارنايى باعدارلامالارىندا جاسىرا الاتىن قاۋىپتەردەن قورعانۋ. ۆيرۋس جۇققان قولدانبا شابۋىلداۋشىعا قورعاۋى ءتيىس دەرەكتەرگە رۇقسات بەرە الادى. قولدانبانىڭ قاۋىپسىزدىگى ول اشىق كوزدەردە پايدا بولعانعا دەيىن دايىنداۋ ساتىسىندا قامتاماسىز ەتىلەدى.
اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك – دەرەكتىڭ ساقتاۋ كەزىندە دە، بەرۋ كەزىندە دە تۇتاستىعى مەن قۇپيالىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ.
وپەراتسيالىق قاۋىپسىزدىك – اقپاراتتىق اكتيۆتەردى وڭدەۋ جانە قورعاۋ. بۇل سانات، مىسالى، جەلىگە كىرۋ رۇقساتتارىن باسقارۋدى نەمەسە دەرەكتەردى قايدا جانە قالاي ساقتاۋعا جانە جىبەرۋگە بولاتىنىن انىقتايتىن ەرەجەلەردى قامتيدى.
اپاتتى قالپىنا كەلتىرۋ جانە بيزنەستىڭ ۇزدىكسىزدىگى - قاۋىپسىزدىك وقيعاسىنا (زياندى ارەكەت) جانە جۇيەنى بۇزۋى نەمەسە دەرەكتەردىڭ جوعالۋىنا اكەلەتىن كەز كەلگەن باسقا وقيعاعا جاۋاپ بەرۋ. اپاتتى قالپىنا كەلتىرۋ – ۇيىمنىڭ شابۋىلدىڭ سالدارىمەن قالاي كۇرەسەتىنىن جانە بيزنەس پروتسەستەرىن قالپىنا كەلتىرەتىنىن سيپاتتايتىن ەرەجەلەر جيىنتىعى. بيزنەستىڭ ۇزدىكسىزدىگى – زياندى شابۋىل سالدارىنان بەلگىلى ءبىر رەسۋرستارعا قول جەتكىزۋدى جوعالتقان جاعدايدا ۇيىمنىڭ ارەكەت ەتۋ جوسپارى.
اقپاراتتى ارتتىرۋ – پايدالانۋشىلاردى وقىتۋ. بۇل باعىت كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ەڭ كۇتپەگەن فاكتور – ادامنىڭ اسەرىن ازايتۋعا كومەكتەسەدى. ءتىپتى ەڭ قاۋىپسىز جۇيەگە بىرەۋدىڭ قاتەلىگى نەمەسە بىلمەۋى سالدارىنان شابۋىل جاسالۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءاربىر ۇيىم قىزمەتكەرلەردى وقىتىپ، ولارعا نەگىزگى ەرەجەلەر تۋرالى ايتۋى كەرەك: مىسالى، كۇدىكتى ەلەكتروندىق پوشتا تىركەمەلەرىن اشپاۋ نەمەسە كۇماندى USB قۇرىلعىلارىن قوسپاۋ.
شابۋىلداردان قالاي قورعانۋعا بولادى?
- باعدارلامالىق قۇرالدى جانە وپەراتسيالىق جۇيەنى جاڭارتىڭىز. جاڭا باعدارلامالىق قۇرال ارقىلى ءسىز سوڭعى قاۋىپسىزدىك تۇزەتۋلەرىن الاسىز.
- ۆيرۋسقا قارسى باعدارلامالىق قۇرالدى پايدالانىڭىز. Kaspersky Total Security سياقتى قاۋىپسىزدىك شەشىمدەرى قاۋىپتەردى انىقتاۋعا جانە جويۋعا كومەكتەسەدى. ماكسيمالدى قاۋىپسىزدىك ءۇشىن باعدارلامالىق قۇرالدى جۇيەلى تۇردە جاڭارتىڭىز.
- كۇشتى قۇپيا سوزدەردى پايدالانىڭىز. قابىلداۋعا نەمەسە بولجاۋعا وڭاي كومبيناتسيالاردى قولدانباڭىز.
- بەلگىسىز جىبەرۋشىلەردىڭ ەلەكتروندىق پوشتا تىركەمەلەرىن اشپاڭىز - ولار زياندى باعدارلامامەن بىلعانعا ن بولۋى مۇمكىن.
- پوشتادا بەلگىسىز جىبەرۋشىلەردەن نەمەسە بەلگىسىز ۆەب-سايتتاردان الىنعان سىلتەمەلەردى باسپاڭىز - بۇل زياندى باعدارلامانىڭ تارالۋىنىڭ ستاندارتتى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى.
- قوعامدىق ورىنداردا قورعالماعان Wi-Fi جەلىلەرىنەن اۋلاق بولىڭىز - ولار Man-in-the-Middle شابۋىلدارىنا وسال.
- ۇيىمنىڭ ىشكى قۇجاتتارىندا جۇيەدە مۇمكىن بولاتىن وپەراتسيالاردىڭ جيىنتىعىن كورسەتە وتىرىپ، قىزمەتكەرلەردىڭ جۇيەگە كىرۋ مۇمكىندىگى تۋرالى ەرەجەنى بەكىتىپ قويىڭىز;
- تولەمدەردى نەمەسە ولار بويىنشا سۇراۋ سالۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە تۇلعالاردى انىقتاۋ نەگىزىندە قوسىمشا شارالاردى قاراستىرۋ، مىسالى، ۇيىمنىڭ قىزمەتكەرى لوگين مەن ءپارولدى ەنگىزىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار اقشانى ەسەپتەن شىعارۋ تۋرالى وتىنىشكە نەمەسە ونى جاي ەلەكتروندىق قولتاڭبامەن راستاۋعا قول قويادى، ال بۇل جاعدايدا كليەنت - بىلىكتى بولۋى ءتيىس;
- بانك كارتالارى ارقىلى عالامتوردان زات تاپسىرىس بەرگەندە نەمەسە ونلاين تولەم پايدالانار الدىندا سۇراتىلىپ وتىرعان دەرەكتەردىڭ، اقپارات الۋشى تاراپپەن تولىق تانىسىپ الىڭىز. سونداي-اق، جەكەگە جازاتىن كارتا ءنومىرىن (اسىرەسە ارتقى ءۇش تسيفرلى كودتى) سۇراتاتىندار ءۇشىن اباي بولىڭىز. اقپاراتتاردى كىم بولسا، سوعان بەرە بەرمەڭىز.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
