يلون ماسك — ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ ەڭ باي ونەرتاپقىشتارىنىڭ ءبىرى. جاقىندا ونىڭ بايلىعى 300 ميلليارد دوللاردان استى. ول تەحاستاعى Tesla گيگازاۋىتىنىڭ ىسكە قوسىلۋىنا ءبىر كۇن قالعاندا TED Talks كانالىنا بەرگەن سۇحباتىندا مارسقا العاشقى كوممەرتسيالىق رەيس ۇشاتىن كۇن الىس ەمەس ەكەنىن جەتكىزدى.
Tesla — تانىمال، اكتسيالارى كوپتەگەن ينۆەستورلار ءۇشىن تابىس اكەلگەن جىلدام دامىپ كەلە جاتقان تەحنولوگيالىق كومپانيا. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇل — بولاشاقتىڭ يندۋسترياسىن جاسايتىن كومپانيا. Tesla 2014 جىلى 60 000 اۆتوكولىك، ال 2020 جىلى 500 000 اۆتوكولىك شىعاردى. جاقىندا بەرليندە، وستيندە گيگافابريكا اشىلدى. كومپانيانىڭ اكتسيالارى سوڭعى 5 جىلدا 1533%-عا ءوستى، ءبىر اكتسيا ءۇشىن شامامەن 60 دوللاردان 1000 دوللارعا دەيىن ءوستى. كەيبىر ساراپشىلار (ونىڭ ىشىندە بەلگىلى كەتي ۆۋد دە بار) الداعى بىرنەشە جىلدا ءبىر اكتسيانىڭ باعاسى 3000-5000 اقش دوللارى دەڭگەيىندە بولادى دەپ بولجادى.
يلون ماسك سونداي-اق باسقا دا سەرپىندى جوبالاردى ازىرلەۋدە. وندا ستراتەگيالىق كوزقاراس پەن الەمدى جاقسارتۋعا دەگەن ۇلكەن ۇمتىلىس بار. ءتىپتى، ونىڭ كوزقاراسىنا ءوزى كوپشىلىك الدىندا ءجيى ايتاتىن ەرەكشەلىگى (اسپەرگەر سيندرومى) اسەر ەتكەن بولۋى دا مۇمكىن. بۇل وعان قاراپايىم سانانىڭ شەگىنەن شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ول الدىنا وتە ءورشىل، ناقتى ماقسات قويادى، ءبىزدىڭ كوپشىلىگىمىزگە بۇل الىس بولاشاق تۋرالى فانتاستيكالىق فيلمدەگى فرازالار سياقتى ەستىلەدى.
يلون ماسكتىڭ فەنومەنى قانداي؟ ونەرتاپقىش، ارمانشىل نەمەسە تالانتتى كاسىپكەر يلوننىڭ TED Talks-كە بەرگەن سۇحباتىندا ايتقان ۇسىنىستارى (مالىمدەمەلەرى) قانشالىقتى قىزىقتى جانە شىنايى؟
ماسەلەن، ەشتەڭەگە قاراماستان، يلون ماسك پلانەتامىزدىڭ جارقىن بولاشاعىنا سەنىمدى. ول «ءومىر تەك ءبىر ماسەلەنى شەشۋدەن تۇرمايدى» دەگەن قاعيدانى باسشىلىققا الادى.
ونىڭ سۇحباتتاعى مىنا ءسوزى مەنىڭ ءالى ەسىمدە: «ەكولوگيا عالىمدارىنىڭ كوپشىلىگى پارنيكتىك گاز شىعارىندىلارىن ازايتپاسا، جەردىڭ جويىلاتىنىنا جانە 2050 جىلعا قاراي ەكولوگيالىق اپات ءسوزسىز بولاتىنىنا سەنىمدى».
يلون ماسك، ارينە، اقىرزاماننىڭ جاقتاۋشىسى ەمەس. ول ادامزاتتىڭ دۇرىس جولدا ەكەنىنە سەنەدى. ول ءۇشىن بۇگىن مەن ەرتەڭدى دە ويلاۋ كەرەك.
ول ەكولوگيالىق ماسەلەنى قالاي شەشۋدى ۇسىنادى؟ تۇراقتى ەنەرگەتيكالىق بولاشاقتىڭ ءۇش ەلەمەنتى بار: ءبىرىنشىسى – جاسىل ەنەرگيا (ەڭ الدىمەن جەل مەن كۇن), ەكىنشىسى – وسى ەنەرگيانى ساقتاي الاتىن باتارەيالار، ءۇشىنشىسى – ەلەكترلىك كولىكتەر.
بۇل كونفيگۋراتسيا كولىكتىڭ بارلىق دەرلىك تۇرلەرىندە جۇمىس ىستەي الادى، كومىرقىشقىل گازىنىڭ شىعارىندىلارىن ايتارلىقتاي ازايتادى جانە پارنيكتىك اسەرى دە ازايادى. ارينە، شەكتەۋشى فاكتور بار، ول — باتارەيالاردى ءوندىرۋ. قۋاتتىلىق قاجەتتىلىگىنىڭ شامادان تىس مولشەرى شامامەن 300 تەراۆاتت ساعاتتى قۇرايدى. يلون ماسك Tesla بۇل كولەمنىڭ 10%-ىنا دەيىن جاساي الادى دەپ سانايدى. جالپى، ماسك ادامزاتتىڭ كليماتتىڭ وزگەرۋى ماسەلەسىن شەشۋگە قابىلەتتى ەكەنىنە كۇمان كەلتىرمەيدى.
يلون ماسكتىڭ جاساندى ينتەللەكت تۋرالى پىكىرى دە قىزىقتى. ەگەر ماسك Tesla-نىڭ 5 جىل ىشىندە اۆتوموبيلدەر ءوندىرىسىنىڭ ءوسۋىن ءدال بولجاعان بولسا، وزدىگىنەن جۇرەتىن ءاۆتوموبيلدى جاساۋ ۋاقىتىن سونشالىقتى ءدال ايتا المادى، ىسكە اسىرۋ مەرزىمى ءبىر جىلدان ەكىنشى جىلعا اۋىستىرىلدى. يلون مۇنى ناقتى جاساندى ينتەللەكت جاساۋدىڭ قيىندىعىمەن تۇسىندىرەدى. كولىكتى باسقارۋ پروتسەسىنە ادامنىڭ قانداي مۇشەلەرى بەلسەندى قاتىسادى؟ ەڭ الدىمەن كورۋ، ەستۋ ارقىلى سىرتقى اقپاراتتى قابىلدايتىن مي. ماشينانى ميىمىز سياقتى اقپاراتتى تەز قابىلداۋعا جانە وڭدەۋگە قالاي ۇيرەتۋگە بولادى؟ تاپسىرما وڭاي ەمەس، بىراق يلون ماسك ءۇشىن ماقسات نەعۇرلىم شىندىققا جاناسپايتىن جانە كۇردەلى بولسا، وعان جەتۋ سونشالىقتى قىزىقتى. ال بۇل جۇمىس قازىردىڭ وزىندە ءجۇرىپ جاتىر، باعالاۋ كريتەريى قانداي بولۋى مۇمكىن؟ ءوزىن-ءوزى باسقاراتىن اۆتوكولىكتىڭ جىبەرگەن قاتەلەرىنىڭ سانى رولدەگى قاراپايىم جۇرگىزۋشىنىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرىنەن از بولۋى كەرەك.
ناقتى ورتادا جۇمىس ىستەيتىن جي قۇرۋ پروتسەسى ءاربىر تۇسىرىلگەن سۋرەتتى تانۋ ارەكەتىنەن باستالدى. بىراق بۇل پروتسەدۋرامەن تۇسىرىلگەن ءاربىر فوتوسۋرەتتە قاشان دا بەلگىسىزدىك، بۇلىڭعىرلىق بولادى. يلوننىڭ كومانداسى كوزقاراستارىن وزگەرتتى. تۇسىرىلگەن ءبىر سۋرەتكە شولۋ جاقساردى، ول 360 گرادۋسقا جۋىق بولدى. وعان سوسىن ۋاقىت فاكتورىن قوستى. بۇل باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان وڭاي ەمەس. تاعى ءبىر سۇراق: تىتىركەندىرگىشكە (بەينەلەرگە) جاۋاپ بەرۋ، ونى بايلانىستىرۋ ادام ميىندا قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ ءۇشىنشى ماسەلە — اقپاراتتى وڭدەۋدىڭ وپەراتسيالىق پروتسەسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سىزگە جادىنىڭ ايتارلىقتاي كولەمى قاجەت.
يلوننىڭ ايتۋىنشا، اۆتودرايۆتىڭ بەتا نۇسقاسىن شامامەن 100 000 ادام پايدالانادى.
اۆتوماتتى تۇردە باسقارىلاتىن Tesla — بۇل شىن مانىندە جوعارى جىلدامدىقپەن قوزعالاتىن، ىنتالاندىرۋعا بارا-بار جاۋاپ بەرۋگە قابىلەتتى ۇلكەن روبوت.
بۇگىندە روبوتقا نە جەتىسپەيدى؟ شىندىقتىڭ ينتەللەكتىسى.
سۇحبات الۋشى سۇراق قويادى: «ەگەر ءسىزدىڭ ءۇيىڭىزدىڭ 3D ارحيتەكتۋراسىن شىنىمەن تۇسىنەتىن روبوت جاسالسا جانە ءسىزدىڭ ۇيىڭىزدەگى ءاربىر نىسان وسى نىسانداردىڭ بارلىعىن تاني الاتىن بولسا، بۇل تاڭعالارلىق دۇنيە ەمەس پە؟». ءيا، ولار تازالىق جۇمىستارىن جاساي الادى، كەشكى اس ازىرلەيدى، قارتتارعا كۇتىم جاسايدى.
يلون ماسك ۋاقىت وتە كەلە روبوتتارعا رەتتەۋشى ورگان قاجەت بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.
ول 2050 جىلى كوپتەگەن وتباسىلاردا روبوتتار بولادى دەپ ەسەپتەيدى، ءدال قازىر كوپشىلىگىمىزدىڭ ۇيىمىزدە روبوت شاڭسورعىشتار، روبوت ءشوپ شابۋ ماشينالارى بار.
روبوتتاردىڭ العاشقى ۇلگىلەرى نە ىستەي الادى؟ ولار ادام ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى جۇمىستاردى، ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قيىن جاعدايلاردا جۇمىس ىستەي الادى.
وسى جەردە تاعى ءبىر سۇراق تۋىندايدى. ەگەر روبوت جىلىنا 30 000-40 000 دوللار تۇراتىن جۇمىسشىنى بىرجولعى 25 000 دوللارعا اۋىستىرا الاتىن بولسا، وندا ادامزات بۇل تۋرالى الاڭداۋى كەرەك پە؟
يلون روبوتتاردىڭ پايدا بولۋىنان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ سانايدى، جي بار روبوتتار مولشىلىقتى ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى، ول بۇعان سەنىمدى: بىراق بولاشاقتا جيناقتالعان جي ادامنىڭ باقىلاۋىنان شىعىپ كەتۋى مۇمكىن دەگەن دە قاۋىپ بار.
سۇحبات باسقا جوبانى تالقىلاۋعا كوشەدى، ول — نەيرولينك. يلوننىڭ ايتۋىنشا، ادام — قازىردىڭ وزىندە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە كيبورگ، ياعني، كومپيۋتەرلەر ءبىزدىڭ جالعاسىمىز، سەبەبى ءبىز ولگەننەن كەيىن ءبىزدىڭ تسيفرلىق ەلەسىمىز عانا قالادى: ادام كەتەدى، بىراق ونىڭ ەلەكتروندىق پوشتالارى، جەلىلەردەگى جازبالارى، حاتتارى قالادى. يلون كومپيۋتەرلەر اراسىنداعى اقپارات الماسۋ (تەرابايتتار) ادامعا قاراعاندا (بايت، پەرنەتاقتاداعى تەرۋ جىلدامدىعى) الدەقايدا جوعارى ەكەنىن اتاپ وتەدى.
بۇل جوبا قازىر قاي كەزەڭدە؟ ازىرگە بۇل جۇمىس باستاپقى كەزەڭدە عانا. ادامنىڭ ميىنا وتە كىشكەنتاي سىمدار (يمپلانتاتتار) ەنگىزىلەدى. بۇل جۇيكە جۇيەسىنىڭ، ميدىڭ جانە ومىرتقانىڭ زاقىمدالۋىن ەمدەيدى. مۇنداي زاقىم ۇزاق ۋاقىت بويى، مۇمكىن ونداعان جىلدار بويى ەمدەلەدى. بيىل العاشقى يمپلانتاتسيا ءۇشىن FDA وتكىزۋگە رۇقسات الۋعا قۇجاتتار جىبەرىلدى. بۇل جەردە، ارينە، جي پەن ادام ميىنىڭ سيمبيوزىنا مۇمكىندىك بەرەتىن جوعارى ءونىمدى نەيروندىق ينتەرفەيس تۋرالى ايتۋ ءالى ەرتەلەۋ. بولاشاقتا تسيفرلىق جانە بيولوگيالىق ينتەللەكت كونۆەرگەنتسياسى دا بولۋى مۇمكىن.
ەگەر جي جەردى جاۋلاپ الاتىن بولسا، بىزدە ب جوسپارى بولۋى كەرەك. اڭگىمە يلون ماسكتىڭ عارىشتىق باعدارلاماسىنا ارنالادى. ال Starship تۋرالى ءبىرىنشى سۇراق: بۇل زىمىراننىڭ ماڭىزدىلىعى، بىرەگەيلىگى نەدە؟
يلون Falkon تەك ءبىرىنشى كەزەڭدى جانە كۇشەيتكىشتى قايتا پايدالانۋدى قامتاماسىز ەتەتىنىن تۇسىندىرەدى (بۇل ونىڭ جالپى قۇنىنىڭ شامامەن 60-70% قۇرايدى). Starship-ءتىڭ مىندەتى - زىمىراننىڭ بارلىق ەلەمەنتتەرىن تولىعىمەن قالپىنا كەلتىرۋ جانە دەرەۋ ۇشۋعا مۇمكىندىك جاساۋ. Starship زىمىرانىنىڭ جاسالۋى ۇشۋ شىعىندارىن ايتارلىقتاي ازايتۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل — كۇن جۇيەسىندە جانە ەڭ الدىمەن مارسقا ۇشۋدىڭ اۋقىمدى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن، بولاشاققاا جاسالعان ۇلكەن قادام.
يلون ماسك Starship مارستاعى ەلەمەنتتەردى جەرگە كەرى ۇشۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولاتىنىن اتاپ ءوتتى: وتتەگىن مارستا بار مەتان مەن سۋدان الۋعا بولادى. وتىن دا مارستا وڭاي وندىرىلەدى. زىمىرانداردىڭ كەرى قونۋ مەحانيزمى، جەر نەمەسە مارس اتموسفەراسىنىڭ تىعىز قاباتتارىنا ەنۋ كەزىندە جىلۋدان قورعاۋ مەحانيزمى ازىرلەندى.
يلون Starship كۇن جۇيەسىندە ساياحاتتاۋ ءۇشىن قولايلى كولىك دەپ سانايدى، بىراق ول باسقا جۇلدىزدىق جۇيەلەرگە ارنالماعان. مارستا قالا قۇرۋ ءۇشىن مىڭعا جۋىق جۇلدىزدىق كەمە قاجەت. 2030 جىلدان باستاپ ەكى جىل سايىن مارس باعىتىنا مىڭعا جۋىق كەمە (ارقايسىسىندا 100-گە دەيىن نەمەسە ودان دا كوپ ادام) جىبەرىلەتىن بولادى.
ماسك مارسقا ۇشقىسى كەلەتىندەر از بولادى دەپ ەسەپتەيدى، وعان قوسا بەلگىلى ءبىر قارجىلىق مۇمكىندىكتەر دە قاجەت. يلوننىڭ ايتۋىنشا، ۇشۋدى بارلىق ادامعا قولجەتىمدى ەتۋگە تىرىسۋ كەرەك. يلون باستاپقىدا مارس قولايسىز، تار، ءتىپتى قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن.
يلونعا «مارستاعى قالا كىمدىكى بولادى؟ ناسا؟ Spacex?» — دەپ سۇراق قويىلادى. ول بۇعان: «بۇل — مارس تۇرعىندارىنىڭ قالاسى» — دەپ جاۋاپ بەرەدى.
مارستاعى ادامداردىڭ وركەنيەتى قانداي بولۋى كەرەك؟ مارس ادامدارى بولۋ نەنى بىلدىرەدى؟ يلون مارس تۇرعىندارى ءبىر-بىرىمەن ءجيى سوعىسپايتىنىنا سەنەدى. وندا تىكەلەي دەموكراتيا كوبىرەك بولادى.
يلون ادامزات ءۇشىن بىرنەشە پلانەتادا ءومىر ءسۇرۋ، كوپ پلانەتالىق وركەنيەت بولۋ نەلىكتەن ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىندىرەدى. ادامزات جەر بەتىندە ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن ءومىر ءسۇرۋىن توقتاتۋى مۇمكىن: سوعىستار، پاندەميا (قازىر وزەكتى بولىپ كورىنەدى) جانە ت.ب. بۇل ميسسيا باسقا پلانەتالارداعى ادامزات ءناسىلىنىڭ جالعاسى جانە ساقتالۋى بولا الادى.
جۇرگىزۋشى يلوننان مارستاعى قالالاردىڭ سانى تۋرالى سۇرايدى: «نەگە ميلليون؟» قالا ءوز بەتىمەن دامي الاتىنداي بولۋى كەرەك. بۇل ماڭىزدى، سەبەبى ول قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن جەرمەن بايلانىسىن ءۇزۋى مۇمكىن. سونداي-اق تاعى ءبىر ماقساتى، يۋپيتەردىڭ الىستاعى سەرىگى ەۋروپا: ىقتيمال نىسانا — كالمار وركەنيەتى. يلون وسىلاي دەپ ازىلدەيدى.
يلوننىڭ بايلىعى تۋرالى سۇراق: 300 ميلليارد دوللار — بۇل قالايشا؟ يلون تەسلا وسكەن سايىن دۇرىس شەشىم قابىلداۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ارتادى، جارتى ساعاتتىق تالقىلاۋ 100 ميلليون وڭ ناتيجەگە اكەلۋى مۇمكىن دەپ جاۋاپ بەرەدى. ءوزىنىڭ شىعىندارىنا كەلەتىن بولساق: ونىڭ ءۇيى جوق، ياحتاسى جوق، دەمالىسقا شىقپايدى، ونىڭ تەك جەكە ۇشاعى بار، ول ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن قاجەت، جۇمىسقا كوبىرەك ۋاقىت بولۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
قايىرىمدىلىق تۋرالى سۇراق. يلون ونىڭ بارلىق كومپانيالارى قايىرىمدىلىقپەن اينالىساتىنىن ايتادى، ول ادامدارعا سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايدى، ول جەتى بالانىڭ اكەسى جانە تۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى ادامزات ءۇشىن ۇلكەن پروبلەما دەپ سانايدى. ول نەگىزگى پروبلەمالار رەتىندە كەلەسى ماسەلەلەردى قاراستىرادى: جەردەگى حالىق سانىنىڭ ازايۋى، كليماتتىڭ وزگەرۋى ماسەلەلەرى، ادامزات وركەنيەتىنىڭ مونوپلانەتالىق سيپاتى.
يلون ماسك ادام ءومىرىن قورعاۋ، جاقسارتۋ جانە ادام ساناسىنىڭ شەكاراسىن كەڭەيتۋ ءۇشىن الدىنا ۇلكەن ماقساتتاردى قويا وتىرىپ، جاڭا الەمدى جاساماق! سوعىسسىز جانە قيراۋسىز الەم، جاسامپازدىق پەن دامۋ الەمى. ول الەمدى بۇگىن، ەرتەڭگى جارقىن بولاشاق ءۇشىن وزگەرتىپ جاتىر.
اباي الپامىسوۆ،
ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
