جۋرناليستەرگە ارنالعان "باق تۋرالى" زاڭ وزگەرىپ، "ماسس-مەديا تۋرالى" جاڭا زاڭ قابىلدانباق. ادەتتە جان-جاقتان جاپا-تارماعاي شۋلايتىن جۋرناليستەر وزدەرى تۋرالى زاڭ جوباسىن تالقىلاۋدا پاسسيۆ سياقتى. بىرەن-ساران ارىپتەستەر بولماسا، كوبى ءالىپتىڭ ارتىن باعىپ وتىر ما، قايدام...
جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ تولىق نۇسقاسىمەن تانىسقاندار بار ما؟ نە وزگەرمەك، نە بىلگەندەرىڭىز بار؟
ءوز باسىم، ءار-ءار جەردەن جاڭا زاڭنىڭ كەيبىر پۋنكتتەرىن كوزىم شالدى.
مىنا تۇستارىن كورگەندە، "ە، دۇرىس ەكەن" دەپ قويدىم. ۇزىنسونار سويلەمدەردەن مەنىڭ تۇسىنگەنىم:
- گازەت-جۋرنالداردىڭ قارالىمى مەن تارالىمى تومەن بولسا دا، باسپا باسىلىمدارى اركەز وزەكتىلىگى مەن قاجەتتىلىگىن جويمايدى، سوندىقتان باسپا باسىلىمدارىن مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديالاۋ ماسەلەسى جولعا قويىلادى ەكەن. ستۋدەنتتەرگە ءبىر باسىلىمعا تەگىن جازىلۋعا جول اشادى. ياعني، پوشتا وپەراتورى ءوز پورتالىندا ورنالاستىرىلعان كاتالوگتان ستۋدەنتتەرگە وزدەرى قالاعان ءبىر گازەتتى ءبىر جىلعا تەگىن جازىپ بەرەدى. بولاشاقتا مەكتەپ وقۋشىلارىن دا باسپاسوزگە تەگىن جازۋ مەحانيزمدەرى قاراستىرىلادى ەكەن.
"فرانتسيادا 2009 جىلى ون سەگىز جاستاعى ازاماتتارعا ارنالعان كەز-كەلگەن گازەتكە تەگىن جازىلىمداردى سۋبسيديالاۋ باستالدى.
بۇل شارا باسپا باق ءۇشىن ايتارلىقتاي قولداۋ بولدى، سونىمەن قاتار فرانتسۋز گازەتتەرىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا تۇرتكى بولدى".
بىزدە دە تەگىن جاىلىمدى سۋبسيديالاسا جاقسى ەكەن. باياعىدا "گازەت-جۋرنالدار تۇككە كەرەك ەمەس، ودان دا ينتەرنەت-رەسۋرستارعا قارجى بولىڭدەر" دەپ وسىندا وتىرعان ءبىراز پروگرامميستەر شۋلاعان. ول كەزدە مۇحتار قۇل مۇحاممەد مينيستر ەدى. سول كىسىنىڭ قابىلداۋىنا جازىلىپ، "قازاققا گازەت-جۋرنال كەرەك، ءباسپاسوز دەگەن - بۇگىنگى اقپارات، ەرتەڭگى تاريح. ماڭگىلىك شەجىرە. ال ينتەرنەت رەسۋر دەگەن - تەحنولوگيا ساعات ساناپ دامىپ جاتقان زاماندا، بۇگىن بار، ەرتەڭ جوق بوپ جويىلىپ كەتەتىن دۇنيە..." دەپ، ساپالى گازەت-جۋرنالداردى جاپپاي، كەرىسىنشە، قولداۋىن سۇراعان جايىمىز بار. (پوست تا جازعانبىز، سىلتەمەسى مىنە):
- "ماسس-مەديا تۋرالى" جاڭا زاڭ جوباسىندا جۋرناليستەردىڭ الەۋمەتتىك ستاتۋسى بەكىتىلەدى دەيدى. بۇل ماسەلە دە ءبىزدىڭ 10-15 جىلدان بەرى شىرىلداپ ايتىپ جۇرگەن كوپ پروبلەمانىڭ ءبىرى ەدى. ءوز باسىم، ناكانەس-تى دەپ قۋانىپ وتىرمىن. شەرحان اتامىز ايتپاقشى، ء"جۋرناليستىڭ ارقالاعانى - التىن، جەگەنى - جانتاق" ەدى... شەر-اعانىڭ شەكپەنىنەن شىقتىق دەپ ماقتاناتىن شاكىرتتەرى بيلىكتىڭ سان-الۋان تىزگىنىندە وتىر، سول كىسىلەر جۋرناليستەردىڭ دە قۇرى جانتاقتىڭ تىكەنىن تالعاجاۋ قىلماي، وزگە دە بيلىك وكىلدەرى سياقتى فۋاگرا جەمەسە دە، جىلىنا ءبىر رەت سوعىم سويىپ، "حايۆيل" بولماسا دا، "قىسقى ەرتەگى" كەشەنىنەن ءۇي العىسى كەلەتىنىن بىلسە ەكەن. ايتپەسە، ء"تورتىنشى بيلىك وكىلدەرى" دەپ جۋرناليستەرگە بيلىك تە، حالىق تا ەسەك سياقتى جۇك ارتاتىنى جاسىرىن ەمەس. ءوز ماسەلەلەرى شاش ەتەكتەن بولا تۇرا، جۋرناليست بايعۇستار قاشان قاراساڭ مەملەكەت پەن حالىقتىڭ ماسەلەسىنىڭ سوڭىندا سالپاڭداپ جۇرگەندەرى. جۋرناليستەردى الەۋمەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىن قالىپتاستىراتىن كەز كەلدى. جۋرناليستەر - ءارى ساياساتكەر، ءارى يدەولوگ، ءارى قوعام بەلسەندىلەرى، ءارى ەرىكتىلەر... سۋ تاسقىنى بولسا دا، كوتەرىلىس بولسا دا، قاقتىعىس بولسا دا - ەل جۇگىن ارقالاپ سولار جۇرەدى. ولارعا دۇرىس ايلىق، دۇرىس پرەميا، دۇرىس قالاماقى، دۇرىس سوتسپاكەتتەر، دۇرىس مۋنيتسيپالدى باعدارلامالارمەن جەڭىلدىكتەر بەرىلۋ كەرەك.
قىسقاسى، جۋرناليستەردى ءجون-جوسىقسىز قۋدالاۋدى، ولاردىڭ قۇقىقتارىن اياقاستى ەتۋدى، باي-باعلاندارعا ولاردى جىعىپ بەرۋدى توقتاتاتىن جاڭا زاڭ قابىلدانسا، بۇل ءبىر ۇلكەن قۋانىش، يگى جاقسىلىق بولار ەدى...
ساۋلە ابىلداحانقىزى،
فەيسبۋك پاراقشاسىنان
