Qazirgi tańda shetelde bilim alýǵa qushtar jastardyń sany óte kóp. Keıbir talapkerler Ulttyq Biryńǵaı testileýdi tapsyrmaı-aq shetelde oqýdy josparlaıdy. UBT tapsyrmaı, sheteldik grantty utyp alǵan jastardyń biri, búgingi keıipkerimiz – Nazerke Amanqos. Ol osy suhbatta óziniń Vengrııada qalaı tegin bilim alyp jatqany jaıynda baıandap berdi.
– Sálem, Nazerke! Sizben tanysqanyma óte qýanyshtymyn. Eń aldymen, Vengrııaǵa oqýǵa qalaı túskenińiz jaıly baıandap berseńiz.
-Vengrııaǵa oqýǵa túsý úshin 2018 jyldyń jeltoqsan aıynda «Stipendium hungaricum scholarship» saıtyna ótinish qaldyrdym. Odan keıin «Bolashaq» baǵdarlamasy aıasynda qajetti qujattardy jınap, Nur-Sultan qalasyna óz ótinishimdi jiberdim. Qazaqstandyq ótinim berýshiler arasyndaǵy irikteýden sátti ótip shyqtym. Kelesi kezekte sáýir aıynda Vengrııada arnaıy ıntervıý, ıaǵnı stýdentpen suhbattasý ótkizildi. Suhbattasý barysynda mamandyǵyma jáne jeke ómirime qatysty suraqtar qoıyldy. Sonymen qosa, Vengrııa týraly suraqtar da boldy. Bul kezeńnen de sátti ótip, maýsym aıynda oqýǵa qabyldanǵanym jaıynda habarlama keldi.
– Vengrııa – Azııa emes. Eýropanyń tynys-tirshiligine úırenip ketý qıynǵa soqty ma? Jalpy, Eýropanyń Azııadan qandaı aıyrmashylyǵy bar eken?
-Eýropanyń basty ereksheligi – zańdy qatań saqtaýynda. Árbir adam zańǵa sáıkes áreket etedi jáne de qoǵamnyń zań turǵysyndaǵy saýaty óte joǵary deńgeıde qalyptasqan. Pandemııa kezinde bekitilgen karantınde eýropalyqtardyń qanshalyqty mádenıetti ári uqypty ekendigin baıqadym. Tazalyq- Eýropanyń maqtan tutýǵa turarlyq erekshelikteriniń biri. Sonymen qatar, eýropalyqtar -óte eńbekqor ári sportqa jaqyn jáne de tez til tabysyp kete alatyn erkin halyq.
– Oqý ornyńyz ben mamandyǵyńyz kóńilińizden shyqty ma? Vengrııanyń bilim berý júıesiniń artyqshylyqtary týraly oı bólisseńiz.
-Árıne, maǵan óz oqý ornym qatty unaıdy. Sebebi, naqty bir júıe bar. Eń bastysy- oqý baǵdarlamasy stýdentterge aýyr salmaq salmaıdy. Stýdentter óz erikterimen sabaqqa qatysady, oqý orny tarapynan aýyr talap joq. Oqý ornymdaǵy barlyq professorlar óz isine berilgen, naǵyz mamandar ári barlyq stýdentpen jaqsy qarym-qatynas ornatady. Ýnıversıtettiń eń jaqsy tusy- stýdentterdiń emtıhandy eki ret tegin tapsyra alatyndyǵynda. Iaǵnı, alǵashqy emtıhannan tómen baǵa alsa, taǵy bir ret tegin tapsyrýǵa múmkindigi bar.
— Ýnıversıtette siz sekildi arman qýyp, bilim alýǵa kelgen qazaq jastaryn kezdestirdińiz be?
-Árıne. Men turyp jatqan Debreen qalasynda qazaqstandyqtar óte kóp. Biz merekelerde, ásirese Naýryz meıramynda jáne Ramazan aıy qarsańynda jıi kezdesip, áńgime-dúken quryp turamyz.
– Eýropaǵa oqýǵa túsýdi armandaıtyndar úshin qandaı tıimdi baǵdarlamany usynar edińiz?
-«Stipendium hungaricum scholarship»baǵdarlamasyn usynamyn. Ózim osy baǵdarlama arqyly oqýǵa túsken bolatynmyn. 11-synyptan keıin birden shetelde, sonyń ishinde Eýropada oqyǵysy keletin talapkerler osy baǵdarlamany tańdasa bolady. Bul- mekteptegi attestatpen ýnıversıtetke túsýge múmkindik beretin birden-bir baǵdarlama.
– Qazirgi tańda jastar kóbine aǵylshyn tilin jetik meńgerýge umtylyp jatady. Alaıda, til úırený proesi ońaı emes. Ózińiz aǵylshyn tilin qalaı jáne qansha ýaqytta tolyq meńgerip shyqtyńyz?
-Shynynda, qazir kóptegen jastardyń til úırenýge degen talpynystary óte jaqsy. Eger shynaıy nıet bolsa, til úırenýde erinbeı eńbek etse, tildi az ýaqytta úırenip alýǵa bolady. Mysaly, men aǵylshyn tiliniń grammatıkasyn nebári 3 aıda meńgerip shyqtym. Kez kelgen tildiń negizgi grammatıkasyn úırenýge kem degende 3-4 aı ýaqyt jumsaısyz, al tolyq sóıleý, jazý daǵdylaryn meńgerip shyǵý úshin 2 jyl ýaqyt kerek.
– IELTS tapsyrýdy josparlap júrgen jandarǵa aıtar aqyl-keńesińiz qandaı?
- Aǵylshyn tilin jetik meńgerý úshin «Golıynskıı» oqýlyǵyn usynamyn. Sebebi, osy ýaqytqa deıin qanshama adam osy kitap arqyly úırenip, jetistikke jetken. Bul kitaptyń ereksheligi- aǵylshyn tilindegi qabiletterińizdi jetildirýge arnalǵan jattyǵýlar óte kóp. Meniń aıtar keńesim: Bilim alýǵa arnalǵan bir tártip engizip, qandaı jaǵdaı bolmasyn úzdiksiz daıyndalý kerek. Osyndaı qarqynmen daıyndalsa, 1 jyl ishinde ózi qalaǵan maqsatqa jetip, IELTS-ty sátti tapsyryp shyǵa alady.
— Vengrııada ómir súrý kóp qarajatty qajet ete me?
- Vengrııa valıýtasy «forınt» dep atalady. Munda 1 forınt qazaqstandyq 1,44 teńgeni quraıdy. Jalpy Almatydaǵy azyq-túlikter baǵasymen birdeı desem de bolady. Al, turǵyn úı máselesine keler bolsaq, tómen, tıimdi baǵadaǵy páter tabýǵa bolady. Qazir Debreen qalasynyń ortalyǵynda turyp jatyrmyn. Qalanyń ortasynan da arzan baǵada páter jaldaýǵa bolady. Páterde 4 qyz turyp jatyrmyz, aıyna 140 myń teńge tóleımiz. Azyq – túlikke qatysty arnaıy stıpendııalyq baǵdarlama bar. Ár stýdentke aıyna 120 myń teńge bólip otyrady.
– Otanyńyzdy, otbasyńyzdy saǵynyp, týǵan jerge oralýdy ańsap ketetin kezder jıi bolyp tura ma, álde Vengrııanyń Qazaqstanmen uqsastyqtary kóp pe?
-Árıne, týǵan jerińdi saǵynatyn sátter óte kóp bolady. Jalpy Qazaqstannyń mádenıetine, salt-dástúrine, rýhanı qundylyqtaryna eshbir el jete almaıtynyna kózim jetti. Bizdegi ulttyq tárbıeniń máni óte zor. Bir ǵana «uıat bolady» degen sózdiń ózi boıymyzǵa sińip, qalyptasyp qalǵan. Vengrııa men Qazaqstannyń uqsas tustary da bar. Mysaly, aýa raıy Qazaqstandaǵydaı qolaıly jáne de taǵamdary da uqsas.
– Bolashaqta Vengrııada jumys jasaý oıyńyzda bar ma?
- Eger mamandyǵyma sáıkes jaqsy jumystar bolyp jatsa, baǵymdy synap kórgim keledi.
– Vengrııaǵa oqýǵa túskenińizge ókingen sátińiz boldy ma? Eger múmkindik týsa, Eýropanyń taǵy qandaı elinde bilim alar edińiz?
- Vengrııaǵa oqýǵa túskenim úshin eshqashan ókinip kórmeppin. Sebebi, bilim berý, mamandy kásibı túrde daıarlap shyǵý júıesi óte keremet. Vengrııadan basqa Germanııada oqyp kórgim keledi. Estýimshe, Germanııanyń barlyq ýnıversıteti sapaly bilim beredi.
– Qazirgi eń úlken armanyńyz?
-Qazirgi armanym- bakalavrdy bitirgennen soń bilimimdi Eýropada jalǵastyrý, tanymal oqý oryndarynda bilim alý. Sonymen qatar, ózimniń áleýmettik jelidegi blogym arqyly adamdardyń kózqarasyn ózgertip, shetelde bilim alýǵa degen motıvaııasyn arttyrǵym keledi. Sebebi, kóptegen adamdar «shetelde tek baıdyń balalary oqıdy» degen túsinikti qalyptastyrǵan. Osy turǵyda aǵylshyn tiliniń adamǵa berer paıdasynyń mol ekenin, árbir adamnyń tegin bilim alýǵa múmkindigi bar ekenin kórsetkim keledi.
– Paıdaly aqparattarmen bóliskenińizge kóp raqmet! Armandaryńyzdyń oryndalýyna tilektespiz.
Áńgimelesken Aıdana Shalqarova,
«Adyrna» ulttyq portaly
