وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتى مەن امەريكاندىق قاتەرلى ىسىك قوعامىنىڭ عالىمدارى 35 جاسقا دەيىن تەمەكىنى تاستاعان ادامدار قاتەرلى ىسىك، جۇرەك جانە تومەنگى تىنىس جولدارىنىڭ اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم قاۋپىن 100%-عا تومەندەتەتىنىن انىقتاعان زەرتتەۋ جاريالادى. اتالعان كورسەتكىشتى 45 جاسقا دەيىن تەمەكىنى تاستاعاندار 90%-عا جانە 45 جاستان 64 جاسقا دەيىنگى ارالىقتا تەمەكىنى تاستاعاندار 66%-عا ازايتتى.
«ددۇ-نىڭ پىكىرىنشە، ادام دەنساۋلىعى 8-10% ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى، بىراق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ 50% - دان استامى ادامنىڭ وزىنە جانە ونىڭ ءومىر سالتىنا بايلانىستى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى ەگدە جاستا دا تەمەكى شەگۋدەن باس تارتۋ ءولىم قاۋپىن ايتارلىقتاي تومەندەتەتىنىن كورسەتەدى. بىراق پسيحولوگيالىق تاۋەلدىلىككە بايلانىستى تەمەكىدەن باس تارتا المايتىندار نە ىستەي الادى؟ زياندى ازايتۋ تۇجىرىمداماسى تەمەكى شەگۋدەن باس تارتقان كەزدە دەنساۋلىققا قاۋىپ توندىرمەيتىن بالاماعا كوشۋدى ۇسىناتىن زاماناۋي شەشىمدەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ياعني، تەمەكىنى جانۋ پروتسەسى جوق ءتۇتىنسىز تەمەكىلەرگە اۋىستىرۋ. ناتيجەسىندە تەمەكى شەگۋشىنىڭ دەنەسىنە زياندى زاتتاردىڭ اسەرى ازايادى، بۇل تەمەكى شەگۋدەن بىرتىندەپ باس تارتۋعا اكەلەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى گينتاۋتاس-يۋوزاس كەنترا، دارىگەر جانە «دەنساۋلىق ۇلتتىق قاۋىمداستىعى» زتب توراعاسىنىڭ ورىنباسارى.
زەرتتەۋ ءۇشىن عالىمدار 1997 جىلدىڭ قاڭتارىنان 2018 جىلدىڭ جەلتوقسانىنا دەيىن جينالعان اقش-تىڭ ۇلتتىق دەنساۋلىق ساۋالناماسى مەن ۇلتتىق ءولىم-ءجىتىم يندەكسىنىڭ مالىمەتتەرىن پايدالاندى. زەرتتەۋگە 550 000-نان استام ادام، 55,8% ايەل جانە 44,2% ەر ادام قاتىستى. قاتىسۋشىلاردىڭ ورتاشا جاسى 49 جاستى قۇرادى. 2019 جىلدىڭ اياعىندا 75 000 ادام قايتىس بولدى، بۇل رەتتە تەمەكى شەگۋشىلەر اراسىندا ءولىم-ءجىتىم جوعارى بولدى.
عالىمدار تەمەكىنى 40-45 جاستان كەشىكتىرمەي تاستاۋ كەرەك دەپ كەڭەس بەرەدى. تەمەكىدە ارتەريالار مەن قان تامىرلارىنىڭ تارىلۋىنا اكەلەتىن جانە قان ۇيىعىشتارىنىڭ پايدا بولۋ قاۋپىن ارتتىراتىن كوپتەگەن توكسيندەر بار. بىراق بەس جىلدان كەيىن جامان ادەتتەن باس تارتقاننان كەيىن، بۇل ماسەلە جوعالا باستايدى، ينسۋلت ىقتيمالدىعى ازايادى. 15 جىلدان كەيىن جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋىنىڭ قاۋپى نولگە دەيىن تومەندەيدى جانە ۇيقى بەزى قاتەرلى ىسىگىنىڭ ىقتيمالدىعى تومەندەيدى. 20 جىلدان كەيىن تەمەكى شەگۋگە بايلانىستى سەبەپتەردەن، سونىڭ ىشىندە وكپە اۋرۋلارىنان ءولۋ مۇمكىندىگى جويىلادى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
