ححI عاسىر – جاھاندانۋ عاسىرى. تەحنيكالىق پروتسەستەر ىلگەرىلەگەن كەزەڭدە ادامزاتتىق مۇمكىندىكتەردىڭ اياسى كەڭەيىپ، قوعامىمىزدىڭ جەتەكشى سالالارى تۇرلەندى. تەگەۋرىندى زەرتتەۋلەر مەن يندۋسترالدى رەۆوليۋتسيالار اسەرىنە ۇشىراعان ماماندىقتار جاڭا فورمادا ءوز قىزمەتىنە كىرىسە باستادى. جاڭا ءداۋىردىڭ باستى ەرەكشەلىگى – بارشا قۇندىلىقتاردىڭ ادامزات يگىلىگىنە ساي قۇرۋىندا ەدى. اسىرەسە، جۇمىر باستى پەندەنىڭ تىرشىلىگى، تۇرمىسى، دەنساۋلىعى – باستى نازارعا الىنىپ، ۇلت، ۇرپاق ساۋلىعى مەديتسينانىڭ باستى كرەدوسى بولدى. دامۋشى جانە دامىعان مەملەكەتتەر تەحنوگەندى ۇردىستەرگە يەك ارتىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالانىڭ تىڭ تاقىرىپتارىنا اياق باستى. سونىڭ ىشىندە مەديتسينا سالاسىن ەرەكشە اتاۋعا بولادى. سالانىڭ كەلەڭسىز تۇستارى – قوعام كەلبەتىنە كولەڭكە ءتۇسىرىپ، وزەكتى ماسەلە رەتىندە ءوز ماڭىزىن جوعالتپادى.
مەديتسينا – سالاماتتى تىرشىلىك كەشىپ، سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ دانەكەرى. قوعامنىڭ جاندى ورگانيزمى. ونىڭ دامۋى، جاندانۋى بارشامىزدىڭ تىرشىلىگىمىزگە جان ءبىتىرىپ، دەنساۋلىعىمىزدىڭ كەپىلىنە اينالارى ءسوزسىز. الايدا، بۇگىنگى سانالى تىرلىك يەسىنىڭ دەنساۋلىققا سالعىرت قاراۋىنان باستاپ، ەكولوگيانى لاستاۋىنا دەيىنگى ارالىقتاعى ۇشان-تەڭىز ولقىلىقتار اتاۋلى سالاسىڭ دامۋىنا ءوز كەدەرگىسىن تيگىزىپ وتىر. قازىرگى مەديتسينانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاعاندا، ونىڭ سەبەبى مەن سالدارىن بىرنەشە كاتەگوريالارعا ءبولىپ قاراۋىمىزعا بولادى. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ باستىسى – ەكولوگيانىڭ بۇزىلۋى.
تۇمسا تابيعاتتىڭ قاسىرەت شەگىپ، كوك وراي شالعىننىڭ جانشىلۋى، تىمىق جەلدىڭ ءتۇتىن تاتىپ، تۇنىق سۋدىڭ لاستانۋى – مەديتسينا سالاسىنا ءوز سالقىنىن تيگىزبەي قويمايدى. ەكولوگيالىق شوگۋلەردىڭ ىقپالىنان، كاپيتاليستىك تۇرمىستىڭ بەلگىلى مولشەردەگى اسەرىنەن قازىر مەديتسيناعا: قان-تامىر، جۇرەك، جۇيكە، تىنىس جولدارى اۋرۋلارىمەن جۇگىنەتىندەردىڭ قاتارى كوبەيگەن. جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋلارى، مىسالى ميوكارد ينفاركتىسى، گيپەرتونيالىق اۋرۋ جانە ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ قان تامىرلارىنىڭ زاقىمدانۋى سالدارىنان كوز جۇماتىندار ءولىمنىڭ 80-85%-ءتىن قۇرايدى. بۇل اۋرۋلاردىڭ نەگىزگى پايدا بولۋ سەبەپتەرىنە: جۇيكەنىڭ سىر بەرۋى، فيزيكالىق. بەلسەندىلىكتىڭ جەتكىلىكسىز، ارتىق تاماقتانۋ، الكوگولدى ىشىمدىكتەر، تەمەكى شەگۋ جاتادى. سونىمەن قاتار، قازىر مەديتسينانىڭ وتكىر ماسەلەسىنىڭ ءبىرى – قاتەرلى ىسىكپەن تاباندى كۇرەسۋ بولىپ وتىر. سەبەبى، كوپتەگەن ەكونوميكالىق دامىعان ەلدەردە وسى اۋرۋدىڭ اسەرىنەن ءولىم-ءجىتىم 50 جىلدا 2-3 ەسەگە ارتقان. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جىل سايىن الەمدە قاتەرلى ىسىكتەن كەمىندە 2 ميلليون ادام قايتىس بولادى. بۇل، اتاپ ايتقاندا، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىمەن تىعىز بايلانىستى. دەمەك، مەديتسينانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ تۋىنداۋى – ەكولوگيالىق جانە تۇرمىستىق قايشىلىقتاردان ەكەندىگىن بايقايمىز.
قازىرگى كوپتەگەن الەم تۇرعىندارىنىڭ اۋرۋشاڭ بولۋى –دەموگرافيالىق ءوسىمدى جانشىپ وتىر. تۇرمىسى ناشار ەلدەردە قاجەتتى مەديتسينالىق كومەككە قول جەتكىزە الماي وتىرعاندار وتە كوپ. مەديتسينانىڭ تاڭى ءبىر وزەكتى پروبلەماسى – قولجەتىمسىزدىگى. مەديتسينالىق ورتالىقتار مەن مەكەمەلەردىڭ از بولۋى – ءولىم-ءجىتىم سانىنىڭ ارۋىنا اكەلەدى. تۋ كورسەتكىشىنىڭ تومەندەۋىنىڭ دە باستى فاكتورى وسىندا جاسىرىنعان. سونىمەن قاتار، قازىرگى الەم حالقىندا قارتايۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتىر. جاستار مەن قارتتار ۇلەسىن تارازىعا سالعاندا، بولاشاق ۇرپاق ۇلەسىنىڭ از ەكەندىگىن بايقايمىز. قازىر ءومىر ءسۇرۋدىڭ ورتاق جاسى - 69-73 جىلدى قۇرايدى.
باكتەريولوگيالىق، ۆيرۋسولوگيالىق اۋرۋلاردان دا ەڭ ءبىرىنشى زارداپ شەگەتىن – مەديتسينا. الەمدەگى ءورىس العان ۆيرۋستىق تولقىندار مەديتسينانىڭ دامۋىن كەشەۋىلدەتكەنىمەن، تىڭ تاجىريبە سىيلايدى. دەگەنمەن، تابيعاتى تولىق تانىلماعان ىندەتتىك جۇقپالى اۋرۋلار: شەشەك، وبا، ەبوللا، تۇماۋ تۇرلەرى – مەديتسينانىڭ تولىق مەڭگەرە الماي وتىرعان وزەكتى باعدارلارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن قازىر ۋاقىتتىڭ ءوزى ايعاقتاپ وتىر. سول سەبەپتەن كوپتەگەن ەلدەردە ينفەكتسيالىق اۋرۋشاڭدىق پەن ءولىم-ءجىتىم دەڭگەيى جوعارى پاتولوگيانىڭ سەبەپكەر فاكتورى. بۇرىنعى ينفەكتسيالىق اۋرۋلاردىڭ تۇروزگەرىسكە ۇشىراۋى، پارازيتارلىق ىندەتتىڭ كوبەيۋى – مەديتسينا كۇن تىرتىبىندەگى كەلەلى شەشىمى تابىلماعان ماسەلە.
عىلىمي انىقتامالاردان باسقا قازىرگى زامانعى مەديتسينا سالاسىندا دارىگەر مەن ناۋقاستىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسى، ەتيكالىق ماسەلەلەر، ادام جۇيكەسىنە پسيحوتروپتىق زاتتارمەن اسەر ەتۋ سىندى قاساڭ ارەكەتتەر وزەكتىلىگىن جوعالتپاعان. ادام اعزالارىن ساۋدالاۋ، قۇقىقتارىن ەسكەرمەي اعزالاردى اۋىستىرىپ سالۋ، دونورلىق كاناراتتار – تەرەڭ زەرتتەۋ مەن پاراساتتىلىقتى قاجەت ەتەدى. سالا ماماندارىنىڭ اكادەميالىق ءبىلىمىنىڭ تاياز بولۋى سالدارىنان ءولىم قۇشىپ جاتقاندار دا جوق ەمەس. تەحنيكالىق اپپاراتتاردىڭ جەتىسپەۋى، جاعدايسىزدىق – مەديتسينانىڭ دامۋىن شىرمايتىن كىلتيپاندار بولىپ قالا بەرمەك. قورىتا ايتقاندا، ادام تاعدىرى – مەملەكەت تاعدىرى. ادام تاعدىرىنىڭ اراشا تۇسكەن سالا ماماندارى مەن عىلىمىنىڭ الەۋەتىن كوتەرۋ، قۇزىرەتتىلىگىن ارتتىرۋ – ەڭ باستى ماسەلە.
داستان قاستاي
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
