(كورنەكتى سىنشى ساعات اشىمباەۆتىڭ شىعارماشىلىق شەبەرلىك تۋرالى وي-تۇجىرىمدارى)
تالعام تارازىسى
«قازاقتىڭ ەڭ دانىشپان سىنشىسى – اباي».
ساعات اشىمباەۆ
ءبىزدىڭ بۇل ماقالامىزعا قازاق ادەبي سىنىندا ايرىقشا قولتاڭباسىن قالدىرعان قارىمدى قالامگەر ساعات اشىمباەۆتىڭ جاس شاعىندا كۇندەلىك داپتەرلەرىنە تۇسىرگەن جازبالارى ارقاۋ بولدى. ءار كەزەڭدە شاشىلىپ تۇسكەن تىركەستەر مەن وي ۇزىكتەرىن قايتا سارالاعان كەزدە، بۇل تولعامداردى مازمۇندىق تۇرعىدان بىرنەشە تاقىرىپ بويىنشا توپتاستىرۋعا بولاتىنىن اڭعاردىق. سونىڭ ىشىندە سىنشى اتاۋلى قاپەرىنە الۋعا ءتيىس ءتورت قۇندىلىقتى ءبولىپ ايتار ەدىك. تالعام. ءبىلىم. قابىلەت. شىندىق. ءوزىن سىيلايتىن جانە جۇرتقا سىيلاتا بىلەتىن كەز-كەلگەن ادەبيەت سىنشىسى بەلگىلى ءبىر شىعارماعا باعا بەرگەندە وسى قاستەرلى ۇعىمداردى ەستە ۇستايتىنى انىق.
بۇگىنگى اڭگىمەمىزدى ءبىز دە سول تاعىلىمدى تۇسىنىكتەردىڭ توڭىرەگىندە وربىتەمىز. سونىمەن، تالعام... ەڭ الدىمەن ايتارىمىز، ساعات اعامىزدىڭ تۇرپاتى بولەك، تالعامى بيىك سىنشى بولعانى بارشاعا ءمالىم. سول سەبەپتى ول جازۋ ونەرىنە اسا جوعارى تالاپ قويدى. ونەردىڭ ورىنە شىققان شىعارماشىلىق تۇلعالاردى بارىنشا قادىرلەدى. بارىنەن بۇرىن ۇلى ابايدى ارداق تۇتتى. نە نارسەگە دە ابايدىڭ ورەلى ولشەمى ارقىلى زەر سالدى. ەل-جۇرتتىڭ قولىنان تۇسپەيتىن اباي شىعارمالارىن قازاقتانۋدىڭ قاينار كوزى، ۇلتتانۋدىڭ ومىرلىك وقۋلىعى دەپ ءبىلدى. ءوزى دە «قازاقتى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ابايدى وقۋ قاجەت! ال ابايدى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ازامات بولۋ شارت»، – دەگەن قاعيدانى بەرىك ۇستاندى.
ونىڭ كۇندەلىگىندەگى ۇلى اقىننىڭ بولمىس-ءبىتىمى تۋرالى تىركەستەر ءبىر بۇل عانا ەمەس. قىرىق بەس داپتەرگە تام-تۇمداپ تولتىرعان جازبالارىنىڭ قاي تۇسىن دا ايگىلى سىنشى اباي تۋرالى وي-تۇجىرىمدارىمەن تۇزدىقتاپ وتىردى. تالعامى تەرەڭ ءسوز زەرگەرى ابايعا ۇقساۋعا، وعان ەلىكتەۋگە تىرىساتىنداردى دا بايقاماي قالعان جوق. بىراق ول سولاردىڭ ۇلى اقىننىڭ شىعارماشىلىق جولىنا ماڭايلاي المايتىن تۇستارىن دا ناقتى اتاپ كورسەتتى. بيىككە ۇمتىلىپ «اباي بولۋ» مەن ەسسىزدىككە ۇرىنۋدان «اباي بولۋدىڭ» نە نارسە ەكەنىن ايقىنداپ بەردى. كۇندەلىكتەگى «ءبىزدىڭ كوپ اقىندارىمىزدىڭ ولەڭدەرى تەحنيكالىق جاعىنان ابايدان ارتىق سوقپاسا، كەم تۇسپەيدى. قۇيىلىپ تۇرعان ۇيقاس، سىڭعىرلاپ تۇرعان ىرعاق، ءبارى بار، بىراق تا وي جوق»، – دەگەن تۇجىرىم – قالامگەردىڭ اباي الەمىنە بارىنشا بويلاي بىلگەنىنىڭ ناقتى كورىنىسى.
سىنشىنىڭ تۇجىرىمداۋىنشا، كوركەم شىعارمانىڭ ءون-بويىنا، ىشكى يىرىمىنە اباي پوەزياسىنىڭ قۇندىلىقتارى ارقىلى قاراۋ كەرەك. ءسوز بەن وي، ءتىل مەن بەينەلىلىك – ساعات اشىمباەۆتىڭ ەڭ ءجيى قولداناتىن ۇعىمدارى. كوركەم دۇنيەنىڭ ساپاسىن ولشەيتىن سىنشىلىق تانىمى جوعارى ازامات شىنايى ۇستانىمدى بارىنەن بيىك قويادى. ادەبيەتكە قاتىستى ءار ۇعىمدى ءوزىنىڭ تالعام تارازىسىنان وتكىزەدى. «وبرازدىلىق – ءتىلدىڭ كوركەمدىگى، ياعني ءسوزدىڭ سۋرەتتىلىگى، بەينەلىلىگى. پوەزياداعى كوركەمدىك – ولەڭ ءسوزدىڭ سۋرەتتىلىگى مەن بەينەلىلىگى، وعان قوسا اۋەزدىلىگى. اباي پوەزياسىندا بايانداۋ دا، تولعاۋ دا، سۋرەتتەۋ دە – ءبارى-ءبارى بار»، – دەپ وزگەشە وي تۇجىرىمدايتىنى سوندىقتان.
ءبىز، ارينە، كەزىندە ساعات اعامىزبەن كۇنبە-كۇن ارالاسىپ، پىكىر الماسىپ جۇرگەن قاناتتاس قالامگەرلەردىڭ ساناتىنان ەمەسپىز. جاسىمىز دا ەداۋىر كىشى بولدى، قىزمەت جولىمىز دا تۇيىسە قويعان جوق. بىراق ءتۇرلى جيىنداردا ارا-تۇرا كورىپ قالعانىمىزدا، ونىڭ ۇنەمى قالىڭ ويدىڭ قۇرساۋىندا تۇراتىنىن بايقايتىنبىز. ءتىپتى سوناۋ جىلداردا جۇرتتىڭ جۇرەگىن جاپپاي جاۋلاپ، كورەرمەندى كوك جاشىكتىڭ الدىنا ءجىپسىز بايلاعان «پارىز بەن قارىزدىڭ» تىزگىنىن ۇستاپ، ستۋديا قوناقتارىن سويلەتىپ قويىپ، سولاردى تىڭداپ وتىرعاندا دا اۋىق-اۋىق ويعا شومىپ كەتەتىندەي كورىنەتىن. سوندىقتان ول «ويلاۋ»، «ويلانۋ»، «وي سالۋ»، «وي تولعاۋ» دەگەن ۇعىمداردان ءومىرى ىرگەسىن اجىراتپاعان سەكىلدى. ەندەشە، كوپ جىلدىڭ كۋاگەرى بولعان كۇندەلىگىنە «ابايدى ولەڭ وقۋ ءۇشىن وقۋدىڭ قاجەتى جوق، ونى ويلانۋ ءۇشىن وقۋ كەرەك»، – دەپ جازبا قالدىرسا، بۇل دەگەنىڭىز سىنشىنىڭ ءوز ستيحياسىندا جۇرگەنىنىڭ بەلگىسى دەپ باعالاۋ كەرەك.
تالعامى تەرەڭ ساعات اشىمباەۆتىڭ قازاق قالامگەرىنە قويعان تالابى وزگەشە بولدى. ول، جالپى، تالانتتى جازۋشىنى يدەال تۇتتى. قالامگەر تۇلعاسىن قادىرلەدى. ءار جازۋشىنىڭ ادەبيەتتەگى ورنىن باعالاي ءبىلدى. ول ومىردەن دە، ادەبيەتتەن دە شىن تالانتتى ىزدەدى. كورسە، قۋاندى. كەزدەسسە، تىلدەستى. جولىقسا، جانىنا جاقىن تارتتى. وزىنەن كىشىرەك قالامگەرلەردى قامقورلىعىنا الدى. سولاردىڭ ساناسىنا ساۋلە قۇيىپ، رۋحاني جاعىنان بايىتتى. ىقىلاسى تۇسسە، ۇيىندەگى كىتاپتارىن ارقالاتىپ جىبەردى. ونىمەن ەتەنە بايلانىسىپ بولعان سوڭ، وزىنە قايىرىلعان وزگە تالانتتارعا دا كوز قىرىن سالدى. سىنشى ساعاتتىڭ بۇكىل تاعدىرى ناعىز جازۋشىنى، شىن شىعارمانى ايالاۋمەن ءوتتى دەۋگە بولار.
سارابدال سىنشى شىعارماشىلىق ونەردىڭ شاڭىراعىنا كىرگەن تەڭدەسسىز تالانتتىڭ اينالاسىنا ىقپال-اسەرىن بىلايشا بەدەرلەيدى: «ادەبيەتكە وزگەشە ءبىر تالانتتى جازۋشىنىڭ كەلۋى، ونىڭ قالامىنان جاقسى شىعارمانىڭ تۋى ۇلتتىق يگىلىك، تابىس ەكەندىگىنە ءسوز جوق. ال ول سونىمەن بىرگە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ومىرشەڭ ونەردىڭ ونەگەسىن الا كەلەدى. ياعني باسقا جۇرت سوعان قاراپ بويىن تۇزەيدى، جازۋدىڭ قيىندىعىن سەزىنەدى. شىنايى تالانتتىڭ كەلۋى تازالىققا، ادالدىققا جول اشىپ، حالتۋرانىڭ جولىن بوگەيدى. بەلگىلى ماتەلگە سالىپ ايتساق، كەمەل تالانت كەمەسى كەلگەندە حالتۋرانىڭ قالتىراعان قايىعى سۋدان شىعادى».
ساعات اعامىزدىڭ داۋىرىندە حالتۋرانىڭ قايىعى، شىنىندا دا، ءۇپ ەتكەن جەل سوقسا، قالتىراپ تۇراتىن ەدى. قازىر حالتۋرا قالت-قۇلت ەتكەن قايىققا مىنبەيدى، قۇرساۋى قالىڭ كەمەمەن جۇرەدى. اناۋ-مىناۋ تۇمانىڭ مەن جاۋىنىڭا، تولقىنىڭ مەن داۋىلىڭا بىلق ەتپەيدى. تالانتتاردىڭ الدىن وراپ، كەيدە ورگە، كەيدە تورگە قاراي جۇزەدى. بالكىم، ولارمەن جوندەپ كۇرەسە بىلمەي، ابدەن ىرقىنا جىبەرىپ العانىمىز ساعات سىندى شەبەر سىنشىنىڭ ارامىزدا جوقتىعىنان شىعار. جاس شاعىندا-اق بارشانى مويىنداتقان دارىندى قالامگەردىڭ «ۇلى تالانتتار كۇندە، جىلدا تۋمايدى. ولار جۇزدەگەن جىلداردا ءبىر رەت قانا تۋسا، ولاردى ءتۇسىنۋ ءۇشىن دە سونشاما ۇزاق ۋاقىت كەرەك»، – دەگەن ءسوزى تالعام دەگەن كاتەگورياعا قانشالىقتى كوڭىل بولگەنىن ايقىن كورسەتەدى.
سىنشى كىتاپ ساپاسىنا، ونى باسىپ شىعارۋ ماسەلەسىنە دە سەرگەك قارادى. بۇل تۋراسىندا دا تالعام ۇعىمى الدان شىقتى. «قازىر ءبىزدىڭ ادەبيەتتە «شىعارۋ ءۇشىن شىعاراتىن كىتاپ» دەگەن ۇعىم پايدا بولدى»، – دەپ كۇيىنەدى. «جازۋ وڭاي، شىعارۋ وڭاي، وقۋ قيىن بولىپ بارا جاتقان جوق پا؟! شىندىعىندا، ءبارى كەرىسىنشە بولۋ كەرەك ەمەس پە؟!»، – دەپ كۇيزەلەدى. وسىنداي سىندارلى پىكىر ايتقان سىنشى ومىردەن وتكەننەن كەيىن ساپاسىز كىتاپ شىعارۋ دەڭگەيى ىرىققا كونبەي، شارىقتاپ كەتەتىنىن كىم بىلگەن؟!
قاي داۋىردە دە جاس جازۋشى دەگەن تۇسىنىك بولدى. جاس جازۋشىنىڭ مۇمكىندىكتەرى مول. شىعارماشىلىعى ەندى عانا باستالدى. ونىڭ الدىندا ءالى تالاي جول جاتىر. كەلەشەكتە ماڭدايىن تاۋعا دا، تاسقا دا سوعاتىن كوك بەينەت كەزەڭى كۇتىپ تۇر ونى. ازىرگە بارشا جۇرت وعان جاس جازۋشى بولعانى ءۇشىن دە قۇرمەتپەن قارايدى. بىراق ول جاس جازۋشى بولعانىمەن، جاقسى جازۋشى ما؟ اشىمباەۆ تالعامى وسى جەردەن دە دارالانىپ كورىنەدى. ءبىزدىڭ «جاقسى جازۋشى» دەگەن ۇيرەنشىكتى تىركەسىمىزدى ول «جاڭا جازۋشى» دەگەن ۇعىممەن الماستىرادى. «جاس جازۋشى كوپ تە، جاڭا جازۋشى از بوپ تۇر. سول سياقتى ەسكى تاقىرىپتى جاڭاشا جازا المايتىنداردىڭ سانى جاڭا تاقىرىپتى ەسكىشە جازاتىنداردىڭ سانىنان كەم تۇسپەيدى»، – دەپ تولعايدى. بۇل دا ونىڭ جازۋ ونەرىنە سىن كوزبەن قاراپ، قالامگەر اتاۋلىنى قاتاڭ سۇزگىدەن وتكىزە بىلگەنىنىڭ كورىنىسى. ول جاڭاشىلدىقتى جۇرتتان تالاپ ەتىپ قانا قويعان جوق. ءوز شىعارماشىلىعى ارقىلى ۇزەڭگىلەستەرى مەن ءىزاشارلارىنا ۇلگى-ونەگە كورسەتتى. ءار دۇنيەسىن تالعامىنىڭ تارازىسىنا سالىپ، جانىن جەپ وتىرىپ جازدى. سىنشىنىڭ ءوزى دە «جاقسى جازۋ ءۇشىن كوپ جازۋ كەرەك، بىراق كوپ جازۋىڭنىڭ ءبارىن كوپشىلىككە ۇسىنا بەرۋگە بولمايدى»، – دەگەن قاعيدانى بەرىك ۇستاندى. سول قاعيداسىنا ءومىر بويى ادال بولدى.
ءبىلىم باعدارى
«نەنىڭ جازىلىپ، نەنىڭ جازىلماعانىن ءبىلۋ ءۇشىن دە ءبىلىم كەرەك».
ساعات اشىمباەۆ
ساعات اشىمباەۆتىڭ وتە كوپ وقيتىن، اسا كوپ ىزدەنەتىن ءبىلىمدار سىنشى بولعانى جۇرتشىلىققا جاقسى ءمالىم. ول جازعان ماقالالارىنىڭ ءبارىن ءسوز ونەرىنىڭ بيىگىنە شىققان تۇعىرلى تۇلعالاردىڭ وي-تولعامدارىمەن تۇزدىقتاپ وتىردى. تۇزدىقتاماعاننىڭ وزىندە ونىڭ قاعازعا تۇسىرگەن دۇنيەسىنەن ءىلىم مەن بىلىمگە سۋارىلعاندىعى اڭعارىلىپ تۇردى. بۇل وسى كۇندەلىكتەگى تۇجىرىم-تۇيىندەرىنەن دە بايقالادى.
سىنشىنىڭ كرەدوسى: «وقۋ ءۇشىن ويلانباۋ كەرەك، ويلانۋ ءۇشىن وقۋ كەرەك». ويلانۋ ءۇشىن وقۋ، وقىپ الىپ ويلانۋ ونىڭ ومىرلىك داعدىسىنا اينالعانعا ۇقسايدى. مۇنى كۇندەلىكتەگى جازبالارىنىڭ ورتاق ءتۇيىنى دەۋگە بولادى. تەرەڭ تۇيسىك، شەكسىز ءبىلىم ەڭ الدىمەن، شىعارمانى ومىرگە اكەلەتىن قالامگەرگە كەرەك. كول-كوسىر قابىلەت-قارىمنىڭ ءوزى ءتورت اياعىن تەڭ باسقان تۋىندىنى جازىپ شىعۋدىڭ كەپىلى بولا المايدى. تابيعي دارىنىڭا قوسا، ۇشان-تەڭىز ءبىلىم يگەرمەسەڭ، جۇرت جۇرەگىن جاۋلايتىن ءمىنسىز دۇنيەنى وقىرمانعا ۇسىنا قويۋىڭ ەكىتالاي.
«ادەبيەت تە مەندەلەەۆتىڭ تابليتساسى سياقتى». بۇل دا – ساعات اشىمباەۆتىڭ كۇندەلىگىنە ورنەكتەلىپ تۇسكەن تاعىلىمدى ءتۇيىننىڭ ءبىرى. مەندەلەەۆ تابليتساسى بارشا ادامزات ءۇشىن پايدالى ەلەمەنتتەردىڭ باسىن بىرىكتىرگەن ءارى قيىننان قيىستىرىلعان قۇندى كەستە دەسەك، ادەبيەتتىڭ ءاربىر كومپونەنتى دە بارىنشا باعالى ەكەنى داۋ تۋدىرمايدى. ءسوز ونەرىندە ورنى بار وسى كوركەمدىك ورنەكتەردى ءتيىمدى قولدانىپ، شىعارما جازعاننىڭ وزىندە ساپاسىز بولمايتىنى ايدان انىق. بىراق «مەنىڭ دەنەم مەندەلەەۆ اشپاعان، مەتالداردىڭ قوسپاسىنان تۇرادى»، – دەپ تولەگەن اقىن جىرلاعانداي، شىن شەبەرلىگىڭدى دالەلدەگىڭ كەلسە، جۇرتتىڭ ابدەن شيىرلاعان جەرىن شارلاماي، تىڭنان جول ىزدەۋگە ءتيىسسىڭ. ساعاتتىڭ جوعارىدا ايتقان پىكىرىنىڭ استارىنداعى وي وسىعان مەڭزەيتىن سەكىلدى. قالاي بولعاندا دا، كوبىرەك وقۋعا، كوبىرەك توقۋعا، ءبىلىمنىڭ دارياسىنا قۇلاش ۇرۋعا باعىت-باعدار سىلتەپ تۇر.
ەندى وسى كۇندەلىكتى كىتاپ تۇرىندە جارىققا شىعارۋ يدەياسىن ۇسىنعان جانە سول جازبالاردىڭ تەرەڭىنە بويلاعان تاعى ءبىر تانىمال سىنشى، الەۋەتتى ادەبيەتتانۋشى قۇلبەك اعا ەرگوبەكتىڭ وي-تۇجىرىمىنا قۇلاق تۇرەلىك. «بىرىمىزگە اعا، بىرىمىزگە ۇستاز ساعات اشىمباەۆ كۇندەلىگى نە گاپ ايتادى؟ ءبارىمىزدىڭ دە كۇندەلىگىمىز وقىعان كىتاپتار جايىندا العان اسەرلەردەن، كىتاپتان ۇزىندىلەردەن تۇرادى. سول سياقتى كورنەكتى ادەبيەت سىنشىسىنىڭ كۇندەلىگى ەڭ الدىمەن وقىعان كىتاپتارىنان الىنعان ۇزىندىلەردەن باس قۇرايدى ەكەن. ولاي بولۋى زاڭدى. «وقىماسا وي توقىرايدى...». ۇدايى وقۋ كىسىنى بىلىمگە جەتەلەيدى. تاپ وسى جەردە كىتاپ وقۋدى جۇيەگە ءتۇسىرىپ العان كىسى ۇتىلمايدى. مەيلى اقىن بول، مەيلى جازۋشى بول. ساعاتتىڭ كىتاپ وقۋى – جۇيەلى وقۋ. ءسىڭىرىپ وقۋ».
سىنشى ساعاتتىڭ كىتاپ وقۋ تاجىريبەسىنەن ۇيرەنۋگە عانا ەمەس، ونى جان-جاقتى زەرتتەۋگە جەتەلەيتىن وسى بايىپتاما ءاردايىم قاپەرىمىزدە بولعانى ءجون. جوعارىداعى پىكىردى ايتۋشى دا – كوپ وقىعان قالامگەردىڭ ءبىرى. سولاي بولا تۇرا، ول ساعاتشا وقۋدىڭ ءجونى بولەك ەكەنىن ەرەكشە اتاپ كورسەتىپ وتىر. بۇل دا ەستە ۇستايتىن جايت. شىعارماشىلىق پروتسەسكە ءىلىم-ءبىلىمدى يگەرۋ تۇرعىسىنان قارايتىن سىنشىنىڭ ءوز ۇستانىمى بار. ول وقۋ ماسەلەسىن ەكىگە ءبولىپ قاراستىرادى. ءبىرىنشىسى، جاقسى شىعارمانى تۋدىرۋ ءۇشىن وقۋ. ەكىنشىسى، سول شىعارمانىڭ جاقسى-جامانىن ايىرۋ ءۇشىن ونى ءتۇسىنىپ-ءتۇيسىنىپ وقۋ. ياعني، شىعارما ومىرگە كەلگەنگە دەيىنگى جانە شىعارما جازىلعاننان كەيىنگى وقۋ. ونىڭ ومىرشەڭدىگىن ايقىنداۋ ءۇشىن وقۋ. سوندىقتان، قالامگەردىڭ «ءار جازۋشىنىڭ ءوز وقۋشىسى، ءار وقۋشىنىڭ ءوز جازۋشىسى بولادى»، – دەگەن بايىپتى بايلامى جازۋ الەمىنە ءجون سىلتەيتىن باعىت-باعداردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرمەك.
كۇندەلىك يەسىنىڭ تۇجىرىمى بويىنشا، ءار جانردا جازىلعان دۇنيەلەردى وقۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار. مىسالى، ولەڭ مەن اڭگىمەنىڭ تابيعاتىن زەردەلەۋگە قويىلاتىن تالاپ بىردەي ەمەس. سىنشىنىڭ بۇل تۋراسىنداعى پىكىرلەرىنەن ونىڭ ادەبي جانرلاردىڭ قاي-قايسىسىن دا جەتە باعالايتىنىن، سولاردىڭ ارقايسىسىن يگەرۋدىڭ، ياعني ءتۇسىنىپ وقۋدىڭ جولدارىن كورسەتۋگە تىرىساتىن بايقايمىز. سول ارقىلى وقۋدىڭ، سونداي-اق، وقىرمان بولۋدىڭ دەڭگەيىن بيىككە كوتەرەدى.
دالەل كەرەك پە، مىنە قاراڭىز. «ولەڭ وقۋ ونى جازۋدان وڭاي ەمەس، دەمەك، جازۋ قالاي قيىن بولسا، وقۋ دا سوعان پارا-پار»، – دەيدى ول. بۇدان سوڭ ولەڭ جازۋعا جەڭىل-جەلپى قاراۋعا قۇقىڭ جوق. ۇلى اباي «تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ، تەپ-تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى» دەپ تالاپ قويعان، دۋلات اقىن «ءسوز – جىبەك ءجىپ، جىر – كەستە» دەپ باعالاعان قازاق ولەڭىنە سىنشى ساعات وزگەشە ولشەم ارقىلى زەر سالادى. «ولەڭ جازۋ قانداي قيىن بولسا، ءتۇسىنۋ ودان دا قيىن»، – دەگەن بايىپتاما اقىن اتاۋلىنى وقىرماندى ءپىر تۇتۋعا مىندەتتەيدى.
سونىمەن قاتار، ساعات اشىمباەۆ اڭگىمە جازۋدىڭ دا، ونى ساناعا ءسىڭىرۋدىڭ دە وڭاي ەمەستىگىن اڭعارتادى. بۇل تۇرعىدا ول ءوز ويىن الەم كلاسسيكتەرىنىڭ تۇجىرىمدارىمەن ارلەپ-ادىپتەي تۇسەدى. اقىرىندا «اڭگىمە – قيىن جانر. سول سەبەپتى دە فلوبەردىڭ «اڭگىمە جازۋ قيىن بولعاندىقتان، رومان جازۋعا ءماجبۇر بولدىم» دەگەن سوزىندە تەرەڭ ماعىنا بار»، – دەپ قورىتادى.
وقۋ مەن ويلانۋ شىعارمانىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن نەگىزگى ۇعىم بولۋعا ءتيىس. سىنشىنىڭ تابان تىرەيتىن تۇعىرى وسى. ول بۇل تالاپتى ادەتتەگىدەي قالامگەردىڭ دە، وقىرماننىڭ دا الدىنا كولدەنەڭ تارتادى. س.اشىمباەۆ ناقتى اتاپ كورسەتكەندەي، «كوپ ويلاعان، كوپ ويلانعان ادام از جازادى، ال از ويلانعان ادام كوپ جازادى». سونىمەن قاتار، «وي ايتۋ – ويىڭا كەلگەندى ايتۋ ەمەس».
كورنەكتى قالامگەردىڭ وقۋ مەن جازۋدى ۇشتاستىرا بىلگەنىنە كۇمان جوق. تاعى دا عيبراتتى عالىم قۇلبەك ەرگوبەككە جۇگىنەيىك: «وقىعانىن ايتار ويىنىڭ ارقاۋىنا اينالدىرىپ سالالى وي ايتا ءبىلۋ – ساعات سىنشىنىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى. ويماقتاي ويلى ۇزىكتى جازىلار شالقار ماقالاعا تامىزىق ەتىپ تاستاپ جىبەرۋ دە – ساكەڭ قولىنان كەلگەن ءىس! كەيدە الدەنەشە وزىق ۇزىك جازىلار تۇتاس ماقالاعا ۇيىتقى قىزمەتىن دە اتقارا الادى. كوردىڭىز بە، ساكەڭ كىتاپتى وقۋ ءۇشىن، ءبىلىمدى كورىنۋ ءۇشىن عانا وقىمايدى، ءبىلىمىن ۇشتاۋ ءۇشىن، سىنشى رەتىندە تالعام قالىپتاستىرۋ، سىنشى رايىندا وي ساباقتاۋ ءۇشىن وقيدى. وقيدى، وقۋ ارقىلى دۇنيەتانىم قالىپتايدى. مىنە، ماسەلە قايدا؟!» ماسەلە مىنە وسىندا... سىنشى ءوز تۋىندىلارى ارقىلى شىنايى شىعارمانىڭ ومىرگە كەلۋىنە دە، ويلى وقىرماننىڭ قالىپتاسۋىنا دا ولشەۋسىز ۇلەس قوستى.
قالامگەر قابىلەتى
«مەرگەن قيسىق كوزدەسە دە ءتۇزۋ تيگىزەدى».
ساعات اشىمباەۆ
كوركەم ادەبيەتتى قالىپتاستىراتىن باستى تۇلعا – قالامگەر. ال قالامگەر دەگەن ۇعىمعا ءبارى سيادى. تەگىندە كۇرىش تە، كۇرمەك تە، جۇيرىك تە، ماستەك تە، جامپوز دا، جايداق تا قالامگەر دەگەن اتتى جامىلىپ جۇرە بەرەدى. بىراق كورنەكتى سىنشىنىڭ نىساناسى – جازۋشى دەگەن قاسيەتتى اتاۋدى جاپپاي يەلەنگەن جاداعاي جاندار ەمەس. ول شىن شەبەردى، قابىلەتتى قالامگەردى عانا يدەال تۇتتى. ونىڭ دارىندىعا دا، دارىنسىزعا دا بەرەتىن ءوز باعاسى بولدى. ارينە، تالانتتى قالامگەر دەگەندە ىقىلاسى بولەك-ءتى. «تالانتتى ادام قىنسىز قىلىش سياقتى» نەمەسە «تالانتتى جازۋشى كورگەنىن دە، كورمەگەنىن دە جاسىرا المايدى»، – دەگەن قاناتتى قاعيدالارى شىعارماشىلىققا شىنايى كوزقاراس تۇرعىسىنان ايتىلدى.
ساعات اشىمباەۆ كۇندەلىگىندەگى وسىناۋ جازبالار ارقىلى قازاق قالامگەرىنىڭ قابىلەت-قارىمىن عانا ەمەس، ۇلت جازۋشىسىنىڭ شىعارماشىلىق لابوراتورياسىنىڭ قىر-سىرىن دا تەرەڭىرەك اشىپ كورسەتتى. قانداي دا ءبىر ءسوز ۇستاعان ادامنىڭ جازۋ ونەرىندە پايدالانۋعا ءتيىس ماشىق-داعدىلارىنا تالداۋ جاسادى. قايتكەندە جاقسى جازۋعا بولادى؟ قالامگەردىڭ بيىگى نەمەن ولشەنەدى؟ جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ەرەكشەلىگىن قالاي ايقىندايمىز؟ تاقىرىپتى قالاي يگەرۋگە بولادى؟ شەبەرلىك دەگەنىمىز نە؟ جانر تاڭداۋ نە ءۇشىن كەرەك؟ وسى سەكىلدى مىڭ-سان سۇراقتارعا اق قاعاز بەتىنە شاشىراپ تۇسكەن تىركەستەردەن ناقتى جاۋاپ تابۋعا بولادى.
قالامگەردىڭ نەگىزگى مىندەتى نە، ونىڭ تەك-تۇلعاسىنان، بولمىس-بىتىمىنەن قانداي ونەگە الۋىمىز كەرەك دەسەك، بۇعان دا ايگىلى سىنشىنىڭ ايتارى دايىن. قاتارداعى ادامنىڭ قابىرعالى قالامگەر بولۋ مۇمكىندىگىنەن گورى، ەلدى اۋزىنا قاراتا بىلەتىن قابىلەتى مول ءسوز زەرگەرىنىڭ وسى بيىككە ۇمتىلۋى قيسىندىراق. سەبەبى، جازۋشىعا ۇلتتى ورگە، ۇرپاقتى تورگە سۇيرەۋ مىندەتى جۇكتەلەدى. ساعاتقا سۇيەنسەك، «وسىعان دەيىنگى ادەبيەت تاريحىنا وي كوزىمەن قاراساڭىز، ءاربىر وتكەن قوعامداعى جازۋشىلار سول ءوزى ءومىر سۇرگەن قوعامنىڭ وزىق ويشىلى بولعان. ادەبيەت قوعامنان بيىك تۇرعان. جازۋشى داۋىرگە سىنشىلدىق تۇرعىدان قاراعان. قوعام ادەبيەتكە ەمەس، ادەبيەت قوعامعا تورەلىك جاساپ كەلگەن ەكەن. مىنە، سونداي ادەبيەتتى جاساۋشىلار عانا بولاشاقتىڭ كوشىنەن قالماعان ەكەن».
سىنشىنىڭ كوزىمەن زەر سالعاندا، ادەبيەت دەگەنىمىز دە، جازۋشى تۇلعاسى دەگەنىمىز دە – قاراپايىم ۇعىمدار ەمەس، ەلدىكتى تانىتاتىن ەڭ جوعارى ولشەمدەر. ولار سول تالاپ دەڭگەيىنەن تابىلۋى قاجەت. سوندا عانا ۇلتتىڭ كۇتكەن ءسوزى ايتىلادى.
اشىمباەۆتىڭ كۇندەلىگى وقشاۋ ويلارعا تولى. مىسالى، «جاقسى جازۋ ءۇشىن كوپ جازۋ كەرەك. كوپ جازۋ ءۇشىن كوپ ۋاقىت كەرەك»، – دەيدى ول. «از جازۋ كەرەك، ساز جازۋ كەرەك» دەگەن ءجۇز رەت قايتالانعان قاساڭ قاعيدا تۇرعىسىنان قاراساق، سىنشى اعىسقا قارسى جۇزگەن سەكىلدەنەدى. ءبىر قاراعاندا، «كوپىرتىپ كوپ جازۋدىڭ نە قاجەتى بار، مۇنىڭ ءوزى ءسوزدى ءتاۋىر كەستەلەۋدىڭ كەپىلى بولا الا ما؟»، – دەگەن ويدىڭ سانادا قىلاڭ بەرەتىنى راس. بىراق بايىبىنا بارىڭقىراساڭ، سىنشىنىڭ نە ايتقىسى كەلگەنىن اڭعارعانداي بولاسىڭ. ول «جاقسى جازۋ ءۇشىن كوپ جازۋ كەرەك»، – دەگەندە، توقتاۋسىز ءھام تالعاۋسىز كوسىلتە قالام سىلتەۋدى ەمەس، ءسوز ونەرىن يگەرۋگە كەتەتىن ۋاقىتتى اياماي، ساپالى دۇنيەگە جول اشۋدى ايتىپ وتىر دەپ بىلەمىز. ونىڭ كىلتى ەكىنشى سويلەمدە تۇر. «كوپ جازۋ ءۇشىن كوپ ۋاقىت كەرەك». اڭگىمە كوركەم شىعارمانىڭ ساپاسى جانە ونى تۋىنداتۋعا قولدانىلاتىن شەبەرلىك پەن سوعان جۇمسالاتىن التىن ۋاقىت تۋراسىندا بولىپ وتىر. بۇل جەردەگى كوپ جازۋ – ماشىق-داعدىنى قالىپتاستىرۋدىڭ، ال كوپ ۋاقىت – شەبەرلىكتى شىڭداۋدىڭ العى شارتى. سونىمەن، «كوپ جازۋ» دەگەن كوپىرتىپ جازۋ ەمەس، «كوپ ۋاقىت» دەگەن زايا كەتكەن ۋاقىت ەمەس ەكەن! اقيقات ءسوز، استارلى ءسوز ساعاتتىڭ تانىمىمەن ءاردايىم دا وزەكتەس بولدى.
جازۋشى شەبەرلىگى – ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ ۇنەمى نازار اۋدارىپ، سالماقتاپ-سارالاپ، تالداپ-تارازىلاپ وتىرعان تۇراقتى تاقىرىبى. ول نەگىزىنەن شەبەر قالامگەرلەردى عانا ادەبي سىننىڭ نىساناسىنا الدى. سىنشى شەبەرلىك ۇعىمىن بىردە شاعىن جانرعا بەيىمدەلۋدەن («شاعىن جانردان جازۋشى شەبەرلىگى ايقىن كورىنەدى، ءارى بۇل جانر شەبەرلىكتى كوپ تالاپ ەتەدى»), بىردە اۋقىمدى جانرعا ىڭعايلانۋدان («رومان – ادەبيەتتىڭ سيمفونيالىق وركەسترى») ىزدەدى.
كورنەكتى سىنشىنىڭ كۇندەلىگىنە تۇسكەن قاناتتى تىركەستەرىنىڭ كوپشىلىگى وسى شەبەرلىك ماسەلەسىنە ارنالعان. قالامگەر قابىلەتى – شىعارمانىڭ يلەۋىن قاندىرىپ شىعاراتىن باستى قۇندىلىق. ول الدىمەن سول تۋىندىنىڭ وزىنەن بايقالۋعا ءتيىس. بۇل قۇبىلىستى دا ساعات اعامىز تامىرشىداي تاپ باستى. «ادامنىڭ قۋانىشى كوزىنەن كورىنىپ تۇراتىنى سياقتى، جازۋشى شەبەرلىگى اڭگىمەدەن الاقانداعىداي سايراپ تۇرادى»، – دەپ وي قورىتتى.
سىنشىنىڭ ناقتى نىساناسى – تاقىرىبىن تاۋىسقان، ايتارى ازايعان، تالعامى توقىراعان قالامگەر ەمەس، ءوسۋ-ورلەۋ ۇستىندەگى جازۋشى. ول بيىككە ۇمتىلعان تۋىندىگەرگە تىلەۋلەس بولدى. تىنباي ىزدەنەتىن، ۇزبەي وقيتىن، ەرىنبەي ەڭبەكتەنەتىن جازۋشىعا قۇرمەتپەن قارادى. ساعاتتىڭ سالماقتى ويلارى جاقسى جازۋشى ءبىر ورنىندا توقتاپ قالماي، ۇنەمى العا ۇمتىلۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمعا تابان تىرەگەنى انىق. ونىڭ «جازۋشى ءار كىتابىندا بۇرىنعى ءوزىن-ءوزى جوققا شىعارىپ وتىرۋعا ءتيىس» نەمەسە «تۆورچەستۆولىق ءوسۋ ۇستىندەگى ادام عانا ءوز كەمشىلىگىن كورە الادى»، – دەگەن تۇجىرىمدارى وسىنى ايعاقتايدى.
كەيىپكەرىمىزدىڭ ايرىقشا نازار اۋدارعان تاعى ءبىر ماسەلەسى – قالامگەردىڭ تاقىرىپتى يگەرۋ جايى. تاقىرىپتى تاڭداۋ، ونى تالداۋ، يدەياعا جەگۋ، جاڭاشا جەتكىزۋ شىن شەبەردىڭ عانا قولىنان كەلمەك. ساعاتشا ايتساق، «ماسەلە تاقىرىپتا عانا ەمەس، گاپ سول ارقىلى ايتىلاتىن ءارى كوتەرىلەتىن يدەيانىڭ جاڭالىعىندا». وسىعان وراي سىنشىنىڭ ايتار ءۋاجى بار: ««ماسەلەن، ماحاببات – ەڭ كونە تاقىرىپ. سوندىقتان وسىنداي كونە تاقىرىپتى جاڭا ۋاقىتتىڭ تۇرعىسىنان جازۋ كەرەك». «ال وعان جاڭا ەمەس، ەسكى تاقىرىپ تاپ كەلسە قايتەسىز؟ ءتىپتى سانالى تۇردە ەسكى تاقىرىپتى جانى قالاپ تۇراتىندار بار عوي؟»، – دەپ قيالاپ تارتساڭىز، قالامگەردىڭ وعان دا جاۋابى دايىن: «ەسكى تاقىرىپ ارقىلى جاڭا يدەيا ايتاتىندار بار دا، جاڭا تاقىرىپ ارقىلى ەسكى يدەيا ۇسىنۋدان، بەلگىلى ءجايتتى قايتالاۋدان اسپايتىندار جوق ەمەس».
ساعات اشىمباەۆ كۇندەلىگىندە قابىلەتتى قالامگەر تۇلعاسى ءتۇيىندى تىركەستەر ارقىلى وسىلايشا تانىتىلدى. شىنايى شەبەرلىكتىڭ ۇلگى-ونەگەسى دارىپتەلدى. بۇل جازبالاردىڭ ءبىر عيبراتى وسىندا دەپ بىلەمىز.
شىعارما شىندىعى
«ادەبيەت دەگەنىمىز – شىندىق دەگەن ءسوزدىڭ ءسينونيمى».
ساعات اشىمباەۆ
قالامگەر كۇندەلىگىندەگى بىرقاتار وي-تۇجىرىمدار تۋىندىنىڭ تابيعاتىنا جانە شىعارمانىڭ شىندىعىنا ارنالىپتى. بۇل توپتاماعا كوركەم دۇنيەدەگى ءومىر شىندىعى جانە كوركەم شىندىق ماسەلەسى ارقاۋ بولعان. ەڭ الدىمەن ساعات اشىمباەۆتىڭ مىناداي انىقتاماسىنا نازار اۋدارايىقشى. «كوركەم شىعارما – جازۋشىنىڭ ءومىر، ۋاقىت، ادامدار تۋرالى كوركەمدىك تۇرعىدان ايتىلعان فيلوسوفيالىق كونتسەپتسياسى». مىنە، وسى ايقىن انىقتامانىڭ ءوزى كۇرىشتى كۇرمەكتەن ايىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىنى انىق. ماسەلەن، كوركەم شىعارما دەپ ايدار تاققان جازبامىزدا سىنشى اتاپ كورسەتكەندەي، ءومىر، ۋاقىت، ادامدار تۋرالى كەڭىنەن قامتىلۋى مۇمكىن. بىراق سونىڭ ءبارى فيلوسوفيالىق كونتسەپتسيا دارەجەسىنە كوتەرىلە الا ما؟ دەمەك، كۇندەلىك يەسىنىڭ كوركەم تۋىندىعا قوياتىن تالابى تىم جوعارى بولىپ شىقتى.
شىندىعى مول، شىنايى شىعارمانى شىن شەبەر عانا ومىرگە اكەلەدى. ول شەبەردىڭ ءسوز ونەرىندە وزىنە لايىق بولمىس-ءبىتىمى، كەيىپ-كەلبەتى بولادى. شىنايى شىعارما – شىن جازۋشىنىڭ ءونىمى. سول ءۇشىن ءاربىر قالامگەردىڭ قادامى مەن قارىمىن ەرەكشە سارالاعان ابزال. سىنشىنىڭ جىكتەپ-جىلىكتەۋىنە دەن قويساق، «ادەبيەتتە ورىن كوپ. ويتكەنى اركىمنىڭ ءوز ورنى بار. سوندىقتان دا اركىم ءوز ورنىمەن قىمبات. ءار جازۋشىنىڭ وزىنە عانا لايىق ورنى بار ەكەندىگىن ۇمىتۋ – السىزدىكتىڭ بەلگىسى».
بىراق بۇل ادەبيەتتىڭ كەز-كەلگەن مۇيىسىنەن ويىپ تۇرىپ ورىن الا بەرۋ كەرەك دەگەن ءسوز ەمەس. لايىقتى ورىن دەگەنىمىزدىڭ ءوزى – تالانتتىلاردىڭ تۇعىرى، دارىندىلاردىڭ دىڭگەگى، قابىلەتتىلەردىڭ قۇتحاناسى. شىندىقتى بەينەلەگەن شىعارمانى جازىپ شىعۋ ءۇشىن ناعىز جازۋشى بولۋىڭ شارت. سوندا ناعىز جازۋشى دەگەن كىم ءوزى؟ سول دەڭگەيگە جەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ ال جەتتى دەلىك. ول ءوز دۇنيەسىندە ۋاقىت شىندىعىن قالاي كورسەتەدى؟ سىنشى ساعاتتىڭ بۇل تۋراسىنداعى بايىپتاماسى دا ءازىر: «ءوز ۋاقىتىنان وزىپ تۋعان ادامنان عانا ناعىز جازۋشى شىعۋعا ءتيىس. «ويتكەنى جازۋشى تاريح ءتاڭىرى – ۋاقىتتىڭ ءۇش شاعىن، كەشەگىسىن، بۇگىنگىسىن، ەرتەڭگىسىن ءوز زامانىنىڭ رۋحىنا سايكەس سينتەز كۇيىندە كورسەتۋگە ءتيىس». بۇل ايتىلعاندار – جاي عانا ورالىمدى ويلار ەمەس، جالپى ادەبيەتتانۋعا باعىت-باعدار سىلتەيتىن تەوريالىق تۇجىرىمدار.
سىنشى جازبالارىنداعى كوبىرەك ءمان بەرىلگەن تاقىرىپ – كوركەم شىعارمانىڭ جاسالۋ، ياعني جازىلۋ پروتسەسى. ساعات اشىمباەۆ ءوزىنىڭ سانالى عۇمىرىندا ادەبيەتتىڭ ۇستاحاناسىندا شىڭدالعان دارىندى قالامگەردىڭ، «ار ءىسىنىڭ ازابىنا» اينالعان جانكەشتى ەڭبەك ارقىلى وقىرمانعا جول تارتاتىن ساپالى دۇنيەنىڭ جارشىسى بولعانى بارشاعا ءمالىم. سوندىقتان ول كۇندەلىگىندە «ادەبيەت تۋىندىسى، ياعني كوركەم شىعارما عايىپتان پايدا بولاتىن نارسە ەمەس. ول – رۋحاني-تۆورچەستۆولىق ازات تا ازاپ ەڭبەكتىڭ جەمىسى، ءتان مەن جان قينالىسىنىڭ ناتيجەسى»، – دەپ تولعانسا، بۇل – ونىڭ شىعارماشىلىقتىڭ كوك بەينەتپەن كەلەتىن ادام ايتقىسىز ءلاززاتىن باعالاعانىنىڭ بەلگىسى.
شىنايى شىعارما – تىنىمسىز تىرلىكتىڭ، ىرگەلى ىزدەنىستىڭ، ەرەن ەڭبەكتىڭ جەمىسى. ومىردەگى شىندىقتى ورنىقتىرۋدىڭ ءوزى وڭاي ەمەس. سونداي-اق كوركەم شىندىقتى تۇعىرىنا قوندىرۋ ودان ءجۇز ەسە قيىن. ويدان شىعارىلعان وقيعالار مەن كوڭىلدەن كوشىرىلگەن كەيىپكەرلەردى ءومىردىڭ ءوز بوياۋىنا مالىپ، شىنايىلىقتىڭ شەكپەنىن كيگىزۋ مىڭنان ءبىر قالامگەردىڭ عانا قولىنان كەلمەك. ءبىر قادام ىلگەرىلەۋ ءۇشىن قاجىماي-تالماي تەر توگۋگە، ىركىلىسسىز ىزدەنۋگە تۋرا كەلەدى. بۇل – تەڭىز تۇبىنەن مارجان ىزدەگەنمەن بىردەي كاسىپ. وسىنداي قيىننان قيىستىراتىن شىعارماشىلىق بەينەتتىڭ تيتىمدەي ناتيجەسىن سىنشى بىلايشا بەدەرلەيدى: «بىزگە ساتىمەن تابىلعان ءبىر ءسوز نەمەسە ءبىر سويلەمنىڭ ءوزى قانشا قۋانىش، ءلاززات سىيلايتىندىعىن باسقا كوپ جۇرت تۇسىنە بەرمەس». شىعارماشىلىق جەتىستىك دەگەنىمىز تەر توگىپ، تىرنەكتەپ جينايتىن قۇندىلىق ەكەنىن وسىدان-اق بىلۋگە بولار.
شىعارما شىندىعى – ەرەكشە ۇعىم. سىنشى بۇعان و باستان-اق جەتە ءمان بەردى. ءومىر شىندىعى مەن كوركەم شىندىقتىڭ ارا-جىگىن اجىراتىپ، تىرشىلىكتە بولىپ جاتقان قاراپايىم قۇبىلىستاردى تۋىندىنىڭ نىساناسىنا اينالدىرعان كەزدە قانداي تالاپتاردى ەسكەرۋ قاجەتتىگى كۇندەلىك يەسىنىڭ قاپەرىنەن شىقپاعان كورىنەدى. ءوزىنىڭ جازبالارىندا ول بۇعان قاتىستى وي تولعاماي قويمايدى. «ومىردەن كورگەن-بىلگەندى سول قالپىندا جىپكە تىزە بەرگەن كوركەم شىندىق ەمەس» نەمەسە «شىندىقتى جازۋ – ءومىردى قايماعى بۇزىلماعان قالپىندا الىپ جازۋ ەمەس»، – دەگەن بايىپتى بايلامدار وسىنىڭ دالەلى.
ساعات اشىمباەۆ شىعارماداعى شىندىق ماسەلەسىن دە كوتەردى، ءوز جازبالارىندا دا شىندىقتى تۋ ەتىپ ۇستاندى. وعان وسى كۇندەلىكتەگى قاناتتى سوزدەرى كۋالىك بەرە الادى. جانر تۋرالى تولعانسا دا («ادام كوزىنىڭ ەشنارسەنى جاسىرا المايتىنى سياقتى، اڭگىمە جانرىندا دا جازۋشى جەتىستىگى مەن كەمشىلىگىن جاسىرا المايدى»), شەبەرلىك تۋرالى كوسىلسە دە («اڭگىمە دە جازۋشى شەبەرلىگىنىڭ ايناسى، ءبارى كوكتامىرلانىپ كورىنىپ، ءبارى سايراپ تۇرادى»), شىعارمانىڭ تۋ زاڭدىلىقتارى تۋرالى اڭگىمەلەسە دە («ءاربىر كەزەڭدە، سول كەزەڭدەگى جاسقا وراي جازىلاتىن شىعارما بولادى»), كەيىپكەر كەلبەتى تۋرالى ءسوز قوزعاسا دا («ادەبيەتتەگى كەيىپكەر ادامداردان ومىردەگى زامانداس ادامداردىڭ ويى دا وزىق») ساعات اعامىزدىڭ ءار پىكىرىنىڭ شىندىقتان الىستامايتىنى بىردەن-اق بايقالىپ تۇرادى.
كورنەكتى سىنشى كەز-كەلگەن شىعارمانىڭ نەگىزگى ءتىنى بولىپ سانالاتىن ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە دە شىندىقتى ايتتى. بىزدىڭشە، الدىمەن ونىڭ كوكىرەك كوزىندە سارالانىپ، ساناسىندا قورىتىلىپ، قويىن داپتەرىندە ورنەكتەلگەن «ءتىل ارقىلى ادەبيەت قانا جاسالمايدى، ادەبيەت ارقىلى ءتىل داميدى» نەمەسە «ءتىل ويلاماساڭ، سويلەمەسەڭ، جازباساڭ، مۋزەي ەكسپوناتىنا اينالادى»، – دەگەن سەكىلدى بىرقاتار تەگەۋرىندى تىركەستەردىڭ وزگە قالامگەرلەردىڭ دە قويىن داپتەرىنە كوشىرىلەتىن، ءسويتىپ ەل يگىلىگىنە اينالاتىن كەزى باياعىدا-اق جەتتى.
قورىتا ايتقاندا، ساعات اشىمباەۆتىڭ بۇل كۇندەلىكتەرىندەگى جازبالاردى ونىڭ ازامات، قالامگەر، قايراتكەر رەتىندەگى تولعانىستارى، جۇرەگىنەن شىققان جان سىرى عانا ەمەس، قازاق جازۋشىسىنىڭ كوبىسىنە ورتاق شىعارماشىلىق لابوراتوريانىڭ قىر-سىرىن اشىپ كورسەتكەن كەستەلى وي ورامدارى دەپ باعالاعان ءجون. دەمەك، بار-جوعى قىرىق ءتورت جاسىندا ومىردەن وتكەن سارابدال سىنشىنىڭ سوڭىندا قالدىرعان قاستەرلى قۇندىلىقتارى الداعى ۋاقىتتا دا قالام ۇستاعان تالاي ۇرپاقتىڭ كادەسىنە جارايتىنى انىق. سوندىقتان ونى ءسوز ونەرىنىڭ تاعىلىمدى تامىرشىسى دەپ تانۋىمىزعا بولار...
باۋىرجان ومارۇلى
